Gümrük işlemleri esnasında hangi vergiler gündeme gelebilir
Hasan AKDOĞAN / Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
Gümrük vergisi
İthalatta gümrük yükümlülüğü Gümrük Kanunu'na göre; ithalat vergilerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girmesi, ithalat vergilerine tabi eşyanın ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali halinde doğar. Gümrük beyannamesinin tescil tarihinde başlar. İthalatta gümrük yükümlülüğünde yükümlü beyan sahibidir. Dolaylı temsil durumunda, hesabına gümrük beyanında bulunulan kişi de yükümlüdür. Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre hesaplanır.
İthal eşyasının gümrük kıymeti eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli; Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta Gümrük Kanunu'na göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. İthal eşyasının beyan edilen kıymetinin gerçeklik ve doğruluğu hususunda tereddüt hasıl olması durumunda, beyan sahibinden ek bilgi ve belge istenir. Kıymet belirleme yöntemleri sırasıyla kullanılabilir. Spesifik esasa göre vergiye tabi eşyanın gümrük vergisi matrahı, vergi hangi ölçü birimi üzerinden (kilogram, sayı, baş, adet) alınacaksa bu miktardır.
Gümrük vergisinin oranı ise; İthalat Rejimi Kararı'na ek listelerde tarife pozisyonlarına göre ilgili sütunlarda kayıtlı bulunan oranlardır. AB, EFTA ve aramızda ikili anlaşmalar bulunan ülkelerinden yapılacak ithalatlarda tercihli tarifeden yararlanılmak istenilmesi halinde A.TR. ya da EUR.1 belgelerinin gümrük idaresine ibraz edilmesi gerekir.
Katma Değer Vergisi
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 10'uncu maddesine göre; ithalatta, Gümrük Kanunu'na göre gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başladığı, gümrük vergisine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili anında, ikametgâhı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlar tarafından yabancı ülkeler ile Türkiye arasında yapılan taşımacılık ile transit taşımacılıkta ise gümrük bölgesine girilmesi veya gümrük bölgesinden çıkılması anında katma değer vergisi doğar.
Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 21'inci maddesine göre İthalatta alınan katma değer verginin matrahı aşağıda belirtilen unsurların toplamından oluşmaktadır.
a) İthal edilen malın gümrük vergisi tarhına esas olan kıymeti, gümrük vergisinin kıymet esasına göre alınmaması veya malın gümrük vergisinden muaf olması halinde sigorta ve navlun bedelleri dahil (CIF) değeri, bunun belli olmadığı hallerde malın gümrükçe tespit edilecek değeri,
b) İthalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar,
c) Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler (ardiye ücretleri, hamaliye, istifleme, açıcılık, yükleme, boşaltma, v.b.) .
Teslim alanın gösterdiği yere kadar satıcı tarafından yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri, ambalaj giderleri, sigorta, komisyon ve benzeri gider karşılıkları ile vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar ve vade farkı, fiyat farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerler KDV matrahına dahil edilirken; teslim ve hizmet işlemlerinde fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen ticari teamüllere uygun miktardaki iskontolar ile hesaplanan katma değer vergisi matrahına dahil edilmemektedir.
Katma Değer Vergisi oranları, mal/madde/hizmet guruplarına göre listeler halinde yayınlanmakta ve değişiklikler göstermektedir. Halen I ve II sayılı listelerde yer alanlar hariç, vergiye tabi işlemler için %18 (I) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için %1, (II) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için % 8 oranında katma değer vergisi alınmaktadır.
Anti damping vergisi ve telafi edici vergi
Anti-damping vergisi ve telafi edici vergi, soruşturma sonucu damping uygulandığı veya sübvansiyona konu olduğu tespit edilen ithal konusu eşyalardan normalden daha fazla vergi alınmasıdır. İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun hükümleri uyarınca İthalatta haksız rekabeti Değerlendirme Kurulu tarafından ithalata konu eşya için yapılan soruşturma sonucunda belirlenen ve ilgili bakanlıkça onaylanan damping marjı ve sübvansiyon miktarı kadar dampinge konu malın ithalinde dampinge karşı vergi, sübvansiyona konu malın ithalinde ise telafi edici vergi alınır.
Damping; bir malın Türkiye'ye ihraç fiyatının, benzer malın normal değerinin altında olmasını, damping marjı ise normal değerin ihraç fiyatını aştığı miktarı, sübvansiyon menşe veya ihracatçı ülkenin fayda sağlayan, doğrudan veya dolaylı mali katkısını, sübvansiyon miktarı ise; menşe veya ihracatçı ülke tarafından ihraç edilen malın imal, üretim, ihracat veya taşınma aşamasında sağlanan, doğrudan veya dolaylı olarak sağlanan faydanın tutarını ifade etmektedir. Bu miktarlar yapılacak soruşturma sonucu belirlenir ve bu vergiler gümrük idarelerince ithalde alınan diğer vergilerden ayrı olarak tahsil olunur veya teminata bağlanır.
Dahilde İşleme Rejimi kapsamında tahsil edilen telafi edici vergi
Dahilde İşleme Rejim Kararı'na göre şartlı muafiyet sistemi kapsamındaki sanayi ürünlerinin A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu'na üye ülkelere ihracatında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, kaynak ülkelerle varolan anlaşmalardaki lehte hükümler saklı kalmak kaydıyla ödenir. Ancak, bu verginin aynı ithal eşyası için toplulukta uygulanan vergiden yüksek olması halinde, toplulukta uygulanan vergi ödenir.
İşlenmiş tarım ürünlerinin A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu'na üye ülkelere ihracında, bu ürünlerin elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli sanayi ürünü kullanılmışsa buna ilişkin vergi, işlenmiş tarım ürünü kullanılmış ise bu üründeki sanayi payına ilişkin vergi ödenir. Anlaşma ile belirlenen menşe kuralının sağlanması ve bir menşe ispat belgesinin düzenlenmesi kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi kapsamında, ülkemizde doğmuş ve büyütülmüş canlı hayvanlar ile avlanma ve balıkçılık faaliyetlerinden elde edilen ürünler ve bunlardan elde edilen ürünler hariç olmak üzere, Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye yapılan ihracatta; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ve bu ülke menşeli olmayan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, ilgili anlaşmanın lehte hükümleri saklı kalmak kaydıyla ödenir. Ancak, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelerden menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde ithal edilen eşya kullanılarak elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün, menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde tekrar Kümülasyona taraf ülkelerden birine ihraç edilmesi durumunda, ithalat rejiminde belirtilen oranda verginin tahsili aranmaksızın ilgili gümrük idaresince ihracata izin verilir.
Tek ve maktu vergi
Gümrük Vergileri'nden Muafiyet Ve İstisna Tanınacak Haller Hakkında Karar uyarınca; gümrük vergileri ödenmeksizin ithal edilebilecek yabancı bir ülkeden posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gönderilen ya da 18 ve daha yukarı yaştaki yolcuların beraberlerinde veya kendilerinden iki ay önce veya altı ay sonraki süreler içerisinde gelip, ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen ve her bir sevkiyat ya da yolcu başına kıymeti 1500 euroyu geçmeyen eşyadan geldiği ülkeye göre belirlenmiş bulunan oranlar üzerinden tek ve maktu bir vergi tahsil edilmektedir. İthal konusu eşyanın toplam kıymetinin 1500 euroyu aşması halinde, söz konusu eşyanın ithalinde ödenmesi gereken vergiler, yürürlükte bulunan esaslara göre tahakkuk ve tahsil edilir.
Özel Tüketim Vergisi
Özel Tüketim Vergisi Kanu'nun 1'inci maddesinde sayılan durumların varlığı halinde bir defaya mahsus olmak üzere alınır. Vergi ithalatta, 4458 sayılı Gümrük Kanunu'na göre gümrük yükümlülüğünün doğması, ithalat vergilerine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili ile doğmaktadır. Kanuna ekli listelerdeki mallar için getirilen esaslar çerçevesinde vergi uygulaması yapılır.
Bakanlar Kurulu vergileme ölçülerini değiştirmeye yetkilidir. Özel tüketim vergisi, kanuna ekli listelerde yazılı malların karşılarında gösterilen tutar ve/veya oranlarda alınır. Kanuna ekli listelerdeki malların ihracat teslimleri; teslimin yurt dışındaki bir müşteriye yapılması, teslim konusu malın Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi'nden çıkmış olması şartlarının varlığı halinde vergiden müstesnadır. Ayrıca; 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun transit, gümrük antrepo, dahilde işleme, gümrük kontrolü altında işleme rejimlerine tabi tutulanlar ile serbest bölgeler ve geçici depolama yerleri hükümlerinin uygulandığı mallar ile, 4760 sayılı Kanun'a ekli (I) sayılı listede yer alan malların 4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca tasfiyelik hale gelenlerinin tabii afetler, bulaşıcı hastalıklar ve benzeri olağanüstü durumlarda genel ve katma bütçeli dairelere, il özel idarelerine, belediyelere, köylere ve bunların teşkil ettikleri birliklere bedelsiz teslimi, kanuna ekli listelerdeki mallardan 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun geçici ithalat ve hariçte işleme rejimleri ile geri gelen eşyaya ilişkin hükümleri kapsamında gümrük vergisinden muaf veya müstesna olan eşyanın ithali de vergiden müstesna tutulmuştur.
Bandrol
Bandrol uygulamasının dayanağını teşkil eden Türkiye Radyo - Televizyon Gelirleri Kanunu'nun 1'inci maddesinde belirtilen cihazları imal veya ithal edenler satıştan önce; ticari ithalat maksadı dışında yurda getirenler de ithal işlemlerinden önce, bandrol veya etiket almaya mecburdur. Bu bandrol veya etiketler Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu tarafından veya bu kurumun yetkili kılacağı diğer kurum veya kuruluşlar tarafından verilir. Kanunda belirtilen cihazları imal veya ithal edenler satış sırasında, fabrika çıkış fiyatı veya ithal maliyeti üzerinden bir defaya mahsus olmak üzere belirtilen oranlarda bandrol ücreti ödemek durumundadırlar. Söz konusu ücretlerin tahsilatı gümrük idarelerince gerçekleştirilir.
Toplu Konut Fonu
İthalat Rejim Kararı'na göre ithalatta ödenecek toplu konut fonu karara ek listelerde tarife pozisyonlarına göre ilgili sütunlarda gösterilmiştir.
Anılan kararın değişik 9'uncu maddesine göre III sayılı liste kapsamı maddelerin karşılarında (T1), (T2) işaretlerinin bulunduğu durumlarda, işlenmiş tarım ürünlerinin bünyesinde yer aldığı kabul edilen ve bileşim tablosunda belirtilen temel tarım ürünleri miktarlarının esas alınması suretiyle tespit edilecek kod numaralarına, 2 No.lu tabloda yer alan toplu konut fonu miktarları tahsil olunur.
Toplu Konut Fonu ödenerek ithal edilecek maddeler gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihinde geçerli miktar ve oranlar kadar fona tabidir. Ancak; Gümrük Kanunu'nun Gümrük Vergisi'nden muaf olarak gerçekleştirilecek ithalat fona tabi değildir. Fon tutarları gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte gümrük idarelerince tahsil edilir. Bu fonların, ilgililerce süresi içinde yatırılmaması durumunda, 6183 sayılı Kanun hükümleri uyarınca takibat yapılır.
Damga Vergisi
Damga Vergisi Kanunu'na dayanılarak Maliye Bakanlığı'nca çıkarılan Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği ile gümrük idarelerine verilen sözleşmeler ve belgeler için belirlenen oranlarda/miktarda damga vergisi alınması öngörülmüştür.
Destekleme ve fiyat istikrar fonu
Destekleme ve fiyat istikrar fonu dış ticaretin ekonomik şartlara uygun olarak yürütülmesini sağlamak amacıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde teşkil edilmiştir. Destekleme ve Fiyat İstikrar Fon'u, Para ve Kredi Kurulu kararıyla tarımsal girdilerin sübvansiyonu, üreticinin fiyat hareketlerinden korunması, ihracatın geliştirilmesi, ihracata dönük yatırımların finansmanı, ihracatın sigortası, faaliyetlerin finansmanı için kullanılabilir.
Destekleme Ve Fiyat İstikrar Fonu Hakkında Karar gereğince ihracat işlemlerinde fon kesintilerinin, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine bağlı olmaksızın Gümrük Çıkış Beyannamesinin açıldığı tarihteki Fon miktarı esas alınarak, fiili ihracattan itibaren en geç ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi (uzatmalar hariç) sonuna kadar aracı banka veya özel finans kurumlarınca tahsil edilmesi gerekir. az.
Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde kurulan Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu'nun amacı kalkınma planı ve yıllık programlarda öngörülen hedeflere uygun olarak yatırımların yönlendirilebilmesi ve ihtisas kredilerinde kredi maliyetlerinin düşürülmesidir. 4684 sayılı Kanun ile Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu 01.01.2002 tarihi itibariyle kaldırılmış olmakla birlikte aynı kanunu Geçici 3'üncü maddesi (a) bendinde yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar yürürlükten kaldırılan hükümlere göre KKDF'nin kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerinde vergi dairelerince tahsil edilmeye devam edileceği ve doğrudan genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere Hazine hesaplarına intikal ettirileceği belirtilmektedir.
Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Hakkında 88/12944 sayılı Karar ve bu Karara ilişkin değişik 6 No.lu Tebliğ hükümleri çerçevesinde uygulanan fon kesintilerinin tahakkuk ve tahsil işlemleri, vergi dairelerince yapılmakta ve kesintilerin tahsilinde 6183 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır.
KKDF kesintisine tabi ithalat işlemlerinde, eşyanın beyan edilen gümrük kıymetinin ilgili gümrük idaresince ve/veya sonradan yapılan denetim ve kontroller neticesinde tespit edilen gümrük kıymetinden düşük çıkması sonucunda, gümrük vergisi ve KDV gelir eksikliğine ilişkin ek tahakkuk gümrük idaresince yükümlüsüne tebliğ edilir.
Tütün Fonu
Bazı Fonların Tasfiyesi Hakkında Kanun'un Geçici 1'inci Maddesinde bendinde "28.5.1986 tarihli ve 3291 sayılı Kanunun 17'nci maddesi uyarınca yabancı tütün ve sigaralardan ithalat sırasında mülga Tütün Fonu adına alınan paralar, Bu kanunla yürürlükten kaldırılan hükümler çerçevesinde tahsil edilmeye devam edilir ve doğrudan bütçeye gelir yazılır." hükmü yer almaktadır.Bakanlar Kurulu Karar uyarınca, yabancı tütün ile yurt içinde harmanlanmış ve imal edilmiş (blended) sigaraların bünyesine giren yabancı tütünün ithali sırasında, üretilmiş halde ithal edilen sigaraların ithalatında bünyesinde bulunan yabancı tütüne istinaden, tütün fonu alınması gerekir.
Netice olarak, gerek gümrük idaresince tahsil edilen gerekse başka kurumlarca tahsil edilen birçok verginin doğuşuna mesnet olan belgelerin gümrük idarelerinde düzenlenen belgeler olduğu gerçeğinden hareket etmekte yarar bulunuyor.