Doğal malzeme çağı başlıyor
Yengeç kabuğu, Japon kağıdı, kahve çekirdeği ya da plastik şişeden oluşan bir giysiye ne dersiniz? Ya da her bir Ford Fusion’un koltuk kaplamasında 42 adet geri dönüştürülmüş plastik şişe ve iki adet kot pantolon olduğunu biliyor muydunuz?
Didem Eryar ÜNLÜ
İSTANBUL - İnsanlığın ilk dönemlerinden bugüne, doğal malzemeler giysi olarak kullanıldı. Modern zamanlarla birlikte tekstil endüstrisi, kumaş çeşitleri de gelişti. Bugünün tekstilcileri ise yaratıcılık ile teknolojiyi bir araya getirerek oldukça ilginç ve çok daha sürdürülebilir malzemeleri ön plana çıkarıyorlar. Tekstil sektöründe, “beşikten beşiğe” felsefesi her geçen gün daha fazla önem kazanıyor. Bu doğrultuda geliştirilen ürünler, kullanımlarının sonunda ya doğada tamamen yok oluyor ya da teknik çevrimlere girebiliyorlar. Üreticiler sadece çevresel etkilere dikkat etmiyorlar, aynı zamanda güçlü bir sosyal bilinç de geliştiriyorlar. Tüm bu değişimler tasarımın da yeni bir boyut kazanmasına ve kullanılan malzemelerin alışılmadık kaynaklardan elde edilmesine yol açıyor. Geçtiğimiz günlerde The Guardian gazetesinde yer alan örnekler oldukça ilgi çekici:
Kahve çekirdekleri
Kahvenin koku engelleyici özelliği ile ilgilenen Tayvan merkezli Singtex isimli tekstil üreticisi, kahve çekirdeklerini kumaşlarda nasıl kullanacağını araştırmaya başlamış. Kahve çekirdeklerinin kullanıldığı giysinin adı S.Café. Bu giysi hem güneş ışıklarından koruyor, hem çabuk kuruyor, hem de kötü kokuları emiyor. Bu kumaş türü, Hugo Boss, Timberland ve Warrior gibi dünyaca ünlü markalar tarafından kullanılıyor.
Yengeç kabukları
Crabyon adı verilen kumaş türü, vizkoz ve kitin türevi olan kitosan karışımı ile elde ediliyor. Kitin, eklembacaklılar tarafından dış iskeletin kurulmasında kullanılan ve mantarların hücre çeperini oluşturan karbonhidrata verilen isim. Bu madde yengeçleri çevrelerinden korumaya yarıyor. Bitki lifl erinden elde edilen selüloz gibi, yumuşak bir dokuya sahip olan ve çabuk kuruyan kitin, tekstil sektöründe kolaylıkla kullanılabiliyor. Kitosan bugün tıptan gıdaya, ziraatten kozmetiğe, eczacılıktan atık su arıtımına ve tekstil sektörüne kadar birçok alanda kullanılıyor. Tekstil sektöründe kullanılmasının birçok nedeni var. Ürüne antibakteriyel özellik kazandırması, yünlü kumaşların çekmesini önlemesi, reaktif boyamada tuz miktarını azaltması, pamuğun asit boyarmaddelerle boyanabilirlik kazanması ve medikal tekstil uygulamaları bunlardan bazıları. Crabyon’un özelliği hem antibakteriyel olması hem de kötü kokuyu engelleme özelliği içermesi. Üretilen kumaşların yüzde 5 ile 20’si kitosan içerebiliyor. Bu arada kitin türevleri kontak lens, yapay deri ve ameliyat ipliklerinde de kullanılıyor.
Haiti’den plastik şişeler
Geri dönüşümlü şişelerden kumaş üretmek yeni değil, fakat Pittsburg merkezli Thread işi bir sonraki aşamaya götürüyor ve çöpü nakite çeviriyor. 2010 yılında yaşanan Haiti depremi sonrasında harekete geçen Thread CEO’su ve kurucusu Ian Rosenberger, “Çöpü Haiti için doğal kaynağa çevirelim” diyor ve Haiti’deki plastik çöpleri toplamaya başlıyor. Haiti’de toplanan plastik çöpler, ABD’de yüzde yüz geri dönüşümlü kumaş halini alıyor. Bu kumaşlar ile çanta gibi farklı aksesuarlar üretiliyor. Thread'in bugüne kadar Haiti sokaklarından 200 milyon plastik şişe topladığı tahmin ediyor.
Atık malzemeden otomobil
Otomobil üreticisi Ford, her Ford Fusion’ın koltuk kaplamalarında iki çift geri dönüştürülmüş kot pantolon ve yaklaşık 42 adet geri dönüştürülmüş plastik su şişesi kullanıyor. Koltuk kaplamaları, Repreve adı verilen sürdürülebilir bir kumaştan elde ediliyor. Ford Plastik Araştırmaları Uzmanı Dr. Ellen Lee’ye göre geri dönüşümden elde edilen malzemelerin performansı, işlenmemiş malzemeler kadar iyi. Son dönemde birçok marka malzemeleri alışılagelmedik biçimde üretmek ve paylaşmak için işbirliklerine gidiyor. Son olarak Ford, Heinz ile gerçekleştirdiği ortaklık kapsamında, ketçap üretiminden artan domates lifl erini otomobil parçası üretiminde kullanacak.