Hangi şirketler sözleşmeli avukat bulundurmak zorundadır?
Soner ALTAŞ / Sanayi ve Ticaret bakanlığı Müfettişi
1136 sayılı Avukatlık Kanunu'nun 35'inci maddesinde "Kanun işlerinde ve hukuki meselelerde mütalaa verme, mahkeme, hakem veya yargı yetkisini haiz bulunan diğer organlar huzurunda gerçek ve tüzel kişilere ait hakları dava etme ve savunma, adli işlemleri takip etme, bu işlere ait bütün evrakı düzenleme" işlerinin, yalnız baroda yazılı avukatlara ait olduğu belirtilmiştir.
Yine, aynı maddenin üçüncü fıkrasında "dava açmaya yeteneği olan herkesin kendi davasına ait evrakı düzenleyebileceği, davasını bizzat açabileceği ve işini takip edebileceği" hüküm altına alınmış, buna karşılık anılan hükmün devamında "Türk Ticaret Kanunu'nun 272'nci maddesinde ön görülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketlerin sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorunda oldukları" belirtilerek bazı anonim şirketler bu haktan müstesna tutulmuştur.
Türk Ticaret Kanunu'nun 272'nci maddesinde ön görülen esas sermaye miktarı elli milyar Türk Lirası'dır. Dolayısıyla, esas sermaye miktarı 250.000 TL ve üzerinde olan anonim şirketler sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadırlar. Bu zorunluluk, kuruluş esas sermayesi 250.000 TL ve üzeri olan anonim şirketlerde şirketin tüzel kişilik kazanması ile birlikte; kuruluş esas sermayesi 250.000 TL'nin altında olmakla birlikte sermaye artırımı sonrasında esas sermaye miktarı 250.000 TL ve üzerine çıkan anonim şirketlerde ise, sermaye artırımına ilişkin genel kurul kararının ticaret siciline tescil ettirildiği anda doğar.
Avukatlık Asgarî Ücret Tarifesi'ne göre, sözleşmeli avukat bulundurması gereken anonim şirketler, bu avukatlara, 2010 yılında asgarî 850 TL aylık ücret ödeyeceklerdir. Ancak, takip edilen dava, takip ve işlerde tarifeye göre hesaplanacak vekalet ücretinin, yıllık avukatlık ücretinin üzerinde olması durumunda, aradaki eksik miktar avukata ayrıca ödenecektir.
Peki, anonim şirket zorunlu olduğu halde sözleşmeli avukat bulundurmaz ise ne olur? 1136 sayılı Avukatlık Kanunu'nun 35'inci maddesinin üçüncü fıkrasına göre, esas sermayesi 250.000 TL ve üzeri olduğu halde sözleşmeli avukat bulundurma yükümlülüğünü yerine getirmeyen anonim şirketlere, Cumhuriyet Savcısı tarafından, sözleşmeli avukat tayin etmedikleri her ay için, sanayi sektöründe çalışan onaltı yaşından büyük işçiler için suç tarihinde yürürlükte bulunan, asgarî ücretin iki aylık brüt tutarı kadar idarî para cezası verilir. Yani, sözleşmeli avukat bulundurmayan anonim şirketlere, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki Cumhuriyet Savcısı tarafından verilecek idari para cezası, 01/07/2010-31/12/2010 döneminde aylık 1.521.-TL olarak uygulanacaktır.
Hemen belirtelim ki, gerek öğretide gerek uygulamada, bu zorunluluk, objektif ve hakkaniyete uygun olmadığı, şirketleri sözleşme yapmaya zorlayarak Anayasa'da güvence altına alınan sözleşme yapma serbestisine aykırılık teşkil ettiği yönünde haklı eleştirilere maruz kalmaktadır. Çünkü, böyle bir zorunluluk limited, komandit ve kollektif şirketlere getirilmemiştir. Kaldı ki, bu zorunluluk bütün anonim şirketleri de kapsamaktadır. Yani, mevcut düzenleme şirket türleri arasında bir ayrım yapmakta ve zorunluluğu sadece sermaye kriterine dayandırmaktadır. Böyle olunca da, uygulamacıların aklına, böyle bir düzenlemenin kamu yararını değil de toplumdaki bir meslek grubunu desteklemeyi amaçladığı yönünde şüpheler gelmektedir.
Ancak, bütün bu eleştirilere rağmen, söz konusu düzenleme halihazırda yürürlüktedir. Dolayısıyla, gerekliliği ve hukukîliği yönündeki tartışmalara girmek yerine, koşulları mevcut olan anonim şirketler tarafından anılan yükümlülüğün yerine getirilmesi, idari para cezalarına muhatap olmamaları bakımından önem arz etmektedir.