Dış ticaret işlemlerinde dikkat!..
A.Kerim KALINAĞAÇ / KobiFinans Dış Ticaret Danışmanı
Bilindiği üzere,2009 yılının başlarında, ekonomik kriz nedeniyle hem iç pazar hem de dış pazar satışlarında daralma başladı. Başta Kayseri, Denizli ve Gaziantep olmak üzere -Anadolu ekonomisinin lokomotifi olan illerde- KOBİ'ler alternatif pazarlara ihracat yapmak için seferber oldular. Durgunluktan çıkış yolları arayan iyi niyetli ihracatçı, imalatçı ve ithalatçı vatandaşlarımızın her geçen gün çeşitli ülkelerdeki üçkâğıtçılar tarafından değişik yöntemler dolandırıldıklarına şahit olmaktayım. Son günlerde KOBİ'lerimizi dolandırmak isteyen uluslararası suç şebekelerine fırsat tanımamak, dış ticaret işlemleri yapacakların daha fazla mağdur olmalarını önlemek için bugüne kadar bana ulaşan çok sayıdaki kobiden edindiğim bilgi ve tecrübelerimi kamuoyu ile paylaşmak istedim.Bunları paylaşmak amacımın her şeyden önce bir vatandaşlık görevi olduğunu düşünüyorum.
İhracatçılarımıza;
Başta Nijerya, Togo, Kamerun gibi Afrika ülkelerinden bazı şahıslar veya hayali firma yetkilileri ihracatçı firmalarımıza e-mail,faks göndermekte, web sitelerinden ulaşarak mal almak istediklerini veya o ülkede insani yardım kuruluşlarının özellikle tekstil, konfeksiyon mallarına ihtiyaçları olduğunu, kendilerinin de bu alım-satıma aracılık yapmaya yetkilendirildiklerini bildirmektedirler. Gönderdikleri mesajlarla kontak kurmak istedikleri firmalarımızı www.alibaba.com <http://www.alibaba.com> gibi benzer sitelerden araştırdıklarını, üretici / imalatçı kobilerimizin tanıtım yaptıkları ürünlerini beğendiklerini, ihracatçılarımızın şirketini bulundukları yerde tanıtacaklarını, büyük montanlı mallarını satın almak üzere (hayali) banka hesaplarındaki mal bedelini hazır beklettiklerini beyan etmektedirler. Bununla birlikte alıcı kılığındaki dolandırıcılar bağlantı kurdukları kobilerimize bazı formlar gönderip aşağıdaki belge ve bilgileri istemektedirler.
1) Orijinal proforma fatura
2) Banka detaylarınız
3) %100 ödemenin ardından toplam malı 12 aylık periyotta göndereceğinize dair bir konfirmasyon sözleşmesi
4) Firmanızın kayıtları (İhracat ve iştigal belgesi gibi şeyler -Ticaret odasından )
5) Firmanızın profili
Birkaç yazışmadan sonra mal almaya hazır olduklarını bildiren dolandırıcılar ,renkli ve gerçeğe yakın bir şekilde scan edilen Contract Approval,ICPO*,LOI*, gibi belgeleri ihracatçılarımızın / imalatçılarımızın doldurmalarını, imzalayıp kaşelemelerinin ardından belgelerin kendilerine gönderilmesini talep etmektedirler. Hemen sonrasında belge parası (documentation costs), üyelik aidatı (subscription fee) adı altında masraf ve komisyon istemektedirler. Özellikle büyük montanlı ticari işlemlerde bu tip belgelerin düzenlenmesi, ileride kötü sonuçlar ve hayali işlemlere aracılık yapmaya yol açabileceğinden, sözleşme ve sertifika düzenlenmesi konusunda çok dikkatli olunmalıdır.
Bir diğer dolandırıcılık işlemine örnek; Ukrayna, Gürcistan veya Türki Cumhuriyetlerinde sözde bir bakanlığa ait taahüt-inşaat işlerinin çok acil olması ve ihale yapacak zaman bullunmaması gibi gerekçelerle kendi insiyatifleri altında ihalenin direk ilişki kurdukları firma ve şirkete verildiğini müjdelemektedirler.Bunun için taahhüt işinin verildiği firmalarımıza e-maille gönderdikleri bazı resmi kuruluşlara aitmiş gibi görünen sahte formları doldurmalarını takiben imzalayıp acilen fakslamalarını istemektedirler.
Bilindiği üzere,ülkemizde olduğu gibi tüm ülkelerde devlet kuruluşları bir iş yapmadan önce ihale şartlarını resmi olarak duyurur ve ihaleye katılacaklardan banka teminat mektubu ister. Daha sonra ihaleyi kazanan firmalardan işin bitirilmesini taahhüt eden banka garanti mektubu talep eder.
Bu bilgilerin bilinmesine rağmen hiçbir ihale olmadan, Kobilerimize gelen renkli ve orijinale yakın resmi antetli kağıtların ekli olduğu e-mail / fakslarda; Şirketinizin resmi müracaat işlemlerini yapmak üzere Sayın .........Bey beni görevlendirdi,işlemlerinizi takip edeceğim ve en geç ... saat'a kadar ......Bakanlığına gerekli müracaat işlemlerinizi yaptıracağım gibi bilgiler yer almaktadır.
Yurtdışında iş yapacak vatandaşlarımızı inandırmak için de "Resmi müracaatınız için gerekli olan şirketinizin vergi levhasi ,Ticaret Sicil Gazetesi kaydı ,Faaliyet belgesi fotokopisi gibi belgeler istenmektedir.
Yazışmanın ekinde;
Resmi müracaat için şirketinizden istenen belgeler arasında bulunan ......Bakanlığı Onaylı Resmi Çalışma İzni Sertifikası şirketimizde bulunmamaktadır. Bu nedenle ilgili lisansın şirketiniz adına alınabilmesi için ......... beyin ........Bakanligi ile yapmış olduğu görüşmeler neticesinde doldurulması gereken müracaat formu için şirketiniz ile ilgili olarak;
şirketinizin tam olarak adı, hukuki adresi, kuruluş tarihi, vergi numarası, şirket adına imza atma yetkisi olan sahislarin ad ve soyadları gibi bilgileri talep edilmektedir.
Sonuç olarak;
......Bakanlığına resmi müracaatınızı yaptırırken yatırılması gereken proje katılım bedeli 2.000 ila 7.000 doların Türkiye'deki herhangi bir bankadan western union sistemi ile .......Bakanlığı Sayın ......... adına ve adresine yatırılması istenmektedir.
Maalesef çok sayıda kobimiz istenen formları imzalayıp gönderdikten sonra masraf ve komisyon adı altında kendilerinden istenen parayı biraz tereddüt etmekle beraber "Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez" düşüncesiyle yurtdışına transfer etmektedirler.
Lütfen bunlara benzer bir durumla karşılaştığınızda aldatmak üzere size gönderilen ve internette on binlerce benzeri bulunan her türlü talebi ve iş verilme davetiyeleriyle ilgili belgeleri/sözleşmeleri veya konfirmasyonları imzalayıp göndermeyiniz ve onlara cevap vermeyiniz.
Daha önce tanımadığınız firmalardan veya resmi kuruluş adına işlerini sürdürmek üzere hareket ettiklerini beyan eden avukat, yetkili veya temsilci gibi şahıslardan gelen para transfer taleplerini yerine getirmeyiniz.
Ayrıca, bedelini alıcı hesabınıza geçmediği sürece kesinlikle mal göndermemenizi ve yukarıda bahsettiğim orijinal gibi görünen resmi antetli belgeleri imzalamamanızı; tereddüt ettiğiniz işlemlerde bana veya konusunda uzman kişilere danışmanızı önemle tavsiye ediyorum.
İthalatçılarımıza,
Öncelikle Dubai, Çin başta olmak üzere uzakdoğu ülkelerinde kendilerini ihracatçı/satıcı gösteren kişiler, çeşitli alışveriş siteleri üzerinden, ülkemizde veya yurtdışındaki fuarlarda tanıştıkları alıcılarla bağlantı kurmaya çalışmaktadırlar.Türkiye'de ilk defa ithalat yapmak isteyen alıcılara ,tedarik edebilecekleri çeşitli ürünlerini web sitelerinde tanıtımını yaparak piyasa fiyatlarının altında satacaklarını beyan etmektedirler.
Söz konusu malların fiyatını uygun bulan yurdumuz insanlarından bazıları bu dolandırıcıların tuzağına düşmektedirler. Özellikle satıcının %30 peşin geri kalanı yüklemeden sonra olmak üzere ödeneceği teklifini kabul eden ülkemizdeki alıcılar söz konusu ön ödeme,peşin(advance payment) olarak 2000 USD ila 5.000 USD gibi tutarı banka aracılığıyla satıcıya direkt transfer etmektedirler. Aradan uzun zaman geçtikten sonra satıcı ile görüşmek ve malın akibetini sormak isteyen ithalatçılarımız maillerine cevap alamadıklarında veya daha önce görüşme yaptıkları telefonlardan herhangi bir yetkiliye ulaşamadıklarında ancak o zaman dolandırıldıklarını anlamaktadırlar.
Bu nedenle ithalat işlemlerinde en önemli konu ödeme şekli olup; peşin/nakit ödemeyi yapmanız durumunda ödediğiniz tutarın geri ödenme veya malın yüklenme garantisi söz konusu değildir. Ödeyeceğiniz peşin bedeli güvenceye alabilmeniz için transferden önce satıcının/ihracatçının bankasından peşin ödeme garantisi (advance payment guarantee) talep etmeniz gerekmektedir.
Eğer, satıcı bankasından peşin ödeme garantisi vermeye yanaşmaz ise hiç peşin ödemeden tamamı üzerinden akreditif (L / C) açabilirsiniz. Akreditif alıcı ve satıcı arasında yapılan anlaşma gereği, aracı bir banka tarafından söz konusu mal veya hizmetin gerçekleştiğine dair belgelerin, ihracatçı / satıcı tarafından verilen süre içerisinde ibrazı ile ödemenin yapılacacağına ilişkin bir taahhüttür. Kısacası şartlı bir banka taahhüdüdür.
Bunun yanında transfer yapmadan önce satıcı firmayı sorgulamak için o ülkelerdeki ticari ataşeliklerimizden (ticari ataşeliklerimizin adres,telefon,faks ve e-mail lerini www.musavirlikler.com.tr linkinden bulabilirsiniz) ücretsiz veya çalıştığınız banka şubesi kanalıyla genel müdürlüklerindeki ilgili birimlerinden belli bir ücret karşılığnda yardım ve destek alabilirsiniz.
Özellikle ihracatçılarımızın mağdur oldukları dış ticaret işlemlerinde uluslararası dolandırıcılık sayılan işlerin akışı genellikle;
a) Dolandırıcı firmaların gönderdikleri dökümanları ihracatçılarımızın imzalayıp ve onaylamalarını takiben onlar adına çalışan sahte avukatlarının kendileri ile temas kurmaları,
b) Avukatlık ücreti, Ticaret Odalarına kayıt ve resmi kuruluşlara üyelik gibi çeşitli masraflar altında 2.000 - 5.000 Euro gibi bedelleri tuzaklarına düşürdükleri kobilerimizden istemeleri vs. şeklinde karşımıza çıkmaktadır
Yurtdışına ihracat yapmayı düşünen firmalarımızın en önemli kaygısı, satacakları malın getirisinin tam güvenceye alınmasıdır. Bunun için yukarıda bahsettiğim http://www.kobifinans.com.tr web sitesindeki Dış Ticaret bölümünde detaylı olarak anlatılan ödeme şekillerinden, satıcı açısından en avantajlı olan peşin ödeme şeklini seçmeye önem vermelisiniz. Mal bedeli hesaplarınıza alacak geçmediği sürece kesinlikle mal göndermemenizi ve yukarıda bahsettiğim ICPO ve LOI gibi belgeleri imzalamamanızı önemle tavsiye ederim.
Bu nedenle başta Afrika ülkeleri olmak üzere bankacılık sistemi gelişmemiş ülkelerdeki alıcılarla iş yaparken çok dikkat etmelisiniz.
1980 başlarında Nijerya çıkışlı olduğu anlaşılan, dünyada yaklaşık 5 milyar USD'den fazla bir tutarda dolandırıcılık işlemleri meydana gelmektedir. Bunlar "Avans Ücreti" (Advance Fee Fraud) , "419 (Dört-Bir-Dokuz) Dolandırıcılığı" ve "Nijerya bağlantılı (özellikle Avrupayla) Dolandırıcılık" (The Nigerian Connection) , Nijeryalıların kendi deyimleri ile doğrudan "419" olarak adlandırılmaktadır.
Dolandırıcılk işlemlerinde genel olarak Nijerya veya Afrika ülkeleriyle ilgili ya kara para aklama ya da başka legal olmayan bir teklifi içeren faks, e-mail veya mektup hedefteki kurbana ulaştırılır. Veya dolandırılmak istenen kurbana benzer çeşitli yollarla legal ve meşru bir ticari iş teklifi yapılır.
a) Yaygın dolandırıcılık versiyonları başında Nijerya dışına fazla mal çıkarmak isteyen üçkağıtçıların gerçekte olmayan mal tutarını gösteren hayali faturalı" veya "mükerrer faturalı "tedarik ürün ve hizmet sözleşmeleri gelmektedir. (Classic 419)
b) Ham petrol ve diğer emtia dağıtımı (a form of Goods and Services 419)
c) Size kaldığı iddia edilen bir miras konusu vasiyetnamede (Will Scam 419)
d) Ülkemizde medyada sık sık yer alan haberlerden biri olan kimyasal olarak temizlenmesi gereken çok miktarda nakit para için masraf (Black Currency 419)
e) Halihazırda adınıza sözde paranın yatırıldığı sahte bankalar (Spoof banks) ; bir satın almada ödeme için talep edilen tutardan daha büyük montanlı ve cash??????? olarak paraya çevirmek için "ödeme "(cashier's check and money order 419);
f) Sahte piyango 419(fake lottery)
g) Sohbet odası ve Romantizm 419(chat room and romance 419)
h) İstihdam(employment)419
Bazı durumlarda, kurbandan avans ücretini önden ödemesi isteniyor; Advance Fee", "Transfer Tax", "Performance Bond" veya kredi vadesini uzatmak, büyük hibe, feragat yetkileri, geçkin bir banka çeki üzerinde değişiklik yaparak geri göndermek veya para transfer talimatı vs gibi. Eğer kurban ücreti öderse, ya kurban bir süre sonra buna bir son vererek aradan çıkmakta ya da tüm parasını tüketene kadar talep edilen avans ödemelerine devam etmektedir. Daha çok çeşitli örneklere rastlamak mümkündür.
Nijerya kökenli 419 mektuplar ve e-mailler den bazıları Gana, Togo, Liberya, Sierra Leone, Cote d'Ivoire gibi Batı Afrika ülkelerinden, bir kısım 419 vakalarındaki e-mailler ise İngiltere ,Hollanda gibi ülkelerden çıkmaktadırlar.
Lütfen 419 dolandırıcılarının size gönderdiği ve internette benzerleri görünen binlerce türlü taleplerini içeren dolandırmak üzere gönderdikleri davetlerden herhangi birinin kopyasını imzalayıp göndermeyiniz ve onlara cevap vermeyiniz.
Afrika çıkışlı yaygın dolandırıcılık çeşitleri konusunu detaylı olarak danışmanlık yaptığım web sitesinde http://www.kobifinans.com.tr Dış Pazarlardaki Güney Afrika Cumhuriyeti bölümü altındaki köşe yazısıından inceleyebilirsiniz.
İleride mağdur olmamak için işlem bazında sorularınız için ücretsiz yardımcı olmak üzere hemen üye olabileceğiniz Kobilerin bilgi merkezi olan söz konusu web sitesinde uzmana danışın kısmından bana yazılı veya telefonla ulaşabilirsiniz.
. ICPO (Irrevocable Corporate Purchase Order); Alıcı tarafından düzenlenen ve geri dönülemez satın alma sözleşmesi (emri) olarak, satın alınacak malın alıcının banka bilgilerini içeren ICPO da belirtilen şartlarla, almaya istekli ve hazır olduklarını gösteren belgelerdir.
. LOI (Letter of intend);Banka niyet mektubu olarak adlandırılabilir. Alıcı firma olarak alıcının bankası tarafından doldurulup kaşelenen ve alıcı olacak firmanın genel olarak başta güvenilirlik ve alım gücünü göstermeye yarayan kısaca alıcı firma hakkında bilgi veren bir formdur. Özetle; alıcının bir ürüne ilgisi olduğunu, satın almak istediğini resmi olarak satıcıya bildirmek için kullanılan bir belge türüdür.