Reel sektörün kısa vadeli döviz açığı hızla küçülüyor

Naki BAKIR

ANKARA - AB ekonomisinde kronikleşen kriz ve küresel finans sisteminde devam eden istikrarsızlık nedeniyle risklerin arttığı, sermaye hareketlerinin her zamankinden çok daha kritik önem kazandığı son dönemde Türk firmalarının, kısa vadeli döviz açıklarını hızla kapama yoluna gittiği gözleniyor.  Merkez Bankası verilerine göre finansal kesim dışındaki firmalar (reel sektör) eylül-mart döneminde kısa vadeli döviz varlıklarını yüzde 10.2 büyüterek 72 milyar 549 milyon dolara çıkarırken, yükümlülüklerini yüzde 5.9 azaltarak 81milyar 576.4 milyon dolara çekti. Altı aylık dönemde varlıklardaki 6 milyar 688 milyon dolarlık artışa karşılık, yükümlülükler 5 milyar 143 milyon dolar azaldı.
Böylece firmaların kısa vadeli net döviz pozisyonu açığı altı ayda yüzde 56.7 oranında 11 milyar 831 milyon dolar küçülerek 9 milyar 27.4 dolara geriledi. Reel sektörün kısa vadeli döviz açığı geçen yıl eylül sonunda 20 milyar 858.5 milyon dolarla en yüksek düzeyine ulaşmış, son çeyrekte ise yüzde 28.4 oranında 6 milyar dolara yakın küçülerek 14 milyar 928.6 milyon dolara inmişti. Kısa vadeli döviz açığındaki küçülme bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 57 ile daha da hızlandı.

Toplam döviz açığı 126.1 milyar dolar
İlk çeyrekte kısa vadeli döviz açığı hızla küçülen reel sektörün, uzun vadeli varlık-yükümlülük dengesiyle birlikte toplam döviz pozisyon açığı da yerinde saydı. DÜNYA'nın Merkez Bankası verilerinden yaptığı hesaplamalara göre reel sektörün geçen yıl eylül sonu itibariyle 130 milyar 339 milyon dolarla tarihi tepe noktaya ulaşan, son çeyrekte yüzde 4 küçülerek 125 milyar 165 milyon dolara inen toplam döviz pozisyon açıkları ise bu yılın ilk çeyreğinde sadece yüzde 0.7'lik bir büyümeyle 126 milyar 59 milyon dolar oldu.
Bu yıl ocak-mart döneminde finansal kesim dışındaki firmaların kısa ve uzun vadeli dövize dayalı kredi borçları ve ithalat borçlarından oluşan toplam "döviz yükümlülükleri" yüzde 4.4 artarak 211 milyar 160.9 milyon dolara ulaşırken; döviz mevduatı ve menkul kıymetler ile ihracat alacakları ve yurt dışındaki doğrudan yatırımlarından oluşan "döviz varlıkları" yüzde 10.3'le daha hızlı büyüyerek 85 milyar 102 milyon dolar oldu. Bu gelişmelerle reel sektörün net döviz pozisyon açığı toplamda yüzde 0.7'lik bir büyümeyle mart sonunda126 milyar 58.9 milyon dolar düzeyinde oluştu.

Reel sektör firmalarının varlıklarındaki artış özellikle mevduattan kaynaklandı.  Yurt içi ve yurt dışı bankalardaki döviz mevduatları ilk çeyrekte yüzde 9.5oranında 5 milyar 208 milyon dolarlık net artışla 59 milyar 967 milyon dolara yükseldi. Firmaların yurt dışındaki doğrudan sermaye alacakları yüzde 21.6 oranında 2 milyar 232 milyon liralık net artışla 12 milyar 553 milyon, ihracat alacakları da yüzde 4.8 oranında net 532 milyon dolar artarak 11 milyar 681 milyon dolara çıktı. Buna karşılık firmaların yabancı menkul kıymetler portföyü ise yüzde 3.2 küçülerek 901 milyon dolara geriledi.

Döviz kredisi hız kesti
Mart sonu itibariyle 211 milyar doları aşan şirketler kesimi yükümlülüklerinin 190 milyar 543 milyon dolarlık bölümü, nakdi döviz kredilerinden oluştu. Söz konusu kredilerin geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 9.6 oranında 15 milyar 358 milyon dolar büyüyen hacmi, bu yıl ilk çeyrekte ise yüzde 4.8 oranında net 8 milyar 664 milyon dolar artış kaydetti. Söz konusu kredilerin 109 milyar 529 milyon dolarını yurt içi, 81 milyar 14 milyon dolarını ise yurt dışından kullanılan döviz kredileri oluşturdu. Bu yıl ilk çeyrekte firmaların yurt içindeki banka ve finans kurumlarından kullandıkları döviz kredisi hacmi yüzde 7.1 oranında net 7 milyar 237 milyon, yurt dışından sağladıkları kredilerin hacmi ise sadece yüzde 1.8 oranında net 1 milyar 426 milyon dolar arttı. Geçen yıl aynı dönemde yurt dışında sağlanan krediler yüzde 13.8, yurt dışından sağlanan yüzde 5.8 artmıştı. Finans kesimi dışındaki firmaların geçen yıl ilk çeyrekte yüzde 0.6 küçülen ithalat borçları da bu yıl aynı dönemde sadece yüzde 0.8 oranındaki bir büyümeyle 20 milyar 618 milyon dolar oldu.