Gıda güvenliğinde yeni dönem

Necdet BUZBAŞ / Türkiye Gıda Sanayi İşverenleri Sendikası Yönetim Kurulu Bşk.

12 Ocak 2012 Perşembe günü Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Sayın Mehdi Eker bir basın toplantısı düzenledi. Gıda sanayinin tüm aktörleri ve basın mensuplarının katıldığı toplantıda ana başlık "Gıda Güvenliğinde Yeni Bir Dönem Başlıyor" ve ülkemizdeki gıda güvenliğinin AB normlarına ulaştığının kamuoyu ile paylaşılmasıydı.

Avrupa Birliği'ne tam üyelik sürecinde, üyeliğin gerçekleşme zamanı konusunda hiçbir otoritenin kesin bilgisi olmamasına karşın, hepimizin kabullendiği gerçeklik ülkemiz için gerekli olan üyelik değil çağdaşlaşma projesi kabulüyle değişim ile gelişim olgusu. Bu nedenle AB müktesebatını uygulama yönünde bir sıkıntımız olmadığını belirtmek isterim.

Gıda güvenliği AB müktesebatının en karmaşık konularından birisidir, bir o kadar da önem verdiği konulardan…

AB ile tam üyelik müzakerelerinde 35 fasıldan oluşan müktesebatın karşılıklı uyumlaştırılması gerekiyor. Siyasi ambargolar nedeniyle açabileceğimiz 3 - 4 fasıldan biri olan 12'nci "Gıda Güvenliği, Veteriner Hizmetleri ve Bitki Sağlığı" faslını 30 Haziran 2010 tarihinde İspanya'nın Dönem Başkanlığı'nın son günlerinde açabildiğimizi hatırlayalım.

Haziran 2010 başında 12nci fasıl 'Gıda Güvenliği, Veteriner Hizmetleri ve Bitki Sağlığı'nın açılabilmesi için tüm eksiklikler tamamlanmış ancak geniş kapsamlı, gıda güvenliğini sağlayacak kanun henüz tamamlanmamıştı. 13 Haziran 2010 tarihinde 5996 sayılı "Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem" adlı Kanun çıkarılarak bu eksik giderilmiş oldu.

Uygulamada kanunun kendisi kadar ikincil mevzuat da büyük önem taşımaktadır. Kanun ne yapılacağının çerçevesini çizerken ikincil mevzuat nasıl yapılacağını uzun uzun anlatır. Bu nedenle gıda sanayicileri kanundan çok yönetmeliklere aşinadır ve onlarla iş yürütürler.

5996 sayılı "Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem" başlıklı kanun, önceleri beş ayrı kanunla yürütülen düzenlemeleri AB müktesebatına uyumlu olmak kaydıyla bünyesinde toplamıştır. Kapsamının genişliği nedeniyle ikincil mevzuatının hazırlanması uzunca zaman almış ve 102 adet ikincil mevzuat tamamlanmış yürürlüğe konmuştur.

Esasen, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Sayın Mehdi Eker'in yukarıda sözünü etmiş olduğumuz basın toplantısının ana konusu bu 102 adet ikincil mevzuatın tamamlanmış olduğunun kamuoyuna ilanıydı.

Belirtmek isterim ki bu mevzuat çokluğu içerisinde, 17 Aralık 2011 tarih, 28145 sayılı Resmi Gazete'de yayımlananların arasındaki üç yönetmelik gıda açısından ayrıcalıklı önem taşıyor. "Gıda Hijyeni Yönetmeliği", "Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlerine Dair Yönetmelik" ve "Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik".

5996 sayılı Kanun temel ilke olarak, gıda güvenliğinin sağlanmasında tüm sorumluluğu, birincil üretim aşaması dahil, üretim, işleme ve dağıtım aşamalarında gıda işletmecisine yüklemektedir. Adı geçen üç yönetmeliğin ilk ikisi doğrudan gıda işletmecisini ilgilendirirken, üçüncü yönetmelik tüketicileri bilgilendirme, tüketici menfaatlerinin korunması ve haksız rekabetin önlenmesi gibi konuları kapsaması nedeniyle kamuoyunun ilgisini çekecektir. Bu düşünceyle yönetmeliğin içeriğini sizlerle paylaşmak istiyorum.

Yönetmelik; insan ve hayvanlara yönelik doğrudan veya çevre aracılığıyla oluşabilecek risklerin önlenmesine, bertaraf edilmesine veya kabul edilebilir seviyelere indirilmesine, gıda ve yemin etiketlenmesi ile tüketicileri bilgilendirmeye yönelik diğer bilgi şekilleri de dahil olmak üzere tüketici menfaatlerinin korunmasına ve haksız rekabetin önlenmesi ile gıda ve yemin resmi kontrollerine ilişkin usul ve esasları belirlemekte, resmi kontroller, izlenebilirlik, hızlı uyarı sistemi, acil durumlar, ihtiyati tedbirler, kriz yönetimi, kamuoyunun bilgilendirilmesi, resmi sertifikasyon, ulusal kontrol planları, sorumluluklar ve itirazlara ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır.

Yönetmelik içeriğinden, "Gıda Güvenliğinde Yeni Dönem" başlığıyla uyumlu, alışılmışlıkların ötesinde, ezber bozan bazı yenilikleri şöyle sıralayabiliriz;

- Piyasaya arz edilecek gıda ve yemde izlemeyi sağlamaya yönelik olarak, gıda ve yem mevzuatına uygun olmak koşulu ile partinin tanımlanmasını sağlayan bir işaret veya numara ve diğer bilgileri içerecek şekilde etiketlenecek (İzlenebilirlik).

- Gıda ve yem işletmecisi, ithal ürünlerde sevkiyatların varışından en az üç iş günü öncesinde ön bildirimde bulunacak Bakanlık kanun hükümlerine göre gereğini yapacak (ithalatla kısa sürede denetim).

- İhraç edilen ancak çeşitli nedenlerle geri dönen gıda ve yem geri dönme sebebi dikkate alınarak ayniyat tespiti yapıldıktan sonra Bakanlıkça resmi kontrole tabi tutulacak ve uygun olan gıda ve yemin girişine izin verilecek. Uygun olmayan gıda ve yem için ise alıcı ülkenin mevzuatına uygun olması ya da alıcı ülkeye ürünle ilgili açıklamalar yapılması ve alıcı ülkenin kabul etmesi durumunda yeniden ihraç edilebilecek veya özel işleme tabi tutma uygulanabilecek veya ürünün ilk kullanım amacı dışında başka bir kullanım amaçlı girişine izin verilebilecek (İhracatta iadenin güvenirliği).

- Gıda ve yem işletmecisi, ürününün toplanması gerektiğinde toplanma nedeni hakkında tüketiciyi veya kullanıcıyı doğru ve etkin olarak bilgilendirmek ve gerekli hallerde, insan ve hayvan sağlığını korumaya yönelik alınacak tedbirlerin yeterli olamaması durumunda, tüketiciye veya kullanıcıya ürünün iadesi için çağrıda bulunacak (Geri çağırma yoluyla güvenilir gıda arzı).

- Bakanlık, kanun kapsamındaki kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler hariç olmak üzere gıda ve yemin resmi kontrollerine ilişkin görevlerinin tamamını veya bir kısmını kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, gerçek kişiler, özel hukuk tüzel kişileri, birlikler, kooperatifler, vakıf ve üniversitelere tamamen veya kısmen devredebilecek (Hizmet satınalma yoluyla denetim).

- Bakanlık resmi internet sitesinde onaylı ve kayıtlı işletmeler, onayı askıya alınan işletmeler, onayı iptal edilen işletmeler, Bakanlıkça faaliyeti durdurulan kayıtlı işletmeler, laboratuvar sonucuyla taklit ve tağşiş yaptığı kesinleşen gıda ve yemi üreten / ithal eden firma, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıdaları üreten ve/veya satan firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası kamuoyunun bilgisine sunacak (Şeffaflık adına bilgilendirme).

Avrupa Birliği normlarına ulaştığına inandığımız yeni gıda güvenliği mevzuatımızın güvenilir gıdalar getirmesini dilemekten öte şimdilik söylenecek bir şey yok…