Depremin düşündürdükleri, sorumluluklar ve yeminli mali müşavirlik
Bülent ÖZATAY / Yeminli Mali Müşavir
Mesleklerinin yürütülmesine ilişkin bir zaaf veya özel yaşamlarındaki uygunsuz bir davranış, denetçilerin ve temsil ettikleri kurumun dürüstlüğüne ve yapılan denetimin kalitesine ve geçerliliğine gölge düşüreceği gibi, kurumun güvenilirliği ve yeterliliği hakkında da kuşkular uyandırabilecektir.
Yeminli mali müşavirliğin işlevlerinin kontrolü mümkün. Çünkü, denetimini yaptıkları firmaların kazançlarını doğru beyan etmelerini sağlayacak yeminli mali müşavirlerin, öncelikle kendi kazançlarını doğru beyan etmeleri gerek.
Bir başka deyişle, kendi kazançlarını doğru beyan etmeyen yeminli mali müşavirlerin, denetimini yaptıkları firmaların kazançlarını da doğru beyan etmelerini beklemek pek doğru olmaz. Mali idare, sistemdeki bilgileri kullanarak yeminli mali müşavirlerin denetimini yapmalıdır. Hem de bir "deprem"in gerçekleşmesini beklemeden…
Ülkemiz deprem kuşağı üzerinde. En son Van depremiyle dağlandı yüreğimiz. Daha önce; Düzce - Yalova - Gölcük depremleri, Erzincan, Erzurum, Çaldıran-Muradiye, Lice, Bingöl, Gediz, Varto depremleri belleklerde.
Her deprem sonrasında yıkımlar, ölümler, mağdurlar. Her deprem sonrasında sorumlular, müteahhitler, belediyeler, kamu binalarının çürüklüğü. Son zamanlarda da yapı denetim firmaları…
Bazı meslekler vardır, insan hayatına doğrudan dokunan. Bazı sektörler vardır, insan hayatıyla doğrudan ilgili. Müteahhitlik, belediyecilik, yapı denetimcilik zaten günümüzün konusu. Doktorluk, sürücülük, nakliye şirketleri, sağlık, ilaç, gıda… sektörleri.
Bazı meslekler ve sektörler vardır ki, insan hayatına dolaylı olarak dokunur. Avukatlar, müşavirler, sigortacılar gibi. Bunların yaptığı hataların nelere mal olduğunu yaşayanlar bilir. Uzun sözü kısası, yapılan her iş dolaylı veya dolaysız insan hayatına dokunmaktadır.
Mali müşavirlik ve hayata dokunuşu
Mali müşavirlik mesleği vergiyle, finansmanla, varlıkla ilgili bir meslektir. Kanunların getirdiği olanakları kullanmak, doğru kayıtlarla mükellefleri risklerden korumak, vergilerin doğru tahakkukunu ve ödenmesini sağlamak, mali müşavirlerin sorumluluğu altındadır. Meslekle ilgili kanun, müşavirlerden bunları beklemektedir.
Yeminli mali müşavirlerin sorumluluğu ise çok daha fazladır. Devlet, yeminli mali müşavirlere, firmaları kendisi adına denetleme yetkisi vererek mükelleflerin beyanlarının doğruluğunu inceletmektedir. Diğer taraftan, mükelleflere devlet hazinesinden ödenecek paraların tutarlarını da yeminli mali müşavirler belirlemektedir.
Deprem, yapı denetimleri ve mali denetim
Van depremi sonrasında, kanunlarla devlet adına denetleme yetkisi verilmiş "yapı denetim firmaları" da gündeme oturdu; bilindiği gibi. Bu olaylar gösteriyor ki, meslek sahibi insanların işlerini doğru şekilde yapmaları için, kanunlardan güç almaları, görevlerinin ve kazançlarının kanunlarla belirlenmesi çok fazla bir şey değiştirmiyor. İnsanların sorumluluk duyguları, işlerine saygıları, kafa yapıları, karakterleri, öncelikleri; esas olan.
Daha sonra, unvanının başında "yeminli" ifadesi olan ve aynı "yapı denetim firmaları" gibi, kanunlarla devlet adına denetim yetkisi verilmiş mesleğim geldi aklıma. Acaba, yeminli mali müşavirlik mesleği ne durumda? Yeminli mali müşavirler, olası bir sınavda ne denli başarı gösterebilecekler? Sözünü ettiğim sınav, mesleğe girişte yapılan sınavdan çok, işin layıkı ile yapılıp yapılmadığına dair sınav. Bu sınavın ne denli önemli olduğunu, yapı denetim sistemi geldikten sonra yaşanan deprem felaketleri çok güzel ispatladı, aslında.
Devlet adına mali denetim yapma yetkisi verilmiş yeminli mali müşavirlerin, işlerini ne denli "doğru" yaptıklarının ortaya çıkması için bir "deprem" vesilesine ihtiyaç duyulmamalıdır.
Sanırım, sistem içinden bunun yüzeysel de olsa bir kontrolü yapılabilir.
Sistem içinden diyorum; çünkü bugün uygulamada; her yeminli mali müşavirin danışmanlık ve denetim ücretleri ile firmalara ödettirdikleri iade tutarlarından tahsil edecekleri ücretlerin sistem içinden tespiti olası. Diğer taraftan yeminli mali müşavirler, düzenledikleri fatura bilgilerini, gelir tablolarını ve çalıştırdıkları personelin nitelik ve niceliklerini de sisteme bildirmek durumundalar.
Yeminli mali müşavirliğin işlevlerinin kontrolü mümkün diyorum; çünkü denetimini yaptıkları firmaların kazançlarını doğru beyan etmelerini sağlayacak yeminli mali müşavirlerin, öncelikle kendi kazançlarını doğru beyan etmeleri gerektiğine inanıyorum. Bir başka deyişle, kendi kazançlarını doğru beyan etmeyen yeminli mali müşavirlerin, denetimini yaptıkları firmaların kazançlarını doğru beyan etmelerine yönelik çalışmalarını yeterince yapacaklarına inanmıyorum. Yine aynı şekilde denetim yaptıkları şirket sayısı ile istihdam ettikleri personelin, denetim faaliyetini gerçekleştirebilecek düzeyde olması şartları da değerlendirilmelidir.
Maliye idare, sistemdeki bilgileri kullanarak yeminli mali müşavirlerin denetimini yapmalıdır. Hem de bir "deprem"in gerçekleşmesini beklemeden…