Bir başka global ticaret kolaylığı "ATA Karnesi"
Süleyman Dilsiz / İş Geliştirme Uzmanı
Ticaretin sınır tanımadığı bir yüzyılda yaşıyoruz. Tüm dünya ticaret örgütleri ticareti daha da geliştirmek için uluslararası ticareti kolaylaştırmayı hedeflemekte. Bu da ülkeleri ihracatta uygulanan gümrük işlemlerini basitleştirmeye ve uyumlu hale getirmeye zorlamakta. Ancak yakın zamanda tanık olduğum olaylar ülke olarak bizlerin hala global ticaretin gerektirdiği yasal haklarımızdan bihaber olduğumuzu gösteriyor.
Bu örnekler otomotiv ve elektronik sektörlerine hizmet üreten bir yan sanayiden. Test masaları üreten bu şirketin Macaristan, İran, Hindistan'da proje taahhüt işinde kullandıkları aletlerin ilgili ülkelere girişinde yaşadıkları problem ve bilindik bir lojistik firmasının bu 4 ayrı hadisede alternatif çözüm üretememesi ve maddi kayba neden olması. Bu yazımda da bu tür sorunların çözümünde kolaylık sağlayan, eşyaların gümrük vergisine tabi olmadan geçici kabulüyle, teminat yerine geçen ve beyanname olarak kabul edilen "ATA Karne"sini inceleyeceğim.
"ATA (Temporary Admission) Karne"si; geçerlilik süresi, verildikleri tarihten itibaren bir yıl olan, uluslararası ticareti yapılan altı ana mal kategorisinin geçici olarak gümrüksüz girişini ve çıkışını sağlayan uluslararası bir belge. Ticaret fuarları, gösteriler, sergilerde sunulacak veya kullanılacak mallar, numuneler, mesleki alet-edevatlar, deniz adamları için sosyal yardım malzemeleri, bilimsel ve eğitsel malzemeler bu kapsamdadır. Herkes tarafından kullanılabilir. Ayrıca bugün ATA Karnesi sistemi 65 ülkede uygulanmakta, günden güne sisteme dahil olan ülke sayısı artmakta. Türkiye'de garantör kurum T0BB olan bu sistem, şimdilik 10 yerel ticaret ve sanayi odaları tarafından verilmekte.
ATA karnelerinde ilgili mallar teminata bağlandığı için ülkeye girişi sırasında başka bir işleme gerek duyulmadan, garanti otomatik sağlanmakta. Gümrüğün her bir karnenin geçerliliğini kontrol etmesine gerek duyulmuyor. Böylece uluslararası rekabette önemli olan zaman ve paradan tasarruf sağlar. Geçerlilik süresi içinde, ATA karnelerinin geçerli olduğu ülkelere dört kez geçici ithal ve tekrar ihraç işlemi ile dört ülkeden transit geçiş işlemi sağlar. ATA Karnesi ile götürülecek mal veya eşya için, gönderilerek bedel kadar teminat alınmakta. Ancak bu bedel TL olursa, mal bedelinin yüzde 110'u kadar teminata bağlanır.
Karne kapsamında ithal edilen mallar satılamaz. Bir işçilik görmesi veya tamir edilmesi istenilen eşyalar karneyle ithal edilemezler. Bu malların giriş üzerine yabancı gümrük tarafından izin verilen geçici ithalat süresi içinde ihraç edilmesi şart. Malların geri ihracı için belirlenen süre ilgili karnenin geçerlilik süresini geçemez. Eşyanın yurtta kalma süresi içinde yurtdışı edilmemesi halinde vergi ödeme sorumluluğu karne üzerindeki son gümrük giriş tarihi olduğundan gümrük vergisi ve diğer vergilerin bu tarihteki kurlar esas alınarak hesap edilmesi gerektiği de bilinmeli. Gidilen her ülkede gümrük giriş ve çıkış onayı alınması çok önemli. Alınmaması gümrük vergisi ve diğer vergilerin tahsiline yol açabilir. Karne kapsamında bulunan mallar eğer tahrip veya kaybolduğu için geri ihraç edilemezse bu mallar gümrük vergisi ve diğer vergilere tabi olacaktır. Karne kendisi kaybolursa, sahibinin polisi veya gümrüğü haberdar etmeyi unutmamalı.
Karne almak için; başvuranın yapılacak tüm masrafları ödeyeceğine dair bir taahhütname ile birlikte, ilgili oda teminat (banka teminatı, nakit vb. gibi) isteyecektir. Böylece teminat veren oda doğan risklere karşı kendini sigorta ettirir. Karne veren oda ikisini de talep edebilir. Yani hem teminat, hem de sigorta isteyebilir. Karnelerin en geç geçerlilik süreleri bitiminden, bir ay içinde odaya iade etmesi gerekmekte. Odaya iade edildikten sonra, teminat çözümü için, kefil oda TOBB'un teyidini alındıktan sonra teminat çözümü gerçekleştirmekte.
Global ticaretin önemli altyapılarından olan serbest dolaşımı ve iş akışını kolaylaştıran tüm süreçlerin iş geliştirme, dış ticaret, pazarlama, yurtdışı satın alma vb. şirket birimlerince bilinmesi işletmelerin operasyonel etkinliği için çok stratejik. Ancak genel anlamda ATA Karnesi uygulamasında banka teminat mektubu maliyeti ve süreci dikkate alındığında kredi garanti fonu aktif hale getirilmesi karnenin kullanımını özendirecektir. Sadece 10 odanın bu belgeyi veriyor olması da karnenin kullanımında ilgili odaların iş yükünü artırdığı gibi, karne sahiplerine de ekstra maliyet yaratacağı unutulmamalı ve diğer odaların da belge verebilmesinin sağlanması kalıcı fayda sağlayacaktır.