Dolar ne olur, faiz işin neresinde?

Mustafa Öztürk - Ekonomist

ABD Merkez Bankası'nın dünya piyasalarına saldığı ateşin ardından bazı ülkelerin para birimleri çatırdamaya başladı. Bu ülkelerin arasında Türkiye ve para birimi olan Türk Lirası da bulunuyor. 

Dolar bir gün 2.40 öteki gün 2.50 bir sonraki hafta 2.60 oluyor, haliyle vatandaş merak ediyor “Ne olacak bu doların hali? Dolar nereye kadar yükselecek?” diye. İşte bu yazı doların önümüzdeki günlerde ne olacağını, nereye gideceğini merak edenler için yazıldı. 

Bir önceki makalelerimi okuyan okurların aslında benim Türkiye ekonomisiyle ilgili genel görüşlerimi bildiklerini biliyorum. 

Şimdi şunu evvela netleştirelim derim, Türkiye ekonomisini konuşuyorsak eğer doları faizden bağımsız düşünmek ve analiz etmek mümkün değil. Türkiye ekonomisinde dolar ve faiz aynı deliğe ceviz yuvarlayan iki danışıklı insan gibidir. Bunun sebebi Türkiye halkının yeteri kadar üretmemesi/üretememesi veya ürettiği kadar tüketmemesi/tüketememesi özetle ayağını yorganına göre uzatmaması neticesinde dışarıya bağımlı bir sermaye yapısının varlığından kaynaklanır.  

Değerli okurlar Türkiye’miz güzel ülkemiz muhtaç! 

Neye muhtaç? 

Sermayeye muhtaç!    

Türkiye ekonomisinin dış dünyaya sattıkları dış dünyadan aldıklarından az. Bunun sonucunda Türkiye ekonomisi cari açık denilen bir baş belasıyla yaşamak zorunda.

Aşağıdaki grafik 2009-2014 yılları arasında gerçekleşen Cari İşlemler Dengesini bize göstermektedir.  Bu grafikte bizi ilgilendiren çizgi cebimizden çıkacak parayı gösterdiği için kırmızı çizgidir. (Sağ ve sol eksenler milyar ABD Doları'nı göstermektedir.)

Grafiğe baktığınızda bir çırpıda rahatlıkla görebileceğiniz gibi Türkiye ekonomisinin dışarıya sattığı mallar dışarıdan aldığı mallardan 2009-2014 dönemi boyunca hep daha az olmuştur. Bunun sonucunda bazı yıllar 40 milyar dolar, bazı yıllar 70 milyar dolar günümüzde de yaklaşık 50 milyar dolar civarı cari açık vermektedir. 

Şimdi açık vermekle kalınmıyor tabi, cari açık demek “Yaz tahtaya bir daha vakti geldiğinde öder halkbaba” demek oluyor! (Halk baba? Halkbaba hepimiz, şu yukarıdaki borçtan hepimiz sorumluyuz, o borç bizim borcumuz öyle veya böyle bizden çıkacak.) 

Borcu çoğunlukla küresel bir para birimi olan dolar üzerinden alıyoruz. Bize borç verenler alacaklarını bilançolarında Türk Lirası değil, dolar üzerinden takip ediyorlar. Bize borç verenler azalıyor! Borcu borçla kapatmak zorlaşıyor! 

İşte hep beraber aşağıdaki grafiğe bakalım:   

Gelişmekte olan ülkelere portföy akımlarını yani gelişmekte olan ülkelere verilen borç miktarını gösteren yukarıdaki grafik 2012 – 2015 zaman aralığını göstermektedir. Mavi çizgi de oynaklık endeksidir. Grafikten de açıkça görüleceği gibi 2013 yılından beri gelişmekte olan ülkelere gelen para miktarı zayıf seyretmektedir. Hatta bazı aylar para gelişmekte olan ülkelere gelmediği gibi sol eksende milyar dolar cinsinden göreceğiniz şekilde de bu ülkelerden çıkmaktadır. Türkiye ekonomisi de bu grafikte gördüğümüz gibi gelişmekte olan ülkeler ekonomisi içerisinde yer alıyor. 

Aslında buraya kadar anlattıklarımızla "dolar nereye gider" sorusunun cevabını kendimiz bulmuş olduk. 

Şimdi şöyle bir düşünelim: 

Her yıl en az 50 milyar dolar borçlanıyoruz, bu borç birikimli olarak büyüyor, Amerikan Merkez Bankası dedikleri Fed ucuz para musluklarını kapattığı için artık eskisi gibi borcumuzu borç alarak da kolay kapatamıyoruz, ama bizim dolara ihtiyacımız var! 

Dolar az, dolar isteyen çok bu durumda sizce dolar ne olur? 

Arzı az talebi çok bir şeyin fiyatı artar! Bu temel mantıkla baktığımızda da doların fiyatının artacağını söyleyebiliriz. 

İyi de ne kadar artar mesela 3 TL olabilir mi? 

Evet olabilir. 

Ne zaman olur? Şimdi alsak mı? 

Geleceği sadece yaratıcı bilebilir. Bununla birlikte, Türk Lirası, Brezilya Reali'ni sinsice altı, sekiz ay geriden takip ediyor. (Uzun zamandır böyle) Real 2.50 iken biz 2.10 seviyelerinde bulunuyorduk. Ardından Real 3 oldu, biz bir şekilde 2.60'lara çıktık. Benden duymuş olmayın real şuanda da yükselmeye devam ediyor. 

Faiz işin neresinde? 

Faiz işin tam ortasında, şu yukarıdaki gelişmekte olan ülkelere borç para veren ensesi kalın ülkeler var ya hani, işte onlar yüksek faiz ödemezseniz eğer size borç vermekte istekli olmuyorlar. Özetle faizi daha fazla düşürürsek bize dolarını borç verecek adam bulamaz olabiliriz! Borcu borçla kapatan bir ülke olduğumuz için bize borç vermezlerse dolar yükselir. 

Öyle de olsa dolar yükselir, böyle de olsa dolar yükselir… 

Son söz: PARA ASLA UYUMAZ!