10 yılda 12 milyar doları aşacak 'drone' pazarı hem tehdit, hem fırsat

HİLAL SARI

DIŞ HABERLER - İlk motorlu uçağın 11 saniyede 40 metre uçurarak havacılıkta yeni bir çığır açmasının üzerinden 144 yıl geçti ve teknolojik gelişmeler artık dünyanın en ücra köşelerine bile gidebilen insansız hava araçlarını, yani 'drone'ları hayatımıza soktu. Küresel güvenlik konusunda bağımsız analizler yapan SIPRI'nin yapmış olduğu bir araştırmaya göre, 2014 yılında toplamda 1.5 milyar dolarlık drone satışı gerçekleştirildi. 

İngiltere 2014 yılında yüzde 33.9'luk payla dünyanın en büyük insansız hava aracı ithalatçısı olurken, küresel drone talebinin üçte birini oluşturdu. Türkiye de bu süre zarfında en çok insansız hava aracı ithal eden ve İngiltere'nin başı çektiği ülkeler arasında ilk on sırada yer alıyor. Hindistan yüzde 13.2'lik ithalat pazar payına sahipken, İtalya yüzde 9.8 ve Azerbaycan yüzde 7.8'lik payla, üçüncü ve dördüncü sırayı aldı. Yüzde 7.3'lük pazar payıyla beşinci sıradaki Almanya'nın ardından Türkiye de yüzde 6.2'lik bir pazar payıyla drone ithalatında 6. sırada geliyor. Araştırmada 2010 ve 2014 yılları arasında toplam 439 profesyonel insansız hava aracı ithal edildiği, bunların 428'inin silahsız, 11'inin ise silahlı drone olduğu belirtildi. 
Drone pazarının hacmi 2024'te 12 milyar dolara ulaşacak 

İnsansız hava araçları sektörü donanım ve yazılım üreticileriyle aslında zaten tarım, arazi yönetimi, enerji ve inşaat sektörlerinde kullanılmakta. Online ticaret devi Amazon'un birkaç yıla kadar tüm gönderilerini drone'larla gerçekleştireceğini vaadetmesi sektörün farklı kullanımlarına dair önemli bir adım olmuştu. Üreticilerin büyük bir çoğunluğunun küçük ölçekli şirketler ve startuplar olduğunu belirten bir araştırmaya göre, savunma sanayi ve endüstriyel şirketlerin de drone teknolojilerine yatırım yapmaya başladığı belirtiliyor. Business Intelligence'ın yapmış olduğu bir araştırma drone sektörünün özellikle savunma sanayinde kullanımının hızla artacağını, 2024 yılında toplam pazarın 12 milyar doları geçeceğini öngörüyor. Bunun en az 3 milyar dolarlık payını ise tüketici ürünü olarak da kullanılan droneların oluşturacağı belirtiliyor. Fakat sivil kullanımın mevcut durumuna göre üç katına gelerek, askeri kullanıma göre çok daha hızla yaygınlaşacağı vurgulanıyor. 

Japonya sektörün yenilikçi öncülerinden 

1980'lerden bu yana tarım sektöründe Yamaha R-50 insansız helikopterleri çiftçilik amaçlarıyla kullanan Japonya'da Başbakan Shinzo Abe, sektöre hız kazandırmak ve bu konuda ABD karşısında güçlenebilmek için yeni düzenlemeler üzerinde çalışıyor. Abe tarafından atanan Robot Devrimi Gerçekleştirme Komitesi, mevcut düzenlemeleri inceleyip, insansız hava aracı sektörünün önündeki yapısal engelleri kaldırmakla görevlendirildi. Başka bir komitenin ise Tokyo'da ve diğer büyük şehirlerde, şirketlerin sektör için ne gibi denemeler yapabileceğini araştırıyor. Japonya'da drone'larla ilgili tek düzenleme 150 metrenin altında ve havaalanlarından 9 kilometre uzakta uçmaları gerektiği. Yamaha basın sözcüsü yaptığı bir açıklamada şirketin şimdi de Japonya sınırlarında devriye görevi yapmayı veya petrol ve gaz boru hatlarını kontrol etmeyi amaçladığını belirtti. 

İzleme faaliyetleri ve mahremiyet tartışma yaratıyor 

İnsansız hava araçlarıyla ilgili en büyük tartışma konusu ise, mahremiyet konusu. Hükümetlerin veya kişilerin çok cüzi fiyatlara sahip olunabilen bu insansız hava araçlarıyla, özellikle ABD anayasasının en gurur duyduğu bireysel özgürlükler ve mahremiyet alanlarına zarar verebileceği belirtiliyor. Eski NSA çalışanı Edward Snowden'ın küresel bir izleme faaliyeti yürütüldüğüne dair açıkladığı belgelerin ardından ise bu endişeler artarak devam etti. Dünya çapında yapılan bir araştırma, neredeyse her ülkede insansız hava araçlarına karşı kamuoyunda oluşmuş geniş bir muhalefet olduğunu gösteriyor. 2014 yılında yapılan araştırma Türkiye'nin de insansız hava araçlarına yüzde 83 oranında karşı olduğunu belirtiyor. İleride drone'ların sivil kullanımında büyük bir artış olacağı beklentisi ise endişeleri artırıyor. Türkiye'nin de en büyük on ithalatçı arasında yer aldığı insansız hava araçları (drone) sektörü,askeri kullanımın yanında sivil kullanımın da hızla artmasıyla 2024 yılında 12 milyar dolara ulaşacak. İzleme faliyetlerini artıracağı ve terör amaçlı kullanılabileceği endişesiyle bir tehdit olarak görülen drone'lar, aynı zamanda çiftçilik, vahşi yaşamı koruma veya 3-D mapping gibi çok farklı sektörlerde yeni fırsat kapıları açıyor. 

Maçları kayda alan drone sahibi mahkemede 

İngiltere'de 43 yaşındaki Nigel Wilson'ın, kamera kaydı yapabilen kişisel bir drone ile geçtiğimiz yılın son aylarında, futbol stadyumlarının üzerinde çekim yaparak, golleri daha önce hiç görülmemiş bir perspektiften yayınlamış olması, bu yeni teknolojik araçların sadece mahremiyete değil, Premier Lig gibi milyarlarca dolar değerindeki yayın haklarına da tehdit oluşturacağının sinyallerini vermişti. Metropolitan güvenlik görevlilerinin verdiği bilgiye göre drone sahibi Nigel Wilson, Arsenal ve Tottenham Hotspur arasında geçen büyük bir derbinin de dahil olduğu 20 farklı kayıt sebebiyle duruşmaya çağırıldı. ABD Federal Havacılık Otoritesi (FAA) de drone ile kaydettiği görüntüyü YouTube'a yükleyen bir kişi hakkında haksız uygulamayı durdurma kararı aldı. 

Askeri drone kazalarının sayısı hızla yükseliyor 

21. yüzyılda savaşın da çehresini değiştiren drone'ların özellikle Afganistan ve Irak'ta patlak veren savaşların ardından askeri alanda da kullanımının hızla arttığı belirtiliyor. Askeri kullanımın artmasıyla birlikte, askeri drone kazalarının da hızla yükseldiği yapılan araştırmalarca ortaya çıkartılıyor. ABD'li yayın kuruluşu The Washington Post'un yapmış olduğu bir araştırmaya göre 2001 yılından bu yana 400'den fazla ABD askeri insansız hava aracı kaza yaptı. Bunların 194 tanesinin - yüzde 40'lık aslan payının - ise A sınıfı kaza olarak kabul edildiği, yani drone'un tamamen yok olduğu veya en az 2 milyon dolar zarara sebep olduğu belirtildi. Pew Research'in yapmış olduğu araştırmaya göre ilk silahlı insansız hava aracı Afganistan'daki militanlara karşı ABD tarafından kullanıldı. Geçtiğimiz yıl ise Çin'in ABD'den sonra ilk silahlı drone ihracatı yapan ülke olduğu ve Nijerya'ya Boko Haram ile mücadelesinde kullanılmak üzere beş adet gönderim gerçekleştirdiği belirtiliyor. Öte yandan küresel güvenlik üzerine araştırmalar yapan bağımsız kuruluş SIPRI'ye göre Çin, Nijerya dışında Pakistan'a da aynı modelde birkaç drone gönderimi yaptı. 

Esad güçleri ilk kez bir ABD drone'unu düşürdü 

ABD yetkilileri Predator cinsi bir insansız hava aracının Suriye'nin kuzeybatısında düştüğünü belirtirken, Suriye'nin kamu yayın kuruluşu ülkenin hava sistemlerinin casus uçağını Lazkiye vilayeti üzerinde vurduğunu bildirdi. ABD önderliğindeki koalisyonun geçen yıl Ağustos ayında Irak, Eylül ayında ise Suriye üzerinde İslam Devleti'ne yönelik hava saldırılarından bu yana ilk defa ABD'ye ait bir hava aracı Suriye üzerinde düşmüş oldu. ABD'li yetkililer hava aracının Suriye silahlı kuvvetlerince vurulup vurulmadığı konusunda kesin bir bilgi vermedi. Ancak Suriye basınındaki iddiaların gerçek olduğu iddia edildi. Suriye'de dört yıldır süren iç savaş boyunca Devlet Başkanı Başar Esad, Washington'dan kesinlikle destek görmüyor, öte yandan Washington, Esad'ın da yerdeki en büyük düşmanı olan Irak Şam İslam Devleti'ne (IŞİD) karşı hava saldırıları gerçekleştiriyor. Bu insansız hava aracının düşmesi, eğer Suriye'nin düşürdüğü doğrulanırsa, Suriye'nin ilk kez ABD'ye ateş açmış olduğu anlamına geliyor.

Hayat kurtarıyor doğayı koruyor

ABD'nin Wisconsin eyaletinde kaybolan bir yaşlı adam, geçtiğimiz yıl arama ekiplerince bulunamayınca kameralı bir drone aracılığıyla devam eden aramalar başarılı oldu. Arama ekipleri, köpekler, helikopterler ve gönüllülerden oluşan bir ordu Fitchburg kasabasında kaybolan Guillermo DeVenecia'yı bulmak için seferber oldu. Tüm arama çalışmalarına rağmen, 82 yaşındaki Alzheimer hastası adam üç gün boyunca bulunamadı. Kasabada devam eden arama çalışmasını duyan David Lesh, genellikle spor aktivitelerinde kullandığı kameralı drone'unu kullanabileceğini düşündü. Drone havalandıktan 20 dakika sonra, yaşlı adamın yakınlardaki bir fasulye tarlasının içinde dolaştığı tespit edildi. Ayrıca droneların vahşi yaşamı koruma amaçlı da kullanıldığı, fırtına ve hortum gibi meteorolojik olayların daha yakından incelenebilmesine olanak sağladığı da belirtiliyor.

Terör tehdidi: Beyaz Saray'a çakılan drone panik yaratmıştı

Geçtiğimiz ocak ayında arkadaşından ödünç aldığı dört pervaneli robot helikopterin (farklı bir model bireysel drone) kontrolünü kaybeden bir ABD vatandaşı, insansız hava aracının Beyaz Saray'ın çimlerine düşmesiyle istihbarat birimlerini ayağa kaldırdı. Ertesi gün haberlerden gördüğü durumu hemen gizli servise raporlayan vatandaşın herhangi bir cezaya çarptırılmamasına karar verildi. Fakat bu olay, insansız hava araçlarının terör eylemlerinde de kolaylıkla kullanılabileceği endişesini tekrar gündeme getirerek yetkili otoritelerin drone'lar için ayrı bir düzenleme oluşturması gerektiğine işaret etti. Öte yandan, ilgili vatandaş hakkında Federal Havacılık Yönetimi tarafından açılan bir davanın devam ettiği belirtiliyor.