Havacılık sektörünün AT Karbon Emisyon Ticareti Planı'nın (Emissions Trading Scheme) uygulanması

VERGİ PORTALI / Kaan H. Aksel

AT Emisyon Ticareti Planı (Emissions Trading Scheme) karbon (CO2) salınımı sınırlamalarını ve ticaretini öngören, bugün AT bünyesinde 27 üye ülkede, farklı enerji-yoğun endüstrilerde, 10,000'den fazla endüstriyel kuruluşta uygulanan kapsamlı bir programdır. Bu program kendi türünün ilk örneği uluslararası karbon ticaret (alım-satım) planı olup, AT bünyesinde CO2 salınımını azaltma hedeflerinin yakalanmasını sağlamak ve iklim değişimini engellemek için kurgulanmış bir uygulamadır. Avrupa Komisyonu, bu planın uygulama alanını enerjiye yoğun ihtiyaç duyan enerji santralleri gibi kuruluşların yanı sıra, başka sektörleri de kapsayacak şekilde genişletmeyi hedeflemekte olup, bunun ilk örneğini havacılık sektörü olarak belirlemiştir. Türk havacılığı da bu açıdan AT (Avrupa havalimanları ile Türk havalimanları arasındaki tüm uçuşlar için) havalimanlarına yapılan tüm uçuşlarda gerçekleşen CO2 salınımının ölçümlenmesi ve raporlanmasıyla başlayan yeni standartlara uyum sağlamakla yükümlü olacaktır.

2008/101/EC sayılı AT Direktifi doğrultusunda kanun haline gelen uygulama ile havacılık sektörü uygulama kapsamına alınmış olup, 13 Ocak 2009 tarihinde komisyonun Resmi Gazetesi'nde yayınlanmıştır. Bu kanun çerçevesinde AT'de faaliyet gösteren ve AT dışından AT bölgesine uçuş gerçekleştiren tüm havayolu şirketleri etkilenecektir. Hangi ülkede konuşlanmış olursa olsun, AT dışındaki havalimanlarından AT bölgesine uçuş gerçekleştiren tüm havayolları bu kanunun getirdiği standartları uygulamakla yükümlüdür. Havayolları 2012 den 2018'e kadar sürecek zaman aralığında üretecekleri karbon salınımı karşılığında, karbon salınım sertifikaları veya karbon salınım izinlerini Avrupa Komisyonu tarafından yetkilendirilmiş Çevre Koruma Enstitüleri'ne veya Karbon Komisyon Otoriteleri'ne her sene sunmak ile yükümlüdürler. Belirli şartların sağlanması halinde, toplam sertifika ödemelerinin %15'ini ifade eden bir miktarda karbon salınımı karşılığında havayolu şirketinden herhangi bir sertifika ödemesi alınmayacaktır. Bu "maliyetsiz" sertifika miktarı özellikle filosu hızla büyüyen havayolu şirketleri için %15'in üzerinde bir değer olarak ortaya çıkacaktır.

Bu düzenleme, AT Emisyon Ticareti Planı'nı ilk uluslararası emisyon ticareti planı haline getirmekte olup, 2,500 havayolu şirketini emisyon planına dahil etmektedir ki bu tüm havayolu şirketleri tarafından üretilen toplam karbon salınımının yaklaşık olarak %10 unu ifade etmekte, toplam endüstriyel karbon salınımının ise %1 ine karşılık gelmektedir.

16 Nisan 2009 tarihinde komisyon, havacılık faaliyetlerinin yarattığı karbon emisyonu ve ton kilometre hesaplamalarına yönelik, hazırlanması zorunlu izleme planı ve raporlamalar için yol gösterici kılavuzlar yayınlamıştır. PricewaterhouseCoopers, Hollanda otoritesi için havayollarının kullanımına yönelik çok daha detaylı ve kapsamlı bir uygulama kılavuzu hazırlamış ve bu konuda İngiliz ve Alman otoriteleri ile ilgili kılavuzlarda uygulamaya yönelik sorun teşkil eden pek çok konuda aydınlatıcı açıklamalarda bulunmuştur. Komisyon, havayolu şirketlerinin kullanımına yönelik karbon salınımı izleme planları, (ton kilometre raporları ve emisyon raporları) için elektronik formatta hazırlanmış formları kullanıma sunmuştur. İlgili elektronik formatta hazırlanmış bu formlar kendi içerisinde tutarlı olmakla birlikte, ilgili havayolu şirketinin uçuş bilgileri, yakıt harcama bilgileri ve taşınan yolcu ve yük bilgilerinin hassas ölçümünün sağlamasını ve bu ölçüme konu olan verilerin geldiği süreçlerin denetlenmesini gerektirmektedir.

İlgili süreçlerini yeterli ölçüde oluşturamamış veya kontrolleri yerine getirememiş havayolları için izleme planlarının onaylanması söz konusu olamayacaktır. İzleme raporunun tesliminden sonra - ki bu raporda esasen konu olan bilgiler 2010 senesinden itibaren doğrudan doğrulanmaya başlanacaktır.

1 Ocak 2010'dan itibaren, havayolu şirketleri karbon emisyonlarını ve ton kilometre harcamalarını izlemek zorundadır. Bu açıdan oldukça öneme sahip olan ton kilometre verisi, havayolu şirketinin bir sene içerisinde yaptığı tüm uçuşlarda taşıdığı yolcu ve yükün, taşındığı mesafe ile çarpılması sonucu elde edilir. Havayolu şirketi, bu izleme sırasında ilgili otorite tarafından onaylanmış izleme planları çerçevesinde, izleme raporlarını ilgili otoriteye sunmak zorundadır. 31 Mart 2011 tarihinden itibaren havayolu şirketleri 2010 senesi için izleme raporları çerçevesinde hesaplanan karbon emisyon miktarını ve ton kilometre büyüklüğünü raporlamakla yükümlüdür. Bu raporlar yetkilendirilmiş (lisans sahibi) uzman kuruluşlar tarafından onaylanmalıdır. Ton kilometre raporları temel alınarak, 2013 ile 2019 yılları arasında "maliyetsiz" karbon sertifikaları (free allowances), toplam karbon salınımlarından düşülmek üzere yetkili otorite tarafından havayolu şirketlerine verilecektir. Pek çok havayolu şirketi, karbon salınımlarını ölçümlemeye başladıktan sonra uçak filolarının yarattığı fazla karbon salınımı için karbon sertifikası satın almak zorunda kalacaklardır.

Diğer bir maliyet kalemi ise ilgili karbon salınımı ölçümüne konu olan verilerin elde edilmesi için kurulması gerekli sistem ve süreçler olacaktır. Süreç kurulumu tek başına yeterli olmayacak, ayrıca bu sürecin kendi içerisinde denetlenmesi de gerekli olacaktır. Ancak denetimi yapılabilen ve kontrolleri mevcut operasyonel süreçlerin mevcudiyeti, senelik verilmesi gereken karbon salınımı raporlarıının temel şartlarını yerine getirmesi için yeterli olacaktır.

Havacılık sektörü konusunda yapılacak ilgili raporlamanın hangi tarihlerde gerçekleştirileceği aşağıda özetlenmiştir.  Bu tarihlerde raporlamayı gerçekleştirememenin çok ciddi yaptırımları olacaktır. Bunların arasında en önemlisi ise TK (ton kilometre) raporlamasının zamanında teslim edilmemesi durumunda, "maliyetsiz" karbon salınımı sertifikasının havayolu şirketlerine tahsisi ilgili otorite tarafından engellenecektir.

·31 Ağustos 2009: İzleme planlarının yetkili otoriteye sunulması

·1 Ocak 2010: Ton kilometre ve karbon (CO2) salınımının izlenmeye başlanması

·31 Mart 2011: Ton kilometre verisinin raporlanması

·31 Mart 2011: Karbon (CO2) salınımı verisinin raporlanması

·31 Mart 2011: "Maliyetsiz" karbon sertifikaları için havayolu şirketlerinin yetkili otoriteye başvurusu

·30 Nisan 2013: 2012 senesine yönelik CO2 salınımı için gerekli karbon sertifikalarının yetkili otoriteye sunulması

İlgili şartların yerine getirilmesi için çok ciddi hazırlıkların başlatılması tüm özel havayolu şirketleri için acil önem arz edecektir.