Denizyolu taşıma sektörünün dış ticarete katkısı……

Dr. Mustafa TURHAN /  Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi.

Amerika kaynaklı finansal krize rağmen teknolojideki gelişmeler ve toplumsal değişimler, bireysel refahı ve ticaretin türev artışını getirmiştir. 2008 yılında 62 Trilyon US Dolar olarak tahmini gerçekleşme olan Dünya GSMH'sinin yaklaşık yarısını oluşturan dış ticaretin yüzde 80'den fazlası denizyolu ile yapılmaktadır.

Ülkemizde Toplam ihracatın 46.1 milyon tonu denizyolu ile yapılmıştır. Bunun 12.8 milyon tonu Türk bayraklı gemilerle, 33.2 milyon tonu ise yabancı bayraklı gemilerle yapılmıştır. 2008 yılında ise 73.2 milyon ton olan denizyolu ile yapılan ihracatın 10.7 milyon tonu Türk bayraklı gemilerle 62.6 milyon tonu yabancı bayraklı gemilerle yapılmıştır.

İthalatta 2003 yılında yapılan toplam 103.4 milyon tonun 30.9 milyon tonu Türk bayraklı gemilerle yapılmış olmasına karşılık 72.6 milyon tonu yabancı bayraklı gemilerle yapılmıştır. 2008 yılında 151.6 milyon ton olan ithalat ta ki denizyolu taşımalarının 21.2 milyonu tonunu Türk bayraklı gemiler, 130.4 milyon tonunu yabancı bayraklı gemiler yapmıştır.

2003'den 2008 yılına Türk bayraklı gemilerin ihracat taşımalarındaki payı yüzde 17 oranında azalmasına karşılık, ithalat taşımalarında yüzde 31 oranında olmuştur. Kabotaj da dahil olmak üzere tüm limanlarınızdan 2003 yılında yapılan yükleme-boşaltma 189.9 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Buna karşılık 2008 sonu itibariyle 314.6 milyon ton yükleme boşaltma olmuştur.

Ekonomik sınırların ve sınırlamaların olmadığı ve buna karşılık uluslar arası rekabetin alabildiğine geliştiği günümüzde denizyolu taşıma maliyetlerinin demiryolu taşımalarından 3.5, karayolu taşımalarından 7,havayolu taşımalarından 22 oranında ucuza gelmesi yanında güvenli ve hızlı olması tercih edilen sektör haline gelmiştir. 16.12.199 Tarihli, 23913 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Kanun'a göre oluşturulan "Türk Uluslar arası gemi Sicili"(TUGS) ve 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 839'uncu maddesinde belirtilen "Milli Gemi Sicili"(MGS) olmak üzere kayıtlı toplam 1172 adet, 7.6 milyon DWT ile yapılan taşımacılık hizmetinin yüzde 65.8'i kuru ve dökme yük gemilerindedir. TUGS, Sicile kayıtlı 667 adet, 4.9 milyon DWT kuru yük gemisine karşılık, toplam 467.372 DWT 3 adet ham petrol tankeri, toplam 588.109 DWT 176 adet akaryakıt tankeri, toplam 432.016 DWT 76 adet kimyasal madde tankeri, toplam 27906 DWT 7 adet LNG/LPG tankeri, toplam 1862 DWT kapasiteli 1 adet asfalt tankeri, 518 DWT kapasiteli 1 adet yağ tankeri, toplam 17.091 DWT 21 adet su tankeri olmak Ülkemizde 1.535.684 DWT kapasiteli 285 adet tanker ile denizyolu taşıması yapılmaktadır. Toplam gemi kapasitemiz 7.568.292 DWT içersinde yüzde 20 oranında olan tanker kapasitemiz yetersizliği ortadadır.

GSYİH içersinde yüzde 14'ün üstünde bir paya sahip ulaştırma sektörünü düşünüp deniz filomuzun genel yaş analizini yaptığımızda vardığımız sonuç pek de iç acıcı değildir. Deniz ticaret filomuzdaki kuru yük gemilerimizin yüzde 36'sı 20 yaş üzerinde yüzde 31'i 30 yaş üzerindedir. Dökme yük gemilerimizde durum daha da kötüdür. Dökme yük gemilerimizin yüzde 54'ü 20 yaş üzerinde, yüzde 13'ü 30 yaş üzerindedir. Tankerlerimiz yük gemilerimize nazaran daha yenidirler. Petrol tankerlerimizin toplam filomuz içersinde yüzde 14'ü 20 yaş üzerinde, yüzde 4'ü ise 30 yaş üzerinde seyretmektedir. Kimyevi madde, LNG-LPG, asfalt, madeni ve bitkisel yağ taşıyan tankerlerimizin yüzde 35'i 20 yaş üzerinde, yüzde 7'si ise 30 yaş üzerindedir.

Üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye, sahip olduğu deniz ticaret filosu ile, Dünya ticaret filosu içersinde 1996 da 16.sırada iken bugün 25.sıraya düşmüştür. Dünya üçüncüsü 62 milyon DWT ile Yunanistan ve Dünya onuncusu 30 milyon DWT ile Kıbrıs Rum Kesimi ise durup düşünmek lazım. 31 Aralık 2003 Tarihinde 25333 sayılı 3. Mükerrer Resmi Gazete'de yayınlanan tebliğe göre, 01.07.2003 tarih ve 2003/5868 sayılı Bakanlar Kurulu kararına ek yapılarak TUGS ve MGS'ye kayıtlı kabotaj hattında münhasıran yük ve yolcu taşıyan gemilere, hizmet ve balıkçı gemilerine, ticari yatlara verilecek akaryakıtın özel tüketim vergisi sıfıra indirilmiş, bu yolla özel sektöre ait deniz araçlarına 2005-2007 arasında 183,2 milyon TL. Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) alınmayarak destek sağlanmıştır. Tankerlere verilen ÖTV desteği 66.2 milyon TL. kuru ve dökme yük gemilerine verilen ÖTV desteği 51.2 milyon TL. açık bir teşvik olarak kabul edilmelidir. Üç yanımız denizlerle çevrili bir ülke olarak iç hatlardaki taşımacılık yeterlimi diye sorgulamalıyız. Antalya'dan Mersin'e veya İskenderun'a, Trabzon'dan Samsun'a veya Sinop'a, İstanbul'dan Çanakkale'ye veya Çeşme'ye ne zaman yolculuk yapılmaktadır. Veya ne zaman kolaylaşacaktır. Başka bir ifade ile, " Kabotaj Taşımacılığı Saha Etüd Çalışması " yatırımlarına yoğunluk kazandırılmalıdır.