Dış ticarette kimler olmalı?
Enver ÇITAK - Dış Ticaret Danışmanı
Gelişen dış ticaret şartlarında, dış ticaretin alıcısı veya satıcısı konumunda bulunan dış ticaret firmalarının birliklerince ve TİM tarafından daha fazla korunabilmeli
ve bilgilendirilebilmelidir. Yedi yıldır TİM Yönetim Kurulu Üyesi ve Başkan Vekililiği deneyiminden sonra başkan seçilen Sayın Mehmet Büyükekşi’nin TİM Başkan Vekili olduğu dönemde “TİM Başkanlığı, en büyük ve en önemli lafı söylemenin değil, en yapılabilir çözümü üretmenin makamıdır” dediği hatırlanmaktadır. Yedi yıldır başkan vekili mevcudun devamı olarak algılanabilir,
ancak eski yönetim gibi süreklilik arz eder şekilde basında yer almıyor. Bu hatırlama ile yeni başkanın yeniliklere açık, tüm ihracat sektörlerini, bütünü görebilecek, önlemler ve çözüm yollarını belirleyebileceği başkanlık döneminde de yapılamamışları yapabilmeyi dış ticaret çalışanı olarak beklemek doğru düşüncedir…
Sadece ihracatçı-ithalatçı ile dış ticaret gerçekleşmemektedir.
Dış ticarette hizmette bulunanlar; ihracatçı, ithalatçı, ticaret ve sanayi odaları, ticaret borsaları, broker, komisyoncu, gemi kumpanya sahibi, demiryolu işletmeleri, konteynır hizmetleri sahibi, TIR sahibi, nakliyeci, antrepo hizmeti verenler... Bankalar, dış ticaretçileri yönlendiren eğitim eksikliğine göre işgücünü eğiten kamu kurumları İGEME, dış ticaret eğitimi veren üniversite
temsilcileri, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı, dış ticaret müsteşarlığı bölge müdürleri, gümrükler baş müdürleri, serbest bölge müdürleri, gümrük müşaviri dernek temsilcileri bunlarda dış ticaret işlerinde yer almaktadır. TİM, özerk olabilmeli, ihracatçıların meclisi devletin tahsis ettiği bir katta olmamalı. RODER gibi kendi adına kendi imkânları ile oluşturulmuş ithalatçısını, ihracatçısını gümrükçüsünü nakliyecisini devletin ilgili yetkililerini ağırlayabileceği özel bir binası olabilmelidir.
Dış Ticaret Müsteşarlığı bölge müdürlükleri yapılanabilmeli
Dış Ticaret Müsteşarlığı bölge düzeyinde hizmet vermesi 4059 sayılı kanun ve bu kanuna bağlı yönetmeliklerde belirtilen bir husustur.
Coğrafi olarak 7 bölgemiz olduğuna göre, Dış Ticaret Müsteşarlığı‘nın 7 bölgede, Dış Ticaret Müsteşarlığı‘nı oluşturan tüm genel müdürlükleri temsil edebilecek şekilde bu genel müdürlüklerin merkezden yapılan işlerini bölgelerde yapabilecek şekilde oluşturulabilmelidir.
Dış Ticaret Bölge müdürlüklerinin sadece Dış Ticarette Standardizasyon işlerini yürüten bir müdürlük olmaktan çıkartılabilmeli, ihracatçısı ile ithalatçısı ile birlikleri ile bütünlük arz edebilecek şekilde dış ticaretin şekillenmesinde hizmet verebilmelidir. Bölge müdürlükleri, bölgelerinin ihracat potansiyelini ölçebilmeli, sanayi tarım ürünlerinden, lojistik hizmetten, devlet kurumları arasında koordinasyon ile bölge ihracatı ve ithalatı için gerekli önlemleri aldırabilmelidir.
Aynı zamanda bölgeye özel ihracat eşyaları için DFİF ödenmesinden özel teşvik tedbirlerinin oluşturulabilmesine kadar, bölge ihracatçı birlikleri, ticaret ve sanayi odaları mesleki kuruluşlar ile koordinasyonu sağlayabilmeli, CARE müessesesi olan devletin yetkili kolu olarak sorunları düşünceleri önerileri devletin ilgili birimlerine götürebilmelidir. Dış ticarette taahhüt kapatmaları ihracatçı birlikleri sorumluluklarındadır.
Bu konuda Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Müdürlüğü yetkilidir. Bölge müdürlüğü yukarıda belirttiğim yapılanmada olabilseydi, 657 sayılı devlet memurları tarafından yapılan işlemler yapılabilecek idi. Bugün ise iş kanununda işçi tanımına giren kişilerin istihdam edildiği ihracatçı birlikleri elemanlarınca milyar dolarlık taahhütler kapatılmaktadır. Devlet memurları tarafından yapılması gereken işler, ihracatçı birliklerinden alınmalıdır.
Birlikler, İhracatçı Birliklerinin kuruluşu, işleyişi, iştigal sahaları, organları, üyelerin hak- ve yükümlülüklerine dair karar da yer alan madde 5 K bendi hariç tüm görevlerini aktif şekilde yapabilmeli, DTM Bölge müdürlüklerinin görev alanında bulunan birlikler bölge müdürlüğü ile koordinasyon içinde çalışabilmelidir. DTM’nin kanunu bütün belirttiğimiz hususlar için yeterlidir. Birlik gücünü ihracatı katlamak, ithalatta düzgün mal alabilmek amacına, üyelerinin uluslararası mağduriyetlerinin giderilebilmesine yoğun olarak harcayabilmelidir.
DTM’nin merkez ve taşrada yeniden yapılanması bir zarurettir. Bu değişiklik gerçekleştirildiği takdirde DTM bölgelere tüm genel müdürlükleri ile inebildiği takdirde, bölge hatta il potansiyelleri sorunları devlet ve ihracatçı ve ithalatçı ve nakliyeciler ve bankalar tarafından çok daha hızlı çözülebilecektir. Olabildiği takdirde sonuç olarak 500 milyar dolarlık ihracat rakamları hayal değildir.
Günü yakalayabilecek değişiklikler olmalı
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin yerine tüm dış ticarette emeği bulunan kurumları kapsayacak şekilde Türkiye Dış Ticaretçiler Meclisi (TDTM) kurulabilmelidir. Türkiye Dış Ticaretçiler Meclisi’nde de bulunması gerekli mesleki kuruluşların sadece ihracatçılar yerine yukarıda belirttiğim dış ticarette emeği bulunan mesleki kuruluş temsilciliklerinin bulunabilmesi ile dış ticaretçi ve dış ticarete emeği geçenlerin sorunları birlikte aşabilmesi için bir araya gelebilmesi dış ticaretin şekillenmesinde bir ihtiyaçtır.
Dış ticaretçi birlikleri
Dış ticaretçiler birlikleri olarak hem ihracatçıyı hem ithalatçıyı kapsayacak şekilde Bakanlar Kurulu kararı ile oluşumuna karar verilebilmeli, DTM kararında bulunan Dış Ticaret Üst Birlikleri kavramının oluşabilmesi ve İthalatçı birliklerinin kuruluşunun her yıl ertelenmesi yerine kararın iptali zorunluluk arz etmektedir. Sonuçta Türkiye’nin imalatçısı, tedarikçisi, dış ticaretçisi ve dış ticarete emeği geçenler kısaca Türkiye kazanmalıdır.