'Teşvik'in liderleri Kocaeli İstanbul ve İzmir oldu

Naki BAKIR

ANKARA - Küresel kriz ve resesyon tehdidi altında geçen yılın ilk on ayında yatırımcıların ülke genelinde gerçekleştirmek üzere teşvik belgesi aldıkları yatırımlarının toplam tutarı 46 milyar lirayı aştı. Yatırımlar, geçen yılın aynı dönemindeki tutarın ise az farkla altında gerçekleşti. Teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda bölgesel bazda en büyük payı Marmara; iller içinde ise sırasıyla Kocaeli, İstanbul, İzmir, Gaziantep ve Ankara aldı.

DÜNYA'nın Ekonomi Bakanlığı verilerinden yaptığı belirlemeye göre bu yılın ocak-ekim döneminde toplam 46 milyar 209.5 milyon lira tutarındaki 3 bin 788 yatırım projesi teşvik belgesine bağlandı. Teşviklerden yararlandırmak üzere belge düzenlenen yatırımların tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2.1 geriledi. Geçen yıl ilk on ayda 47 milyar 206.6 milyon liralık yatırım için teşvik belgesi düzenlenmişti.

On aylık dönemlerde teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda yaratılması öngörülen istihdam da yüzde 2.2'lik düşüşle 110 bin 361 kişiden 107 bin 907 kişiye geriledi.

Tarım ve imalatta kan kaybı

Teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda en büyük payı imalat sanayii almaya devam etti. Ancak sektöre yönelik yatırım tutarı ocak-ekim döneminde yüzde 29.4'lük bir düşüşle 20 milyar 375.4 milyon liraya geriledi.

Buna karşılık enerji yatırımları yüzde 69.5 artışla 11 milyar 841.6 milyon, hizmetler  sektörüne yönelik yatırımlar da yüzde 40.4 artışla 11 milyar 261.9  milyon liraya yükseldi. Sektörlere göre en hızlı gerileme yüzde 35.2 ile on ayda 1 milyar 394 milyon lira olan tarım yatırımlarında yaşanırken,  madencilik yatırımları da yüzde 12.9 artışla 1 milyar 336.5 milyon lira düzeyinde gerçekleşti.

On aylık dönemlere göre toplam yatırım tutarında imalat sanayiinin geçen yıl yüzde 61.2 olan payı bu yıl yüzde 44.1'e düştü. Tarımın payı da yüzde 4.6'dan yüzde 3'e gerilerken, enerjinin payı yüzde 14.8'den yüzde 25.6'ya, hizmetlerin payı yüzde 17'den yüzde 24.4'e, madenciliğin payı da yüzde 2.5'ten yüzde 2.9'a yükseldi.

Yatırımların yarıya yakını Marmara'ya

On ayda düzenlenen teşvik belgeleri kapsamındaki yatırımlar içinde en büyük payı 17 milyar 993.8 milyon lira ile Marmara Bölgesi aldı. Bölgeye yönelik teşviğe bağlanan tutar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 79'la hızlı bir artış gösterdi. Marmara'nın on aylık dönemler itibariyle teşvik belgesi alınan yatırım tutarındaki payı yüzde 21.3'ten yüzde 38.9'a yükseldi. Bu yılki yatırım tutarında 5 miyar 618.3 milyon lira ile ikinci büyük payı alan Akdeniz'de ise geçen yıla göre yüzde 69.7 düşüş yaşandı. İç Anadolu'ya yönelik yatırım tutarı yüzde 17.9 düşüşle 5 milyar 112.3 milyon, Ege'ye yönelik tutar da yüzde 6.6 düşüşle 5 milyar 103.5 milyon lira oldu.

Teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda bölgesel bazda en hızlı artış yüzde 90.5'le Doğu Anadolu'da gerçekleşti. Bölgeye yönelik 2 milyar 988.4 milyon liralık yatırım için bu dönemde teşvik belgesi alındı.

Güneydoğu'ya yönelik yatırımlar yüzde 74.4 artışla 3 milyar 972.6 milyon, Karadeniz yatırımları da yüzde 68 artışla 5 milyar 124.7 milyon lira düzeyinde gerçekleşti.

Aynı dönemde çok bölgeli 295.8 milyon liralık yatırım da teşvik belgesine bağlandı. On ayda teşvik belgesine bağlanan yatırımlar kapsamında öngörülen istihdamda da en büyük payı 32 bin 904 kişiyle Marmara Bölgesi aldı. İç Anadolu'da 18 bin 52, Akdeniz'de 15 bin 338, Ege'de 14 bin 289, Karadeniz'de 10 bin 731, Güneydoğu'da 9 bin 647, Doğu Anadolu'da 6 bin 888, çok bölgeli yatırımlarda da 58 kişilik istihdam yaratılması öngörüldü.

Yatırımın yüzde 55'i 10 ile

Ocak-ekim döneminde teşviğe bağlanan yatırım tutarında 81 il içinde en büyük payı ise yüzde 15.5'le Kocaeli aldı. On ayda, Kocaeli'de gerçekleştirilecek 7 milyar 168 milyon liralık yatırım için teşvik belgesi düzenlendi. İl'e yönelik yatırım tutarı geçen yıla göre 5 katlık bir artış gösterdi. İstanbul, on ayda 5 milyar 249 milyon lira ile teşvik belgesine bağlanan toplam yatırımlarda yüzde 11.4 pay alarak ikinci sırada yer aldı.

Bu ili de 1 milyar 958.5 milyon lira ve yüzde 4.2 payla İzmir, 1 milyar 907.6 milyon lira ve yüzde 4.1 payla Gaziantep, 1 milyar 894.1 milyon lira ve yine yüzde 4.1 payla Ankara izledi. Beş ilin toplam yatırım tutarındaki payı yüzde 40'a yaklaştı.

Başka deyişle Türkiye'de teşvik belgesi kapsamında gerçekleştirilen her 100 liralık yatırımın yaklaşık 40 lirasını, Kocaeli, İstanbul, İzmir, Gaziantep ve Ankara olmak üzere 5 ilin aldığı belirlendi. On aylık dönemde dana 1 milyar 645.7 milyon, Bursa 1 milyar 494.8 milyon, Kahramanmaraş 1 milyar 362.8 milyon, Artvin 1 milyar 222.4 milyon, Elazığ 1 milyar 139.1 milyon lira ile teşviğe bağlanan yatırım tutarına göre ilk 10 il içinde yer aldı. Aynı zamanda yatırım tutarı 1 milyar liranın üzerinde bulunan illeri oluşturan bu 10 ilin, on ayda teşvik belgesine bağlanan toplam yatırım tutarındaki payı yüzde 54.2'ye ulaştı.