Ağır ticari araçların ithalinde yaşanan anlamsız gecikmeler

Eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla dayanıklılığını yitirmiş) malların ithali, 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki İthalat Rejimi Kararı’nın 2 ve 7. maddeleri çerçevesinde, Ekonomi Bakanlığı'nın iznine tabi kılınmıştır. Adı geçen bakanlık, en son yayımlamış olduğu 2015/1 sayılı İthalat Tebliği'yle, diğer hususların yanı sıra, kullanılmış veya yenileştirilmiş olarak ithal edilebilecek eşya için anılan madde çerçevesinde verilecek izne ilişkin usul ve esasları da düzenlemiştir. 

Bu tebliğde, ‘pozitif liste’ olarak niteleyebileceğimiz iki liste yer almıştır. Bu listelerde, genel olarak bir kısım makineler, cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, bazı tıbbi alet ve cihazlar yer almaktadır. 1/A sayılı liste kapsamı kullanılmış veya yenileştirilmiş eşyanın -kıymetlerine bakılmaksızın-; keza, 2 sayılı listede Gümrük Tarife ve İstatistik Pozisyonları verilen kullanılmış veya yenileştirilmiş eşyanın karşısında gösterilen birim CIF kıymetinden daha fazla birim CIF kıymette olanlarının ithaline izin verildiği peşinen ilan edilmiş; 2 sayılı listede belirtilen kıymetten daha az birim CIF kıymette olanların ithalinin ise ancak İthalat Genel Müdürlüğü’nden alınacak izin belgesiyle mümkün olabileceği ifade edilmiştir. 1/B sayılı listede yer alan kullanılmış veya yenileştirilmiş sivil hava taşıtları ve bunlarda kullanılmaya mahsus eşyanın ithallerinde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün, deniz taşıtlarının ithallerinde ise Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nın (ilgili biriminin) uygunluk yazısının aranacağı belirtilmiştir.

Bakanlık, söz konusu tebliğde, 2 sayılı listede yer alıp belirtilen kıymetin altında yer alan kullanılmış veya yenileştirilmiş eşyanın ithali için yapılacak başvuruları, iç piyasadan tedarik şartları, ekonomik ömrü ve verimliliği gibi etkenleri göz önünde bulundurarak sonuçlandıracağını beyan etmiştir.

Buraya kadar söylenenler, kullanılmış veya yenileştirilmiş tanımına giren eşyanın ithaline dair Devletin yaklaşımına ilişkindir. Eski eşyanın durumunu ayrıca ele almak gerekmektedir. Ekonomi Bakanlığı eski eşyaya dair yaklaşımını muhtelif yazılarıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na ifade etmiş; anılan Bakanlık ise esas olarak 20.11.2012 tarih ve 2012/35 sayılı Genelge ile teşkilatını bu konuda talimatlandırmış bulunmaktadır.

Söz konusu genelgeye göre, İthalat Rejimi Kararı’nın 7. maddesinde belirtilen ‘eski’ nitelendirmesine yönelik olarak Ekonomi Bakanlığı tarafından yapılan değerlendirme sonucunda:

8429.51, 8429.52, 8429.59 gümrük tarife alt pozisyonları [Mekanik küreyiciler, ekskavatörler ve küreyici yükleyiciler], 87.01, 87.02, 87.03, 87.04, 87.05 ve 87.11 gümrük tarife pozisyonları [kara nakil vasıtaları (esas itibariyle traktörler, otobüsler, midibüsler, minibüsler, binek otomobiller, karavanlar, ambulanslar, eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar, kurtarıcılar, vinçli taşıtlar, itfaiye taşıtları gibi özel amaçlı taşıtlar, mopedler dahil motosikletler)] dışında yer alan eşyanın (zikredilen tarife pozisyonları hariç) kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) olmamaları, dış ticaret mevzuatı ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde varsa alınması gereken tüm belge ve izinlerin ithalatçı tarafından ilgili mercilerden temin edilmesi kaydıyla ithaline izin verilmesinin uygun görüldüğü; 

Yukarıda belirtilen gümrük tarife pozisyonları (varsa anılan tarife pozisyonları içinde yer alan aksam parça hariç) dışında yer alan geçmiş yıllar üretimi eşyanın kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) olmamaları, buna ilave olarak, dış ticaret mevzuatı ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde varsa alınması gereken tüm belge ve izinlerin ithalatçı tarafından ilgili mercilerden temin edilmesi kaydıyla ithalinin mümkün bulunduğu bilgisine yer verilmiştir.

Yine ilgili mevzuatı uyarınca 01.01.2013 tarihi itibariyle motorlu araçlar ve römorkların model yılı olarak imal yılının esas alınacağı hatırlatılarak her yılın son dört (4) ayında üretildiği ilgili tebliğine göre tespit edilen 87.01, 87.02, 87.03, 87.04, 87.05 ve 87.11 gümrük tarife pozisyonlarında yer alan otomotiv ana sanayi ürünlerinin kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu), yatık (zamanla dayanıklılığını yitirmiş) olmamaları, ayrıca, dış ticaret mevzuatı ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde varsa alınması gereken tüm belge ve izinlerin ithalatçı tarafından ilgili mercilerden temin edilmesi kaydıyla ertesi yılın ilk dört (4) ayı içerisinde ithaline izin verilmesinin uygun bulunduğu ifade edilmiştir.

Öte yandan, motorlu araçların, fabrika çıkışından itibaren, yol testi, depolama yerlerine nakilleri, gemilere biniş-iniş vb. nedenlerle belirli bir kilometre yol kat etmeleri zorunluluğu söz konusudur. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın, bahis konusu genelgede de zikredilen görüşü, zorunlu olarak kat edilen yolun araç ağırlığı 3.5 tonun altında olan araçlar için 300 kilometreye kadar, kamyon, otobüs vb. araçlarda ise duruma göre 3 bin kilometreye kadar değiştiği şeklindedir. İlgili bakanlığın araç ağırlıklarına vurgu yapan bu yol gösterici bildirişine rağmen; söz konusu Genelgeyle motorlu taşıt araçlarının eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu ve yatık olmaması şartıyla, ağırlıklarına bakılmaksızın -en fazla- 300 kilometreye kadar yol kat etmiş olanlarının Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca veya yetki verdiği kurum veya kuruluşça (Türk Standartları Enstitüsü) da uygun bulunması koşuluyla Ekonomi Bakanlığı’ndan izin alınmaksızın işlemlerinin ilgili gümrük müdürlüklerince sonuçlandırılmasının uygun bulunduğu; 300 kilometreden fazla yol kat ettiği anlaşılanlar için Ekonomi Bakanlığı’nın iznine ihtiyaç olup olmadığı değerlendirmesinin ilgili bölge müdürlüğünce yapılması talimatı verilmiştir.

Bu talimat ve bölge müdürlüklerinin de yetki devirleri sonucunda, gümrük müdürlüklerinin uygulaması; ağır ticari, diğer bir ifadeyle istiap haddi 3.5 tondan fazla olan, büyüklükleri ve yapıları gereği Türkiye’ye varışları öncesinde her halükarda 300 kilometreden fazla yol kat etmiş N2 ve N3 kategorisindeki araçların, kilometrelerinin orijinal, eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu ve yatık olup olmadığı hususunun tespiti yönünden, istisnasız olarak, her seferinde sanayi odasına sevk edilerek ekspertiz raporu talep edilmesi şeklinde yürütülmektedir.

TSE’nin karayolu uygunluk raporuna zaten konu olan söz konusu araçlar için belirtilen saikle ayrıca Sanayi Odasından ekspertiz raporu aranması, parasal maliyetinin yanı sıra daha önemli boyutta iki-üç günleri bulabilen zaman kaybına da sebep olmakta, bu araçların ekonomiye hizmet vermelerini geciktirmektedir.

Ağır ticari araçlar için kilometre sınırının, 300 km yerine, gerçeği yansıtan ve makul bir değer olan, ilgili Bakanlık tarafından da desteklenen 3 bin km.’ye çıkarılması, başka bir ifadeyle, 3 bin km.’ye kadar olanların TSE karayolu belgesine sahip olmaları koşuluyla işlemlerinin ayrıca herhangi bir rapor/izin aranmaksızın gümrük müdürlüklerince sonuçlandırılmasını sağlayacak şekilde, söz konusu genelgede değişikliğe gidilmesinin yaşanan sorunun giderilebilmesi bakımından zorunlu, bu yönde yapılacak bir değişikliğin herhangi bir kamu menfaatine zarar vermeyeceğinin çok açık olduğu değerlendirilmektedir.

Sorun, sektör tarafından Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na çözüm önerileriyle aktarılmış bulunmaktadır. Yenilikçi yaklaşım ve uygulamalarla ülkemizi, gümrük hizmetlerinin ve ticaretin en kolay ve en güvenli yapıldığı, dünyanın sayılı ticaret merkezlerinden biri haline getirmek vizyonunu benimsediğini beyan etmiş olan anılan Bakanlığın artık bu meseleye el atması beklenilmektedir.