Dünya sinemasının başrolünü Çin kaptı

Evrim KÜÇÜK
DIŞ HABERLER

Genç ve dinamik nüfusu, artan gelir düzeyi ve hızlı ekonomik büyümesiyle birçok sektörde önemli fırsatlar sunan BRIC ülkelerinin iddialı olduğu bir diğer sektörde de sinema. BRIC ülkelerinin ağır topu Çin, 2012'de elde edilen gişe hasılatı açısından Japonya'yı geride bırakarak dünyanın ikinci büyük pazarı haline geldi. Çin'in 2020 yılında Kuzey Amerika'yı geçerek lider olması bekleniyor. Brezilya, Hindistan, Çin ve Rusya'nın oluşturduğu BRIC ülkelerinin yakın zamanda küresel film pazarının dörtte birini oluşturacağı tahmin ediliyor. BRIC ülkeleri 3 milyara yakın nüfusu, coğrafi büyüklükleri ve ekonomileriyle başta Hollywoodlu yapımcılar olmak üzere film endüstrisi için büyük fırsatlar sunuyor.

2012 dünya film endüstrisi açısından kritik bir yıl oldu ve sektörde bir dönüşüm yaşandı. 2008 yılından bu yana sinema sektörü büyük bir hızla gelişen Çin, 17.07 milyar yuana (yaklaşık 2.74 milyar ABD Doları) ulaşan filmlerin 2012 gişe satışları ile dünyanın en büyük ikinci film piyasası oldu. Elde edilen gelir 2011'e göre yüzde 36 dolayında arttı. Çin Devlet Radyo, Film ve Televizyon Kurumu Film Bölümü Başkanı Tong Gang, "Çin'in dünyanın en büyük üçüncü film yapımcısı ve ikinci en büyük film piyasası" olduğunu belirtti. Çinli film izleyicisi dünya genelinde sinema bileti satışlarının yüzde 6 artarak 34.7 milyar dolara çıkmasına yardımcı oldu. Çin, gişe hasılatının sadece yüzde 6 artarak 10.8 milyar dolar olduğu Kuzey Amerika'nın (ABD+Kanada) hemen ardından ikinci sıraya yerleşirken, Japonya'da ise hasılat yüzde 4.3 artarak 2.4 milyar dolarda kaldı. Çin'deki film yapımcıları geçen yıl 893 film çekti. Toplam gişe hasılatının 1.29 milyar doları yerli filmlerden gelirken, 1.45 milyar doları ithal filmlerden elde edildi. Ülkede ithal filmlerden elde edilen bilet satışları 8.8 milyar yuana ulaştı. Bu rakam brüt bilet satışlarının yüzde 51.54'ünü oluştururken, ithal filmlerin gişe satışlarının, yerli filmlerin gişe satışını 9 yıl aradan sonra ilk kez geçtiği belirtiliyor. Çin'de yerli filmlerin gelirleri ilk kez 2003 yılında ithal filmleri geçmişti. 2012'de en çok hasılat getiren ilk 10 film içinde sadece üç tanesi yerli yapımdı; Tayland'da Kaybolmak (Lost in Thailand), Boyalı Deri (Painted Skin: The Ressurection) ve Türkiye'de de yakından tanınan Jackie Chan'in Çin Zodyak 12 (Chinese Zodiac 12) ilk 10 arasına giren Çinli filmlerdi. Diğer tüm filmler Titanic 3D başta olmak üzere Amerikan filmleri oldu.

Amerikan Sinema Birliği (The Motion Picture Association of America) da , 2012 yılında Çin'deki gişe hasılat rakamlarında yüzde 36'lık artış olduğunu teyit etti. Birliğin Yönetim Kurulu Başkanı Christopher Dodd, Çin'de her gün 10 sinema ekranının yapıldığını ve Amerikan filmlerinin geçen yıl iyi iş yaptığını belirtti. Dodd, uygulanan politikalardaki değişmesiyle ülkede vizyona giren yabancı film sayısında önemli artış yaşandığına dikkat çekti.

Artışta, gösterime giren yabancı filmlerdeki kısıtlamaların azaltılmasının da büyük etkisi bulunuyor. Geçtiğimiz yıl ek olarak 14 Imax veya 3D formatındaki 20 yabancı filmin gösterimine yönetim tarafından izin verilmesi kararlaştırılmıştı. Sektör temsilcileri, Pekin yönetiminin kısıtlamaları kolaylaştırıldığı takdirde gişe satışlarının daha da büyüme  potansiyeli olduğunu belirtiyorlar. Halkın yoğun taleplerini karşılayabilmek için ise  Çin genelinde yılda yaklaşık on yeni sinema salonu açılıyor.

Çin, 2020'de ABD'yi geçecek

Çin, 2020'de ABD'yi geçecek


Ernst and Young, Çin'de medya ve eğlence sektörünün 2010-2015 arasında yıllık bileşik yüzde 17 büyüme göstermesini bekliyor. Kuruluşun hazırladığı rapora göre, eğlence ve boş zaman aktivitelerine 2010-2011 arasında yapılan harcamalarının yüzde 56 arttığı Çin'in 2020 yılında ise ABD'deki gişe hasılatını geride bırakarak dünyanın bir numaralı film pazarı koltuğuna oturması bekleniyor. Gelecek beş yılda ülkede 25 bin yeni sinema ekranının faaliyete geçeceği ve bunların çoğunun 4k dijital teknolojisiyle donatılacağı belirtilirken, hükümetin vizyona giren yabancı film sayısını 20'den 34'e yükseltmesi de pazardaki büyümeyi destekleyecek gelişmelerden biri olarak görülüyor.

PWC'ye göre de Çin film ve televizyon pazarının büyüklüğü 2012'de 3.6 milyar dolarlık büyüklük yakaladı ve 2016 yılında pazar 7.3 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşacak. PwC'ye göre 2016'de Çin film-eğlence pazarında üçüncü büyük pazar haline gelecek.
Çin aynı zamanda ABD ve Hindistan'ın ardından dünyanın üçüncü büyük film yapımcısı. 2009 yılında Çin'de 500 yerli film çekildi. 2002'de çekilen film sayısı yalnızca 100 idi. 2010 yılında Çin'de çekilen film sayısı 520 ile ABD'ye yaklaştı. Ülkede yerli film izleme oranı son yıllarda büyük bir hızla azılırken, 2011'de Çin'de en çok izlenen filmler Avatar ve Transformers oldu. 2012'nin en çok izlenen yabancı film ise 150 milyon dolarlık hasılatla Titanic 3D idi. "Tayland'da Kaybolmak" isimli Çin yapımı komedi filminin gişe geliri 1 Ocak itibariyle 1 milyar yuanın üzerine çıktı ve Avatar'ın gişe gelirine (1.38 milyar yuan) yaklaştı.


BRIC'te hasılat 2017'de ikiye katlanacak

BRIC'te hasılat 2017'de ikiye katlanacak

Çin'in öncülüğünde BRIC ülkeleri genelinde sektör ciddi bir büyüme trendi içinde. BRIC'te gösterimdeki filmlerden elde edilen toplam gişe hasılatının 2017 yılında şu anki seviyesinin iki katına ulaşması bekleniyor.  IHC Digest Screen tarafından hazırlanan rapora göre, bu ülkelerde 2012 sonunda 6.2 milyar dolar olan gişe hasılatı 2017'de ikiye katlanacak. Araştırma, BRIC ülkelerindeki gelirin 2017'de 12.1 milyar dolara çıkacağını ve aynı yıl Kuzey Amerika'daki hasılat miktarını yakalayacağını öngörüyor. BRIC ülkelerinde gişe hasılatı son beş yıldır hızlı bir artış trendi içinde. 2008'de 3.1 milyar dolar olan toplam gelir 2012'de 6 milyar doları aştı.

IHS sinema analisti Charlotte Jones, raporla ilgili değerlendirmesinde, "BRIC pazarındaki bu hızlı büyümenin temelinde iki faktör var; artan bilet fiyatları ve yeni sinema salonu sayısındaki artış" dedi. Ancak başka unsunlar da var piyasası destekleyen. Örneğin Çin'de 3 boyutlu filmler ya da Imax filmler konusundaki regülasyonlar hafifletildi. Rusya'da sinemaya ilgi önemli oranda artıyor. Brezilya'da da alışveriş merkezlerinin çoğalması ülkede gişe hasılatının yukarı taşınmasına yardımcı oluyor. Bu trendin devam etmesi halinde, BRIC ülkelerinin küresel gişe hasılatı içindeki payının 2012'deki yüzde 18 düzeyinden 2016 sonunda yüzde 25'e çıkması bekleniyor. Bir başka deyişle küresel hasılatın dörtte biri BRIC ülkelerinden gelecek. BRIC ülkelerini her biri 2012'de hem tiyatrodan elde edilen gelirde hem de film hasılatında dünyada ilk 12 ülke arasında yer aldı. Çin, 2.7 milyar dolarlık gişe hasılatı ile başı çekti ve ABD'nin hemen ardına yerleşti. 2012'de dünyada altıncı sırada yer alan Hindistan BRIC'in film endüstrisinde ikinci büyük temsilcisi olurken, Rusya küresel sıralamada dokuzuncu sıraya çıktı. Rusya'da 2013'te film hasılatının 1.4 milyar dolara çıkması, yerli filmlerin toplam içindeki payının da yüzde 15.1'den yüzde 17.4'e çıkacağı tahmin ediliyor. Movie Research isimli araştırma şirketine göre ülkede geçtiğimiz yıl 1.28 milyar dolar olan toplam hasılat bu yıl yüzde 9.6 artacak. Ziyaretçi sayısının ise 180 milyon olması bekleniyor. Movie Research'ün ortaklarından Oleg Ivanov, sektörde gelir artışının süreceğini ancak artışın bir kısmının bilet fiyatlarındaki artış kaynaklı olduğunu söyledi. 2013'te Rusya ortalama sinema bileti fiyatının 7.8 dolar (240 ruble) olması bekleniyor. Yerli filmlerin payı ise sektörün ve hükümetin istediği oranda artmayacak. Beklenti yerli yapımların payının yüzde 17.4'e çıkması.

Gişe hasılatında ilk 12 ülke arasında 1 milyar dolarlık hasılata ulaşamayan tek ülke ise Brezilya oldu. IHS, 2017 yılında hem Rusya hem de Hindistan'ın 2 milyar dolarlık hasılat ile dünyada ilk beş ülke arasına gireceğini tahmin ediyor. Böylelikle İngiltere ve Fransa'nın önüne geçmiş olacaklar. IHS'nin projeksiyonlarına göre Brezilya ise, Meksika ve İtalya'yı geride bırakarak dünya sıralamasında 10'uncu sırada yer alacak.

BRIC film endüstrisi yabancıları cezbediyor

BRIC film endüstrisi yabancıları cezbediyor

BRIC ülkeleri 3 milyara yakın nüfusu, coğrafi büyüklükleri ve ekonomileriyle başta Hollywoodlu yapımcılar olmak üzere film endüstrisi için büyük fırsatlar sunuyor. Küresel film sektörü, genişleyen orta sınıfın eğlenceye giderek daha fazla para harcadığı bu ülkelerdeki sosyo-ekonomik ve kültürel gelişmeleri yakından takip ediyor. Birkaç yıl öncesine kadar yerli yapımlara bel bağlayan BRIC film endüstrisi, artık bu çemberi kırıyor ve yabancı yapımcılara ve yatırımcılara film çekmeleri için teşvikler ve kolaylıklar sağlıyor. Sinemaya ilginin suratla arttığı bu ülkeler 38 milyar dolarlık küresel film pazarına her geçen gün daha fazla entegre oluyor. Hollywood söz konusu bu pazarlarda zatın güçlü bir konumda. Fransa gibi sektörde söz sahibi diğer büyük film yapımcısı ülke de BRIC ile sektördeki bağını güçlendirmeye çalışıyor.

ABD pazarında 2008'den bu yana yıllık ortalama büyüme yüzde 2.2 olmasına karşın aynı dönemde yılda ortalama yüzde 14.9 büyüme yakalayan BRIC pazarları film yapımcılarının iştahını kabartıyor.  Imax CEO'su Rich Gelfond, uluslararası seyircinin 'programlama stratejisinin giderek daha önemli kısmı haline geldiğini' söylüyor.
Imax bu yıl Çin'de altı filmi vizyona sokacak. 2011'de Çin'de sadece iki filmi vizyona giren Imax'in bu yıl seyirciyle buluşturmayı hedeflediği 'Journey to the West' filminin gişe rekoru kırabileceği belirtiliyor. Imax ayrıca ilk Bollywood filmi Dhoom 3'ü de bu yıl Hindistan'da vizyona sokacak. Filmin ABD'de de sinemalarda gösterilmesi için görüşmeler sürüyor.

Brezilya ve Hindistan'da bazı zorluklar var

Brezilya ve Hindistan'da bazı zorluklar var

Ancak Nordisk Film & TV Fond tarafından hazırlanan rapora göre, pazarların karakteristiklerine bakıldığında yabancıları bekleyen zorluklar da var. Örneğin Brezilya'da iş dünyasındaki farklı uygulamalardan dolayı anlaşma yapmak zor olabiliyor. ABD film şirketleri pazara hakim. Rusya'da korsan filmler çok yaygın. Bu arada ülkedeki en büyük film festivali olarak kabul edilen Moskova Uluslar arası Film Festivali yeteri kadar profesyonel bulunmuyor. Hindistan'da zorluklar daha da fazla. Hindistan kendine yetebilen bir film pazarı olarak niteleniyor; yerli filmlerin toplam gişe hasılatı içindeki payı yüzde 80 civarında. Eğitim seviyesi yüksek orta sınıfın ise yabancı filmlere ilgisinin artıyor olması Batılı film yapımcıları için sevindirici haber. Ülkede dağıtım piyasasının 14 ayrı bölgeye ayrılmış olması ise yabancı dağıtım şirketlerinin Hint insanına ulaşmasını güçleştiriyor. Çok fazla dilin kullanıyor olması nedeniyle yabancı filmlerin beş-altı farklı lehçede dublaj yapılması ya da altyazı hazırlanması gerekiyor. Bu arada 1954 yılında yürürlüğe giren bir yasa uyarınca ciddi bir sansür uygulanıyor, filmlerde özellikle seks, çıplaklık, şiddet ve dinler arası çatışmaya ilişkin görüntülere karşı çıkılıyor.  Çin'de film ve TV filmi ithalatında ciddi kısıtlamalar uygulanıyor.


Dünyada 4 film 1 milyar doları aştı!

Dünyada 4 film 1 milyar doları aştı!

Geçen yıl dünyada 4 film 1 milyar doların üzerinde gişe hasılatı elde etti. The Avengers 1.51 milyar dolar, Skyfall 1.11 milyar dolar, Kara Şövalye Yükseliyor (The Dark Knight Rises) 1.08 milyar dolar ve Hobbit 1.01 milyar dolar gelir elde etti. Gişe hasılatında beşinci sırada 877 milyon dolarla Buz Devri: Kıtalar Ayrılıyor yer alırken, bu filmi sırasıyla Alacakaranlık Kuşağı: Şafak Vakti 2 (829 milyan dolar), Örümcek Adam (752 milyon dolar), Madagascar 3; Avrupa'nın en çok arananları (742 milyon dolar), Açlık Oyunları (691 milyon dolar), MIB 3 (624 milyon dolar) ve Pi'nin Yaşamı (608 milyon dolar) izledi. Avrupa, Ortadoğu ve Afrika'da bilet satışlarından elde edilen gelir, Fransa, İtalya ve İspanya'da hasılatın gerilemesinin etkisiyle yüzde 1 azalarak 10.7 milyar dolara indi.  2012'de gözler son Bondfilmi Skyfall'a çevrilmişti. Skyfall, Sony Pictures'ın tarihindeki dünya çapında en fazla gişe yapan film oldu. Deniz aşırı ülkelerde film toplamda 710.6 milyon dolarlık gişe yapan film 1 milyar doları aştı. Skyfall tarihte 1 milyar dolar gişe yapan 14'üncü film oldu.


Ünlü filmler Çin pazarına adapte ediliyor

Çin pazarında payını artırmak isteyen Hollywood, Çin'e boyun eğdi ve Çinli izleyiciyi çekecek yeniliklerin peşine düştü. Artık Şanghay'da film stüdyoları kuruluyor, Çinli bilim adamları dünyayı kurtarıyor, Pekin vaat edelmiş topraklar olarak gösteriliyor... Böylelikle Hollywood, Çin'de varlık oluşturmaya çalışıyor. Çin'deki sansürü aşmak için Hollywood yapımlarına Çin'e özel ayar yapılıyor.

Örneğin Marvel, başrolünde Robert Downey Jr.'ın oynadığı Iron Man 3 (Demir Adam 3) filminin Çin için özel bir versiyonun hazırlanacağını duyurdu. Farklı versiyonda çekim yapılan mekanlar ve başrol dışındaki karakterlerde bazı Çinlilerin rol aldığı görülüyor.

Bu yazın merakla beklenen hitlerinden olan Dünya Savaşı Z (World War Z)'de dünyayı zombi istilasından kurtarmaya çalışırken seyredeceğimiz Brad Pitt'in filmine de Çin ayarı yapıldı. Filmde Çin'de ortaya çıkan bir virüs, bulaştığı insanları adeta bir ölüm makinasına dönüştürüyor. Pitt, virüsün nedenlerini araştıran bir BM kriz uzmanını canlandırıyor. Filmin orijinalinde virüsün, tıpkı 2003 yılında patlak veren SARS gibi Çin kaynaklı olduğunu tespi edilyor. Fakat filmin Çin versiyonunda virüs Moskova kaynaklı ve ilk olarak askeri bir komplekste ortaya çıkıyor. Virüsü de Çinli bir bilim adamı keşfediyor.
Çin yetkililerini ve Çinli seyirciyi dikkate alarak yapılan düzenlemelere bir diğer örnek ise bilim kurgu filmi Looper. Filmin Çin versiyonunda, geleceğin başkenti Paris yerine Pekin yapıldı.

MGM'nin vizyona soktuğu Red Dawn (Kızıl Şafak) filminde ABD versiyonunda şer ekseni olarak Çin gösterilirken, Çin için hazırlanan versiyonda bu ülkenin yerine Kuzey Kore aldı. Filmde Kuzey Kore, ABD'yi istila ediyor.
Karayip Korsanları da Çin'in isteklerini boyun eğenler arasında. Karayip Korsanları: Dünyanın Sonu filminde yer alan kel Çinli korsanın sahneleri, Çin'den gelen tepkiler nedeniyle Çin versiyonu filmden çıkarılmıştı.

Men in Black 3 filminde uzaylıların Çinli restoran çalışanları kılığına girdiği sahneleler de Çin'de sansüre maruz kalmamak için kesilmişti.
çin bir dönem kendisini hedef haldığını iddia etti filmlerin gösterime girmesini yasaklamıştı. Yönetmenliğini John Avent'in yaptığı ve başrolünü Richard Gere ile Bai Ling'in paylaştığı Kızıl Köşe bir zamanlar, Çin'in 'Gece Yarısı Ekspresi' olarak nitelendirilmiş ve yasaklanmıştı. Çin'in sert tepki verdiği filmlerden bir diğeri ise Kundun. Martin Scorsese'nin yönettiği film Dalay Lama'nın hayatını anlatıyor ve Çin'in Tibet'i işgaliyle son buluyor. Diğer bir Çin merkezli film ise Tibet'te Yedi Yıl. Brad Pitt'in başrolunü oynadığı, Jean Jacques Annaud imzalı film. Hem filme ve hem de Brad Pitt'e Çin ülkeye girme yasağı koşmuştu.

James Bond stüdyoları Çin'de ortaklık kuruyor

James Bond stüdyoları Çin'de ortaklık kuruyor

James Bond filmlerinin çekimlerinin yapıldığı Pinewood Shepperton, dünyanın en hızlı büyüyen film pazarlarından Çin'e adım atıyor. Pinewood, Çin'in önde gelen medya gruplarından biriyle ortaklık kuracağını bildirdi. İngiliz film stüdyosu, Çinli girişimci Bruno Wu'nun kontrolündeki Seven Stars Media ile yüzde 50/50 ortaklık yapacak. Anlaşma, Londra'dan Hollywood'a kadar dünyanın hemen her yerinden film sektörünün Çin'e gösterdiği ilginin son örneği. Ayrıca Çin'in küresel film endüstrisinde daha büyük bir rol kapma çabalarının da göstergesi. Wu ve bazı diğer Çinli yatırımcılar kısa bir süre önce Hollywood filmlerine 800 milyon dolarlık yatırım yapmak üzere anlaşmalar sağlamıştı. Mandarincede Pine Forest (Çam Ormanı) anlamına gelen Song Lin adıyla faaliyet gösterecek yeni ortak şirket, Çin'de filmleri finanse etmeyi ve yeni filmler çekmeyi, ayrıca senaryo yazarları, yönetmenler, yapımcılar, makyözler ve ses teknisyenleri yetiştirmek üzere 'yetenek akademisi' oluşturmayı planlıyor.

Wu, konuya ilişkin açıklamasında, "Çin'de ortak bir yapıma imza atmanın en büyük avantajı, proje onaylandığı takdirde, Çin'de yabancı filmlere getirilen kota sistemini by-pass edecek olması. Ayrıca filmin haklarını elinde bulunduran şirket yabancı film statüsü nedeniyle gişe hasılatından iki kat pay alıyor" dedi. Pinewood ve Seven Stars, sadece büyük bütçeli prodüksiyonlarla sınırlı kalmayacak, İngiltere ve kıta Avrupası'nda bağımsız filmler de çekecek.
Wu, Seven Stars'ın şu an zaten 10 film üzerinde çalışmakta olduğunu ve bu filmlerde Justin Lin gibi 'çok yetenekli' isimlerle çalıştıklarını ifade etti. Lin, "Fast and Furious" (Hızlı ve Öfkeli) serisinin yönetmeni. Şirketin kuracağı yetenek akademisinde ise, Pekin, Tianjin ve dört şehirde daha bulunan İngiliz eğitim enstitüsünün akreditasyonuyla film ve televizyonculuk diplomaları verilecek.

Türkiye de Hollywood'un markajında

Hollywood'un büyük yapım şirketlerinden Universal Studios'un Türkiye'de 3 milyar dolarlık tesis kurmayı amaçladığı belirtiliyor. Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, bu ay yaptığı açıklamada, "Universal Studios yapım şirketi, Hollywood'daki film platoları ve turizme yönelik tesislerinin bir benzerini Türkiye'de de kurmak istiyor. Bunun için bize bir sunum yaptılar" demişti. ABD'nin California eyaletinde, dünya sinema sektörünün merkezi Los Angeles kentinde, Hollywood film sektörü temsilcileri ile yaptığı görüşmelerin detaylarını değerlendiren Bakan Çağlayan, Entertainment Development Partners (EDP) adı altında üçlü bir konsorsiyum ile bir teklif paketi hazırladıklarını söylemişti. Universal Studios'un EDP olarak sundukları projeye Boğaziçi vurgusu yaparak "Hollywood on Bosphours" ismi verildi. Henüz proje aşamasında olan ve 3 ay içinde fizibilite çalışması tamamlanarak Ekonomi Bakanlığı'na teslim edilecek olan projenin gerçekleşmesi durumunda Universal Studios'un Türkiye'daki yatırımının büyüklüğü 3 milyar dolar olacak.