30 ilde yatırım patlaması

Naki BAKIR

ANKARA  - Yılın ilk dört ayında 30 ilde teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda adeta patlama yaşandı. Bu dönemde en yüksek tutarda yatırım için teşvik belgesi alınan il Kocaeli olurken, geçen yılın aynı dönemine göre artış oranında 220 katla Bilecik rekor kırdı.

DÜNYA'nın Hazine Müsteşarlığı verilerinden yaptığı belirlemeye göre, geçen yılın ocak-nisan döneminde sadece 1.4 milyon lira tutarındaki bir yatırım projesinin teşvik belgesine bağlandığı Bilecik'te bu yılın aynı döneminde ise toplam tutarı 310.4 milyon lira olan 5 yatırım için belge alındı. Bilecik, teşvikli yatırım tutarında yüzde 22 bin 71 oranıyla (220.1 kat) rekor düzeyde bir artışa imza attı. Artış oranında bu ili yüzde 2 bin 343 oranıyla (23.4 kat) Kırklareli, yüzde bin 632(16.3 kat) ile Siirt izledi.

Teşviğe bağlanan yatırımlar bunların dışındaki 27 ilde de geçen yıla göre yüzde 99.9 ile yüzde bin 570 arasında değişen oranlarda artış gösterdi. Şırnak yüzde bin 570.2, Osmaniye yüzde bin 366.5, Kırşehir, yüzde bin 272.3 yatırım artışı kaydetti. Ordu'da yüzde 849.8, Kahramanmaraş‘ta yüzde 705.4, Kocaeli'de yüzde 527.8, Yalova'da yüzde 433.9 yatırım artışı yaşandı.

Yatırım tutarı geçen yılın aynı dönemine göre Karabük'te yüzde 398, Bayburt ve Bingöl'de yüzde 361, Malatya'da yüzde 327, Uşak'ta yüzde 304, Niğde'de yüzde 255, Bolu'da yüzde 237, Kastamonu'da yüzde 232, Rize'de yüzde 210, Bitlis'te yüzde 207, Isparta'da yüzde 204, Hakkari'de yüzde 200, Denizli'de yüzde 185, Aydın'da yüzde 170, Erzincan'da yüzde 165, Bartın'da yüzde 151, Batman'da yüzde 137, Sivas'ta yüzde 120, Sakarya'da yüzde 104, Gaziantep'te yüzde 99.9'la rekor artışlar gösterdi.

Ayrıca, Amasya, Şanlıurfa, Edirne, Muş, Antalya, Burdur, Balıkesir, Sinop, Kilis, İstanbul, Iğdır, Diyarbakır, Elazığ, Mardin ve Kırıkkale'de de geçen yıla göre çift haneli oranlarda artış yaşandı. Geçen yıla göre teşvikli yatırım tutarı çift haneli artış gösteren toplam il sayısı ise 45'e ulaşıyor.

Tutarda birinci Kocaeli

Ocak-nisan döneminde teşvik belgesine bağlanan yatırım tutarında ise Kocaeli 2 milyar 674 milyon lira ile 81 il içinde birinci oldu. Kocaeli, toplam teşvikli yatırım tutarında yüzde 16.9 pay aldı. Yatırım tutarında Kocaeli'yi 1 milyar 349 milyon lira ve yüzde 8.5 payla İstanbul, 964 milyon lira ve yüzde

6.1 payla Gaziantep izledi. Geçen yıl Çalık Holding'in 14.8 milyar liralık dev rafineri yatırımı dolayısıyla birinci sırada yer alan Adana, bu yıl aynı dönemde yüzde 9'lük gerilemeyle 939 milyon lira olan yatırım tutarıyla 4'üncü sırada yer aldı. İzmir, dört ayda teşvik belgesine bağlanan 761.8 milyon liralık yatırımla, beşinci oldu.

Daha sonra 658 milyon liralık yatırımla Kahramanmaraş, 657 milyon lira ile Denizli, 475 milyon lirayla Osmaniye geldi. Geçen yıla göre artış oranında yüzde bin 570'le dördüncü olan Şırnak, yatırım tutarında da ilk 10'a girdi. Dört ayda 474.2 milyon lira ile Ankara'dan daha faza yatırım alan Şırnak, 9'uncu sırada yer aldı. Ankara ise 370 milyon lira ile en fazla yatırımı teşvik belgesine bağlanan 10'uncu il oldu.

Yatırımların yüzde 60'ı 10 ile Ocak-nisan döneminde genel teşvik sistemi, bölgesel yatırımlar ve büyük ölçekli olmak üzere ülke genelinde teşviğe bağlanan toplam 15 miyar 843.8 milyon liralık yatırımın 9 milyar 323 milyon lira ile yüzde 58.8'ini 10 il aldı. Diğer 71 ile yönelik alınan teşvik belgelerindeki toplam yatırım tutarı ise 6 milyar 521.2 milyon lira düzeyinde gerçekleşti. İlk dört ayda teşvik belgesine bağlanan yatırımlar kapsamında 18 bin 69'u ilk on ilde olmak üzere Türkiye genelinde toplam 42 bin 85 kişilik istihdam yaratılacak. Geçen yılın aynı döneminde söz konusu sayı 40 bin 866 olarak gerçekleşmişti.

Toplam yatırım tutarındaki düşüş fiktif

Yılın ilk dört ayında Türkiye genelinde teşvik belgesine bağlanan yatırım tutarında geçen yılın aynı dönemine göre yaşanan yüzde 36 gerileme Çalık Grubu'nun Adana Yumurtalık'taki 14.8 milyar liralık rafineri yatırımının geçen yılın aynı dönemindeki tutarı "arızi" olarak büyütmesinden kaynaklandı.

Doğu Akdeniz Petrokimya Rafineri ve Sanayi Ticaret AŞ'nin (DAPRAŞ) söz konusu yatırımı, Adana'ya yönelik teşvikli yatırım tutarını geçen yılın ilk dört ayında 15 milyar 14 milyon liraya, Türkiye toplamındaki tutarı da 24 milyar 682 milyon liraya yükseltmişti. Bu yıl ilk dört ayda Türkiye geneline yönelik toplam yatırım tutarında yüzde 35.8 düşüş yaşanırken, Çalık Grubu'nun dev bütçeli yatırımı hariç tutulduğunda yüzde 60 dolayında bir artış olduğu dikkati çekti.