Anonim şirket genel kurullarına ilişkin yeni düzenlemeler
Yavuz AKBULAK / SPK Başkanlık Danışmanı
Bilindiği üzere genel kurul (GK-Yeni Türk Ticaret Kanunu madde 407-451), anonim şirketlerin (AŞ) tüm pay sahiplerinin ve/veya temsilcilerinin katıldığı organı durumundadır. Pay sahipleri haklarını GK'da kullanırlar. Murahhas üyelerle en az bir yönetim kurulu (YK) üyesinin GK toplantısında bulunmaları şarttır. Denetçiler ve işlem denetçisi ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı temsilcisi de genel kurulda yer alır.
Esas sözleşmenin değiştirilmesi, YK üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları, kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin ve işlem denetçilerinin seçimi ile görevden alınmaları, mali tablolara, yıllık rapora, yıllık kar üzerinde tasarrufa, kar payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kara katılması dahil, kullanılmasına dair kararların alınması, Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi, önemli tutarda şirket varlığının toptan satışı GK'nın devredilemez yetkilerindendir. Tek pay sahipli A.Ş.'lerde bu pay sahibi GK'nın tüm yetkilerine sahip olup, tek pay sahibinin alacağı kararların geçerliliği için yazılı olması şarttır. GK'lar olağan ve olağanüstü toplanır.
Olağan toplantı her faaliyet dönemi sonundan itibaren 3 ay içinde yapılır: Burada, organların seçimine, mali tablolara, yıllık rapora, karın kullanım şekline, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının belirlenmesine, YK üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin karar alınır. GK, şirket merkezinin bulunduğu yerde toplanır. Sermayenin en az %10'unu, halka açık şirketlerde %5'ini oluşturan pay sahipleri, YK'dan, GK'yı toplantıya çağırmasını veya karara bağlanmasını istedikleri konuları gündeme koymasını isteyebilir. Gündemde bulunmayan konular müzakere edilemez ve karara bağlanamaz. GK toplantıya, şirketin internet sitesinde ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde (TTSG) yayımlanan ilanla çağrılır ve çağrı, toplantıdan en az 2 hafta önce yapılır.
GK'lar, aksi öngörülmüş haller dışında, sermayenin en az %25'ini karşılayan payların veya temsilcilerinin varlığıyla toplanır ve ikinci toplantıda bu oran aranmaz. Kararlar hazır bulunanların çoğunluğu ile verilir. Esas sözleşmeyi değiştiren kararlar, şirket sermayesinin en az %50'sinin temsil edildiği GK'da, çoğunlukla alınır. İlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemediği takdirde, en geç bir ay içinde yapılabilecek ikinci toplantıda nisap sermayenin en az 1/3'ünün toplantıda temsil edilmesidir. Ancak, bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararlar, şirketin merkezinin yurt dışına taşınmasına ilişkin kararlar sermayenin tümünü oluşturan payların veya temsilcilerinin oybirliğiyle alınır. Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi, imtiyazlı pay oluşturulması ve nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması sermayenin en az %75'ini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınır.
Bu nisaplara ulaşılamadığı takdirde izleyen toplantılarda da aynı nisap aranır. Pay senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören şirketlerde, sermayenin artırılması ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine ilişkin esas sözleşme değişiklikleri ile birleşmeye, bölünmeye ve tür değiştirmeye ilişkin kararlar için GK'da payların en az %25'inin hazır bulunmaları gerekir.
GK tarafından verilen kararlar toplantıda hazır bulunmayan veya olumsuz oy veren pay sahipleri hakkında da geçerlidir. Bilançonun onaylanmasına ilişkin GK kararı, kararda aksine açıklık bulunmadığı takdirde, YK üyelerinin, yöneticilerin ve denetçilerin ibrası sonucunu doğurur. Bununla beraber, bilançoda bazı hususlar hiç veya gereği gibi belirtilmemişse veya bilanço şirketin gerçek durumunun görülmesine engel olacak bazı hususları içeriyorsa ve bu hususta bilinçli hareket edilmişse onama ibra etkisini doğurmaz. Pay sahibi, GK'ya kendisi katılabileceği gibi, temsilci de yollayabilir. Temsilcinin pay sahibi olması gerekmez.
Senede bağlanmamış paylar, nama yazılı pay senetleri ve ilmühaberlerin hakları, pay defterinde kayıtlı bulunan pay sahibi veya yazılı olarak yetkilendirilmiş kişi tarafından kullanılır. Hamiline yazılı pay senedinin zilyedi bulunduğunu ispat eden kimse, şirkete karşı pay sahipliğinden doğan hakları kullanmaya yetkilidir. Bir pay, birden çok kişinin ortak mülkiyetindeyse, bunlardan biri GK'ya katılabilir. Bir payın üzerinde intifa hakkı varsa, oy hakkını intifa hakkı sahibi kullanır.
Oy hakkı GK'da, payların toplam itibari değeriyle orantılı olarak kullanılır. Her pay sahibi sadece bir paya sahip olsa da en az bir oy hakkını haizdir. Ancak birden fazla paya sahip olanlara tanınacak oy sayısı esas sözleşmeyle sınırlandırılabilir. Oy hakkı, payın, kanunen veya esas sözleşmeyle belirlenmiş bulunan en az tutarının ödenmesiyle doğar. Pay sahibi kendisi, eşi, alt ve üstsoyu veya bunların ortağı oldukları şahıs şirketleri ya da hakimiyetleri altındaki sermaye şirketleri ile şirket arasındaki kişisel nitelikte bir işe veya işleme veya herhangi bir yargı kurumu ya da hakemdeki davaya ilişkin olan müzakerelerde oy kullanamaz. Şirket YK üyeleriyle yönetimde görevli imza yetkisini haiz kişiler, YK üyelerinin ibra edilmelerine ilişkin kararlarda kendilerine ait paylardan doğan oy haklarını kullanamaz.
Toplantıda hazır bulunup da karara olumsuz oy veren ve bu muhalefetini tutanağa geçirten, çağrının usulüne göre yapılmadığını, gündemin gereği gibi ilan edilmediğini, GK'ya katılma yetkisi bulunmayan kişilerin veya temsilcilerinin toplantıya katılıp oy kullandıklarını, GK'ya katılmasına ve oy kullanmasına haksız olarak izin verilmediğini ve bu aykırılıkların GK kararının alınmasında etkili olduğunu ileri süren pay sahipleri ile YK, kararların yerine getirilmesi, kişisel sorumluluğuna sebep olacaksa YK üyelerinden her biri GK kararları aleyhine, karar tarihinden itibaren 3 ay içinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde iptal davası açabilirler. Pay sahibinin, GK'ya katılma, asgari oy, dava ve kanundan kaynaklanan vazgeçilemez nitelikteki haklarını sınırlandıran veya ortadan kaldıran, pay sahibinin bilgi alma, inceleme ve denetleme haklarını, kanunen izin verilen ölçü dışında sınırlandıran ve şirketin temel yapısını bozan veya sermayenin korunması hükümlerine aykırı olan GK kararları geçersizdir.