Belediyelerce alınan “asfalt parası” zorunlu mu?

Belediyeler tarafından yapılan asfaltlama, yeni yol yapımı veya yol genişletmesi nedeniyle son dönemlerde gayrimenkul sahiplerinden kamuoyunda “asfalt parası” olarak adlandırılan bir bedel alınmakta olduğu görülmektedir. Özellikle 2014 yılı belediye seçimleri döneminde yapılan yol ve asfalt çalışmalarının bedelinin seçimlerden sonra tahakkuk ve tahsil edilmesi beraberinde bazı sıkıntılar getirmektedir. 

Asfalt parası olarak adlandırılan bu bedel aslında 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'na göre “yol harcamalarına katılma payı”dır. 

1. Payın konusu

Söz konusu kanunda yer alan düzenlemelere göre; yol harcamalarına katılma payı, belediyelerce,

a) Yeni yol açılması, 

b) Mevcut yolların yüzde 40 nispetinde veya daha fazla genişletilmesi,

c) Kaldırımsız ve bakımsız bulunan yolların, kaldırım veya parke kaldırım haline getirilmesi veya asfalt yapılması, kaldırım veya şose halindeki yolların da parke, beton veya asfalta çevrilmesi,

d) Mevcut kaldırım veya parkelerin sökülüp yeniden düzenlenmesi,

şeklinde inşa, tamir ve genişletilmeye tabi tutulan yolların iki tarafında bulunan veya başka bir yola çıkışı olmaması dolayısıyla bu yoldan yararlanan gayrimenkullerin sahiplerinden belediye meclisi kararı ile alınabilir.
12/11/2012 tarihinde yapılan yasal düzenlemeyle yol harcamalarına katıma payının alınıp alınmaması belediye meclislerinin takdirine bırakmıştır.

2. Payın hesaplanma ve tahakkuk şekli

Yol harcamalarına katılma payı bir program dahilinde veya istek üzerine doğrudan doğruya yapılan işlerde, bu hizmetler dolayısıyla yapılan giderlerin tamamıdır. Şu kadar ki yapılacak giderler peşin ödendiği takdirde bu paylar ilgililerden %25 noksanı ile alınır. Ancak, bu tür hizmet giderleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile İller Bankası tarafından tespit edilen ve yayınlanan rayiç ve birim fiyatlara göre hesaplanan tutarları aşamaz.

Yolların kaldırımlar da dahil olmak üzere (15) metreden fazla genişliklerine düşen giderler, belediyelere ait olup, harç hesaplanmasında bu giderler nazara alınmaz.

Yol harcamalarına katılma payı iki ve daha fazla yol kenarında bulunan gayrimenkuller için asıl cepheyi teşkil eden yoldan düşen pay tam, diğer yollara ait pay ise yarım olarak hesaplanır. 

Yol harcamalarına katılma payı hesaplanan katılma payları toplamının ilgili gayrimenkullerin sahipleri arasında vergi değeri toplamına oranlanması ile bulunur. İki veya daha fazla yol kenarında bulunan gayrimenkul için asıl cepheyi teşkil eden yoldan dolayı düşen pay tam, diğer yollardan dolayı düşen paylar ise yarım olarak tahakkuk ettirilir.
Örneğin; belediyenin yol çalışması dolayısıyla yaptığı harcamaların tutarı: 400 bin TL, söz konusu çalışmadan faydalanan gayrimenkullerin vergi değerleri toplamının 4 milyon TL, olduğunu varsayalım.

Bu durumda, katılma payları toplamının ilgili gayrimenkullerin vergi değeri toplamına oranı: 400.000/4.000.000 = 0,10’dur. 

Asıl cephesi yola bakan bir gayrimenkulün vergi değeri 300 bin TL ise, bu durumda söz konusu yol harcamalarından bu gayrimenkule düşen pay 300.000 X 0,10 = 30.000 TL’dir.

Bununla birlikte, tahakkuk ettirilecek payın tutarı gayrimenkulün vergi değerinin %2’sini geçemeyeceğinden söz konusu gayrimenkul için 30 bin TL değil 6 bin TL (300.000 X %2) tutarında yol harcamalarına katılma payı tahakkuk ettirilecektir.

4. Payın tahakkuk zamanı

Yol harcamalarına katılma payının tahakkuku, iş hangi ihale usulüne göre yapılmış olursa olsun, hizmetin tamamlanarak halkın istifadesine sunulmasından sonra yapılır.

İşin bitirilerek hizmete açılmış olduğu geçici kabulünün yapılması ile belirlenir.

Hesaplanan harcamalara katılma paylarına ait tahakkuk cetvelleri bir ay süre ile belediye ilan tahtasında ve varsa belediye ses yayın aracı ile ilan edilir.

Yapılacak yazılı tebliğ ile verilecek süre içinde ilgililerin harcamalara katılma paylarını peşin ödemeyi kabul etmeleri halinde, bu paylar, kabule ilişkin yazılı başvuru tarihinden itibaren bir ay içinde tahakkuk ettirilir.

5. Payın ödenmemesi ve paya itiraz yolu

Harcamalara katılma payları belediyelerce payların ilan ve tebliğ edildiği yılı takip eden yıldan itibaren iki yılda ve dört eşit taksitte, peşin ödemelerle tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde tahsil olunur. 

Yol harcamalara katılma payının mükellef tarafından vadesinde ödenmemesi halinde 6183 sayılı Kanun'a göre cebren tahsili yoluna gidilir. Pay ödenmedikçe tapuda intikal işlemi yapılmaz. Belde sakinlerinin payın kendisinden alınması veya hesaplanması şekli konusunda itirazının olması durumunda ödeme ihbarnamesinin kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine dava açma hakları bulunmaktadır.  İlgililer özellikle payların tahakkukunun zamanında ilan ve tebliğ edilmediğini önemli bir itiraz nedeni olarak ileri sürebilirler. 

Sonuç 

Yol harcamalarına katılma payının belediyelerin takdirine bırakılması seçimlere yakın dönemlerde bu bedelin alınmaması ve seçimlerden sonra yoğun şekilde alınması nedeniyle popülist politikalara ve farklı şehirlerdeki insanlar arasında adaletsizliğe neden olmaktadır.

Bu nedenle, söz konusu bedelin belediyelerin takdirine bırakılmaksızın bütün belediyeler için zorunlu hale getirilmesi için gerekli yasal düzenleme yapılması, payların yol çalışmalarının yapıldığı dönemde tahakkuk ettirilmesi ve belediyelerin söz konusu uygulamayı şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri çerçevesinde kamuoyuna açıklamaları gerekmektedir. KAYNAKÇA
- Ahmet ARSLAN; Belediye Vergi ve Harçları, Kasım 2013, Ankara
- 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu