Ege'nin üzümünde fiyat, pamuğunda rekolte düşüyor
Aydın KESEN / İzmir Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı
Ege'de tarım denince akla gelen ilk ürünlerden olan pamuk ve çekirdeksiz kuru üzüm bu sezon da üreticisini güldürmedi. Çekirdeksiz kuru üzümde fiyatlar sezon başından itibaren ciddi boyutta düşerken, pamukta ise üreticinin üründen kaçışı sürdü.
Kuru üzümde 2008/09 sezonunda üretimin bir önceki yıla göre yüzde 27 oranında artış ile 310 bin ton olacağı tahmin edilmişti. Bu dönemki beklentiler tahmin edilen rekoltenin gerçekleşeceği yönünde. Kuru üzüm fiyatları geçen sezon rekoltenin düşük olması ve yılbaşından sonra rakı fabrikalarının piyasaya girmesi ile birlikte özellikle 2008 yılı Şubat ayından sonra önemli miktarda arttı ve kilogramı 3.25 TL'ye kadar çıktı. Ancak, mayıstan sonra talep azalınca fiyatlar gerilemeye başladı. Sezona 1.60 - 1.90 TL arasında başlayan kuru üzüm fiyatları, 1.35 - 1.75 TL bandına geriledi. Rekoltenin yüksel olması, dünyada yaşanan ekonomik krizin yurtdışı talebi nasıl etkileyeceği, döviz kurlarının seyri ve rakı fabrikalarının piyasada etkinliği gibi parametreler önümüzdeki dönemde kuru üzüm piyasasının belirleyicisi olacak. İhracat ise 1 Eylül - 12 Aralık tarihleri arasında geçen yılın aynı dönemine göre 5 bin ton azalarak, yaklaşık 95 bin ton olarak gerçekleşti. Ortalama ihraç fiyatı ise 1.698 dolar/ton oldu.
Dünyanın en kaliteli pamuklarının yetiştirildiği Ege'de üretim ciddi bir düşüş trendine girdi. 2001/02 sezonundan 2008/09 sezonuna pamuk ekim alanları yüzde 63, lif üretimi ise yüzde 64 oranında düştü. 2008/09 sezonunda Ege'de 74 bin hektar alandan 94 bin 236 ton lif pamuk üretimi bekleniyor. 2000'den sonra girdi maliyetleri ile pamuk fiyatları arasındaki makasın üretici aleyhine bozulmasıyla buğday, mısır, yem bitkileri üretimine bir geçiş söz konusu oldu. 2000'den 2007'ye reel pamuk fiyatları yüzde 29 düşerken, mazot yüzde 63, gübre yüzde 43, işgücü yüzde 40 pahalandı. Sezon başında kilogramı 2 TL olan pamuk, 2.20 TL'ye kadar yükseldi, ancak talepte yaşanan daralmadan dolayı 1.75 seviyelerine kadar geriledi. 2008 ürünü için kilogram başına prim yüzde 3.4 artırılarak sertifikalı tohumda 34.8, sertifikasız tohumda 30 Kuruş'a yükseltildi. Bu miktar üreticiyi memnun etmedi. Tekstil sektörünün pamuk ihtiyacının büyük bölümü ithalatla karşılanıyor. Krizle kurlar artınca pamuk ithalatı cazibesini yitirdi. Pamuk fiyatlarının ithal pamuğun da altında seyretmesinden dolayı tekstil ve konfeksiyon sektörü az olan taleplerini yerli üretimden karşılamayı tercih ediyor. Eğer önümüzdeki dönemde döviz kurlarında bir gevşeme yaşanmazsa 2008/09 sezonunda düşük rekolteden dolayı piyasaya yerli ürün gelişi azaldığı zaman fiyatların yukarı doğru seyretmesi olası. Fiyatlar, en azından döviz bazında ithal pamuk fiyatlarının düzeyine ulaşacaktır. Temennimiz ileriki dönemde bu fiyat artışının ekim dönemi olan Nisan 2009 tarihinden önce gerçekleşmesi ve primin zamanında ve üreticinin maliyetini karşılayabilecek düzeyde açıklanması.