Piyasada "sahte çeyrek" alarmı

Yıldız TAŞDELEN ERLİ

İSTANBUL - Darphane'deki grev nedeniyle bu dönemde 140-142 lira olması gerekirken 150-155 liraya satılan 22 ayarlık çeyreğe alternatif olarak 21 ayar "sahte çeyrek" üretildiği ortaya çıktı.

DÜNYA'nın edindiği bilgiye göre, daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve İstanbul'daki bazı kuyumcu atölyelerinde merdivenaltı olarak üretilen sahte çeyreklerin, Darphane'nin çeyrek altını ile aynı fiyata satılmasına karşın bozdurulduğunda Darphane çeyreğinde 5 lira olan fiyat farkının, sahtesinde 25 liraya çıktığı belirlendi. Sahte çeyrekte kuyumcunun 10 lira, üreticilerinin ise 15 lira kar elde ettiği iddia ediliyor.   
Darphane'deki grevle birlikte piyasada satılan çeyreklerin yüzde 10-30'unun sahte olduğu ileri sürülürken, vatandaşın ayırt etmekte zorlandığı sahte çeyrekleri, kimi kuyumcunun bilerek aldığı iddia ediliyor. Batıda az olmak üzere Türkiye'nin genelinde satılan sahte çeyrekler, İstanbul'un kenar semtlerinde de bulunabiliyor.
Bazı kuyumcular, çeyreğin üreticisi Darphane ile sektörü temsil eden kuyumcu odalarının, "sahtekarlığın" takipçisi olması gerektiğini belirtiyor.  
Bu arada, İstanbul Kuyumcular Odası'na (İKO) bağlı ayar denetim ekipleri, zaman zaman bazı kuyumculara ani baskınlar düzenleyerek aldıkları numuneleri İKO Ayarevi'nde denetime tabi tutuyor. Ürünlerin aslına uygun üretiminin yapılmamış olduğunun tespit edilmesi halinde yasal girişimlerde bulunuluyor.

Darphane'de 16 ton altın basılmayı bekliyor

İstanbul Mücevherciler Kuyumcular ve Sarraflar Derneği Başkanı Mehmet Ali Yıldırımtürk, Darphane dışında basımı gerçekleştirilen her çeyreğin sahte olduğunu belirtirken, şu anda grevdeki Darphane'de basılmayı bekleyen 16 ton altın olduğunu söyledi. Yıldırımtürk, sahte çeyrekleri gözle ayırt etmenin çok zor olduğunu, bazı kuyumcuların da ayırt edemediğini ifade ederek, "Sahte çeyreklerde ilk baskılar özellikle kalıp bozulması olmadığı için düzgün çıkıyor. Görünümde, daha sonraki baskılar dağılmaya başlıyor" diye konuştu. Yıldırımtürk, altın fiyatlarının yüksek olduğu 1978'de enflasyondaki artışın da etkisiyle Türkiye'de taklit altın üretiminin başladığını bildirdi.  

Darphane'deki grev nedeniyle ürün yetişmediği için kalpazanlık arttı

İstanbul Kuyumcular Odası (İKO) eski Başkanı Alaattin Kameroğlu da Darphane'deki grev nedeniyle talebe tam olarak karşılık verilemediğini, ürünün pahalı olduğu yerde kötü niyetli kişilerin devreye girdiğini belirterek, "Bazı kalpazanlar, ürünün aynısını taklit ediyor, yani ayarıyla oynamıyor, bazıları da ayarı düşürme yoluna gidiyor. Ürünün taklit edilmesi birinci derecede Darphane'nin sorumluluğundadır" şeklinde konuştu.

Kuyumcu işçilik farkını müşteriye satıyor

İKO eski başkanlarından Ahmet Karbeyaz ise, kuyumcuların, çeyreğin sahte olup olmadığını ayırt edebildiğini, vitrininde sahte çeyrek sergilememesi gerektiğini belirterek, sahteciliğin nedenlerinden birinin işçilik rakamları olduğunu söyledi. Karbeyaz, "Sahtekarlar, altını alıyor, daha düşük ayara ayarlıyor, döküyor, kalıptan geçiriyor ve basıyor. Daha sonra bunu götürüp kuyumculara satıyor. Sahte basımı gerçekleştirenler daha az işçilik alıyor. Kuyumcu da, o işçilik farkını müşteriye satıyor" diye konuştu.

Nasıl ayırt edebilirsiniz?

Uzmanlar, Darphane çeyreğinin görüntüsüne sahip olan sahte çeyreği; ayarının yanı sıra renk, çıkardığı ses ve kenarındaki tırtıllardan ayırmanın mümkün olduğunu belirtiyor. Çeyreğin normalinde kızıl olan renk, sahtesinde sarıya kaçarken, masaya atıldığında tok  gelen ses de sahtesinde ayarın düşüklüğünden dolayı "teneke sesini" alıyor. Darphane çeyreğinde yüzeysel olan kenar tırtılları ise, sahtesinde daha derin.