Apartmanlar işyeri mi?

Sosyal Güvenlik Kurumu, (SGK) aldığı kararla, aylık prim ve hizmet bildirgelerinin elektronik ortamda e-sigorta kanalıyla gönderilmesi uygulamasını genişleterek, tüm işverenleri kapsayacak şekilde uygulanmasına karar vermiş bulunmaktadır. Adı geçen kurum bu kararını da 2009-92 sayılı Genelgesi ile açıklamıştır.

Buna göre, 2009/Ekim ayına ilişkin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinden başlanılarak, tüm resmi ve özel sektör işverenleri, cari aylara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini, çalıştırılan sigortalı sayısı üzerinde durulmaksızın e-sigorta kanalıyla göndermekle zorunlu tutulmuşlardır. Özel nitelikteki işyerlerinde 1.10.2009 ve sonraki tarihlerde, resmi nitelikteki işyerlerinde ise 15.10.2009 ve sonraki tarihlerde işe alınan sigortalılara ilişkin ilk ve tekrar sigortalı işe giriş bildirgelerinin de, çalıştırılan sigortalı sayısı kaç kişi olursa olsun (1 kişi olsa dahi) yine e-sigorta kanalıyla gönderilmesi gerekmektedir.

Bilindiği üzere, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun "Bilgi ve belge isteme hakkı, bilgi ve belgelerin kuruma verilme usulü" başlıklı 100. maddesine göre SGK, kanun gereği verilecek her türlü belge veya bilginin internet, elektronik ve benzeri ortamda gönderilmesi hususunda gerçek ve tüzel kişileri zorunlu tutmaya yetkili bulunmaktadır. Nitekim, 2004 yılından başlamak üzere, kademeli olarak, çalıştırılan sigortalı sayısı düşürülerek aylık prim ve hizmet belgelerinin e-sigorta kanalıyla gönderilmesi usulü benimsenmiş olup, son olarak 2006/Kasım ayından itibaren de en az 2 sigortalı çalıştıranlar da bu kapsama alınmıştı.

 SGK'nın belirtilen son Genelgesi ile de, söz konusu uygulamanın genişletilerek tüm işverenleri kapsayacak şekilde uygulanacağı anlaşılmaktadır. Buna göre, tek işçi çalıştıran işyerleri de dahil olmak üzere, her işyeri için "e-sigorta kullanıcı kodu" ve "şifresi" alınmak amacıyla işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'ne/Sosyal Güvenlik Merkezi'ne başvurularak işyeri tescil işlemi yaptırılması gerekecektir.  2009/Ekim ayına ilişkin olarak düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgelerinin bahsedildiği şekilde, yasal süresi içinde internet üzerinden e-sigorta kanalıyla gönderilmemesi halinde, söz konusu belgeler yasal süresi içinde şimdi olduğu gibi kağıt belgeler olarak doldurulup verilse dahi, ilgililer aleyhine 5510 sayılı Kanunun 102. Maddesine göre idari para cezası uygulanması öngörülmektedir.

 Bu karara gerekçe olarak da; aylık prim ve hizmet belgelerinin e-sigorta kanalıyla gönderilmesine ilişkin uygulamayla birlikte, gereksiz emek ve zaman kaybının önüne geçildiği gibi, bahse konu programlardaki kontroller vasıtasıyla hatalı giriş yapılmasının da büyük ölçüde engellenmesi gösterilmektedir ki, ileri sürülen gerekçelerin haklı olduğu muhakkaktır. Ancak üzerinde durulması gereken, tek kişi (kapıcı) çalıştıran apartmanları da kapsayacağı anlaşılan bu uygulamaya geçilmekle birlikte, apartman yönetimleri açısından ortaya çıkabilecek sorunlarla ilgilidir. Zira, kat malikleri adına apartman yöneticisi ile kapıcı (işçi) arasında kurulan ilişki, hukuki olarak hizmet amaçlı bir iş ilişkisi olmakla birlikte, ticari niteliği olmayan ve işverenin sürekli değişebildiği bir hizmet ilişkisi olarak farklılık arz etmektedir.

Bu farklı özelliği yanında, bilmem ne kadar farkındayız ama, apartmanların en büyük sorunu yönetici seçimidir. Toplum olarak katılımı ve sorumluluk almayı benimsemediğimizden olsa gerek, kat malikleri toplantıları genellikle gerekli çoğunluğun aranmadığı ikinci toplantılarda çok az kişinin katılımıyla ancak yapılabilmekte ve bu toplantıların en uzun süren görüşmelerini de, apartmanın sorunlarının konuşulup çözümlenmesi değil, kimin yönetici olacağı üzerine yapılan tartışmalar almaktadır. Dolayısıyla, seçilen yöneticiler genellikle, isteksizce ve gönülsüzce, ya sıra kendilerine geldiğinden, ya da yapacak kimse olmadığından mecburen yönetici olmak durumunda kalmaktadırlar. Şimdi bu apartman yöneticilerine, "şu formu doldurup, apartman karar defteri ile yönetici seçimine ilişkin karar, yönetici kimlik belgesi ve apartman kaşesi ile SGK'nın ilgili dairesine gidip sıraya girerek, apartmanı işyeri olarak tescil ettirip "e-sigorta kullanıcı kodu" ve "e-sigorta şifresi" alacaksın, bundan sonra da çalıştırılan kapıcı için verilmekte olan aylık prim ve hizmet belgesini artık internet üzerinden doldurup göndereceksin" denilmektedir. Yöneticinin internet kullanma imkanı yoksa, internet kullanmasını bilmiyorsa ve bir de yaşlıysa bu işlemleri nasıl yapacaktır? Üstelik hangi yönetici, bu işi sürekli değil geçici olarak yaptığı ve gerçek anlamda bir işveren olmadığı halde, kendi kimlik belgesi üzerinden SGK karşısında işverenmiş gibi tescil yaptırmak ister. Gelecek yıl yönetici değişirse, evini satıp oradan ayrılırsa, "e-sigorta kullanıcı kodu ve şifresi" kaybolursa, kendisi ayrıldıktan sonra primler düzenli yatırılmaz veya aksamalar olursa, doğabilecek prim borçları veya kapıcı kıdem tazminatı gibi nedenlerle ileride kendisine borç çıkarılabileceği endişesi içinde olacağından, kimlik bilgileri üzerinden işverenmiş gibi tescilde bulunmak istemeyecektir. Hatta, sorumluluk altına girmemek için apartman kapıcısını  çıkarmak  isteyenler bile olabilecektir!

Söz konusu genelgeyle getirilmek istenilen uygulama, birkaç bloktan ve çok sayıda daireden oluşan büyük apartmanlar veya profesyonel yönetimi olan siteler için doğal karşılanabilir, ancak on-onbeş daireli apartmanlar için pratikte sıkıntılar doğurabilecektir. Bu nedenle, profesyonel yönetimi olmayan az daireli apartmanlar için e-sigorta uygulamasına istisna getirilmesi daha uygun olacaktır.