HSYK'nın yapısı değiştirilecek

ANKARA - Adalet Bakanlığınca hazırlanan ve Bakanlar Kurulunca da benimsenen Yargı Reformu Strateji Taslağı'na göre, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK), "objektiflik, tarafsızlık ve şeffaflık temelinde, geniş tabanlı temsil esasına göre yeniden yapılandırılması" öngörülüyor.

Adalet Bakanlığının internet sitesinde yayımlanan taslakta, yargı reformunun amaçları, "Yargı Bağımsızlığının Güçlendirilmesi", "Yargının Tarafsızlığının Geliştirilmesi", "Yargının Verimliliği ve Etkililiğinin Artırılması", "Yargıda Mesleki Yetkinliğin Artırılması", "Yargı Örgütü Yönetim Sisteminin Geliştirilmesi", "Yargıya Güvenin Artırılması", "Adalete Erişimin Kolaylaştırılması", "Uyuşmazlıkları Önleyici Nitelikteki Tedbirlerin Etkin Hale Getirilmesi ve Alternatif Çözüm Yolları Geliştirilmesi", "Ceza İnfaz Sisteminin Geliştirilmesi", "Ülkemizin İhtiyaçları ve Avrupa Birliği müktesebatına uyum sürecinin gerektirdiği mevzuat çalışmalarına devam edilmesi" olarak sıralanıyor.

"Yargı Bağımsızlığının Güçlendirilmesi"

"Yargı Bağımsızlığının Güçlendirilmesi" başlığı altında, HSYK'nın yapısına ilişkin düzenlemeler yapılıyor.

Taslağa göre, HSYK'nın objektiflik, tarafsızlık ve şeffaflık temelinde, uluslararası belgeler ışığında geniş tabanlı temsil esasına göre yeniden yapılandırılması, kararlarına karşı etkili bir itiraz sisteminin getirilmesi ve yargı yolunun açılması hedefleniyor.

Yapılacak Anayasa değişikliği ile HSYK'nın geniş tabanlı temsil esasına dayalı bir yapıya kavuşturulmasına paralel olarak, sekreterya hizmetleri Kurul bünyesinde yeniden yapılandırılacak. Bunun yanı sıra Kurul'un çalışmalarını daha uygun şartlarda gerçekleştirmesi amacıyla, müstakil fiziki mekan oluşturulacak, idari ve mali özerkliği sağlanacak.

Denetim sistemi, HSYK'nın yeniden yapılandırılmasına paralel olarak iddia ve karar makamlarının tek elde birleşmesini engelleyecek şekilde, Kurul bünyesinde yeniden yapılandırılacak.

HSYK'nın yeniden yapılandırılması ve istinaf kanun yolunun faaliyete geçirilmesi ile birlikte not sistemi dahil olmak üzere terfi sistemi yeniden değerlendirilecek.

Yapılacak düzenlemeyle terfi sistemi, hakim ve savcının çalışması, etik kurallara bağlılığı, kanun yolundan geçen veya geçmeyen tüm kararların dikkate alındığı performans esaslı olacak şekilde planlanacak.

Hakimler ve savcılar birliği

Dernek kurma hakkı sınırlanmaksızın, örgütlenme özgürlüğü çerçevesinde idari ve mali özerkliği haiz hakimler ve savcılar birliği kurulacak. Hakimler ve Savcılar Birliği üyeliğine giriş ve çıkış isteğe bağlı olacak, diğer derneklerden farklı olarak yargı bağımsızlığı ilkesi gözetilecek şekilde, İçişleri Bakanlığı ve mülki idare amirliklerinin kontrolüne tabi olmayacak. TBMM'de bulunan tasarıdan, hakim ve savcıların özgürce dernek kurabilme hakkına sınırlama getiren hüküm çıkarılacak.

Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı konusunda hakim ve savcı adayları dahil tüm yargı profesyonellerinin ve kamuoyunun bu konuda bilinçlendirilmesi yönünde çalışmalar yapılacak. Türkiye Adalet Akademisinde yargı profesyonellerine yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının içselleştirilmesi ve kültür haline getirilmesini sağlamak amacıyla ders, seminer, konferans gibi faaliyetler düzenlenecek.

Subay üyelerin askeri mahkemede görev alması

Konuyla ilgili gelen eleştiriler doğrultusunda subay üyelerin askeri mahkemelerde görev yapmaları yeniden gözden geçirilecek.

Anayasa Mahkemesi'nin, 7 Mayıs 2009 tarihli, "askeri mahkemelerde subay üye bulunmasını öngören 353 sayılı Kanunun ilgili hükmünün iptaline ilişkin kararı" doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılacak.

Askeri mahkeme binalarının askeri mahalde bulunması zorunlu olduğu takdirde, bu binalara girişin askeri bina girişlerinden ayrı yapılarak ilgililerin ve vatandaşların kolaylıkla erişimlerini sağlayacak şekilde düzenlenmesi planlanacak.

Askere sivil yargı yolu açan 5918 Sayılı Türk Ceza Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un yanı sıra yapılacak düzenlemelerle askeri mahkemelerin görev ve yetkileri demokratik hukuk devletinin gerektirdiği ölçüler çerçevesinde yeniden tanımlanacak.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi yargılamalarının adil yargılanma ilkesi çerçevesinde yüksek mahkeme bünyesinde iki dereceli hale getirilmesi için çalışmalar yapılacak.

Yargının tarafsızlığı

Taslağın, "Yargının tarafsızlığının geliştirilmesi" başlığı altında yer alan amaçlara göre, ilgili uluslararası belgeler de dikkate alınarak, yargının bütün kademelerini kapsayacak şekilde Yüksek Mahkemeler ve HSYK ile iş birliği halinde "Yargısal Etik ve Davranış İlkeleri"ni içeren bir belge oluşturulacak ve bu konuda yargı mensupları ve çalışanlarına Türkiye Adalet Akademisi aracılığıyla eğitim verilecek.

Yargı tarafsızlığı konusunda medya mensuplarının bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi amacına yönelik faaliyetler yapılacak.

Kişisel verilerin korunması kaydıyla yüksek mahkeme kararlarına erişimin kolaylaştırılması için düzenlemeler yapılacak.

Kamu yönetiminde geçerli "saydamlık" ilkesi gereği, hakim ve savcılara verilen disiplin cezalarına ilişkin kararların, kişisel verilerin korunması ilkesi gözetilerek yayınlanması yönünde düzenleme yapılacak. Böylece, verilen disiplin cezalarının bütün yargı mensuplarına örnek teşkil etmesi suretiyle yargının tarafsızlığına ve yolsuzlukla mücadeleye katkı yapılmış, aynı zamanda HSYK'nın kararlarında şeffaflık sağlanmış olacak.

Yargı mensupları ile ilgili 2802 sayılı Kanun'da yer alan disiplin hükümleri yeniden ele alınarak nesnel ölçütler getirilecek, yargı mensuplarının disiplin cezalarını düzenleyen ifadelerin açık, sınırları çizilmiş ve belirli hale getirilmesi için çalışmalar yapılacak.

Yargının verimliliği

Taslağın "Yargının verimliliği ve etkililiğinin artırılması" başlığı altında yer alan hedeflere göre, "yargının etkinlik ve verimliliğine büyük katkı yapacağı" düşünülen bölge adliye mahkemelerinin, eksiklikler giderilerek 2010 yılı içerisinde faaliyete geçmesi sağlanacak.

Danıştay'ın "çok ağır bir iş yükü" altında olduğu göz önüne alınarak, iki dereceli denetim usulünün idari yargıda da kabul edilmesi sağlanacak. Danıştay'ın asli fonksiyonuna kavuşturulması ve idari yargının da etkili ve verimli çalışmasına katkıda bulunacak çalışmalar yapılacak.

Bölge idare mahkemelerinin mevcut olması nedeniyle idari yargıda istinaf kanun yolunun hayata geçirilmesinin kolay olacağı, bu nedenle idari yargıda istinaf sistemine geçilmesi durumunda alt yapı ve personel eksikliği duyulmayacağı belirtildi.

Savunmanın, yargılama öncesi ve sonrası evrelerde etkinliğinin artırılması ve geliştirilmesi için ilgili kurum ve kuruluşlarla çalışmalar yapılacak.

Avukatların delil toplaması, mahkemeye sunmaları, mahkemeye karşı taraf ve savcılıklar tarafından sunulmuş delilleri incelemeleri, bu tür belgelerin taraf vekillerine sunulması, zorunlu müdafiliğin adil yargılanma hakkı kapsamında etkin hale getirilmesi, cezaevleri görüşmelerinin makul önlemler dışında engelsiz yapılması ve "savunmanın itham ile başlaması" ilkesini gerçekleştirmeye yönelik tedbirlere ilişkin çalışmalar yapılacak.

Adalet Bakanlığının, Türkiye Barolar Birliğinin (TBB) kararlarının bozulması ve onanması anlamına gelebilecek hükümler ile avukatlar hakkındaki ceza soruşturma ve kovuşturması evrelerindeki yetkileriyle ilgili TBB ile ortak çalışılacak.

Kadro açığı

Bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçecek olması, emeklilik, istifa ve ölüm gibi nedenlerle boşalan kadrolar göz önünde bulundurularak, bu kadroların doldurulması ve ilave kadro alınarak yargı teşkilatının insan kaynakları ihtiyacının giderilmesi sağlanacak. Bu hedef doğrultusunda yapılacak insan kaynakları planlaması ile kadro açığı 2012 yılına kadar aşamalı olarak giderilecek. Bunun yanı sıra, hakim ve savcı adaylarının mesleğe alımında denetime imkan verecek şekilde nesnel ölçütler kullanılması bakımından gerekli çalışmalar ilgili kurumlarla birlikte yapılacak.

Kamu kaynaklarının verimli kullanılması ve adalet hizmetlerinin etkili sunulması amacıyla, birbirine çok yakın veya iş sayısı az olan adliyeler en yakın adliyelerle birleştirilecek.

Adalet hizmet binası yapım çalışmalarına büyük bir hızla ve bir program çerçevesinde devam edilecek.

Coğrafi durum ve mahkemelere gelen iş sayısı göz önünde bulundurularak ihtiyaç duyulan ihtisas mahkemelerinin yaygınlaştırılmasına HSYK'nın görüşleri doğrultusunda devam edilecek.

Adli Tıp Kurumu

Adli Tıp Kurumu Başkanlığının, yürüttüğü hizmetlerin yurt çapına yayılmasına büyük önem verilecek ve bu nedenle ihtiyaç duyulan tüm ağır ceza merkezlerinde adli tıp birimlerinin açılması sağlanacak.

Sağlık Bakanlığı bünyesinde görev yapan adli tıp uzmanlarının Adalet Bakanlığına atanmaları için çalışmalara devam edilecek, tıp fakültesi bulunan üniversitelerle işbirliği sürdürülecek ve bu imkana sahip diğer üniversitelerle iş birliği sağlanması yönünde çalışmalar artırılacak.

Görülmekte olan davaların yurt dışındaki makamlarla yapılan yazışmalar nedeniyle uzamaması, sürat ve iş birliği gerektiren suçluların iadesi, istinabe ve hükümlülerin transferi gibi konuların, daha ivedi ve verimli bir şekilde çözüme kavuşturulabilmesi bakımından Almanya, Fransa, Belçika ve Hollanda gibi Türk nüfusun yoğun yaşadığı ülkelerde hakim ve Cumhuriyet savcılarından temsilcilerin bulunması sağlanacak. Adalet Bakanlığının bu alanlardaki müzakere çalışmalarına katkı sağlaması bakımından AB Daimi Temsilciliği nezdinde Bakanlık temsilcisi bulunması hedeflenecek. Taslakta, "Ülkemiz, özellikle suçluların iadesi konusunda Avrupa ülkelerinin her türlü talebini yerine getiren, ama bu devletler nezdinde talepleri yeterince karşılanamayan bir ülke durumundadır" denildi.

UYAP kapsamında yazılım ile donanım alt yapısı imkanlar çerçevesinde yenilenecek. Eskiyen donanım alt yapısının yenilenmesi dışında, temel kanunlarda yapılan değişikliklerle Bakanlığımıza verilen yükümlülüklerden olan ses ve görüntü kayıt sistemlerinin kurulması zorunluluğu, asgari tüm ağır ceza merkezlerinde yerine getirilecek. UYAP'ın kapsayıcılığı, büyüklüğü ve geldiği aşama dikkate alınarak vasıflı teknik personel alt yapısı daha da güçlendirilecek. Tüm yargı teşkilatında UYAP'ın etkin ve verimli kullanımı için elektronik imzanın daha etkin hale getirilmesi için çalışmalara devam edilecek.

Yargıtay ve Danıştay'ın ilk derece mahkemesi olarak baktıkları davaları asgari düzeye indirecek şekilde yüksek mahkemelerle iş birliği halinde çalışmalar yapılacak.

Elektronik posta yoluyla tebligat imkanının getirilmesi ve bununla bağlantılı olarak klasik ilanen tebligat yanında elektronik ilanen tebligatın da kabul edilmesi sağlanacak. Yapılacak çalışma ile yurt dışındaki Türk vatandaşlarına yapılacak tebligatlarda da daha basit ve kolay usul geliştirilecek.

Yapılacak çalışmalarla icra ve iflas sistemine ilişkin birim kurulacak ve bu birimin icra ve iflas sisteminin etkin işleyişine yönelik çalışmalar yürütmesi sağlanacak.

Reform çalışmaları kapsamında lisanslı yediemin depoları kurulması ve işletilmesini öngören düzenleme yapılacak ve mevzuat alt yapısının tamamlanmasıyla birlikte lisans çalışmaları gerçekleştirilecek.

İcra ve iflas dairelerinde yapılan tahsilat ve reddiyat işlemleri, bankalarla kurulacak otomasyonla bankalar üzerinden gerçekleştirilecek. Satış işlemlerinde internet imkanları kullanılacak ve satışın etkinleştirilmesi için çalışmalar yapılacak.

Bilirkişi müessesesi

Adli, idari ve askeri yargıda, ceza, hukuk ve idari yargılama usulünde ayrı ayrı olmak üzere, coğrafi bölgelere, mahkemeye gelen iş sayısına, ihtisas mahkemesi ve dava konularına göre tasnif edilmiş şekilde alan araştırması yapılarak bilirkişilik müessesesi yeniden düzenlenecek.

Sadece özel ve teknik alanlarda uzman bilirkişilerin belirlenmesi ile bilirkişilerin seçimi ve denetiminde objektif, bilimsel ölçütler uygulanması sağlanacak.

Kamudaki hukuk müşavirlikleri ile kamu ve hazine avukatlarının daha etkin ve geniş yetkilerle düzenlenmesi ile statü ve sosyal konumlarının güçlendirilmesi çalışmaları yapılacak.

Uluslararası belgeler ışığında çocuk adalet sisteminin iyileştirilmesine yönelik çalışmalara devam edilecek.

Yapılacak düzenlemelerde, ayrılan eşlerin çocuklarının veya korunmaya muhtaç durumda bulunan çocukların, anne babadan ayrı olarak hayata devam etmesinin meydana getireceği sorunlar nedeniyle çocukları anne ve babadan ayırmanın son önlem olması amaçlanacak.