İhracatçı Birliklerinde FON ödemeleri
A Enver ÇITAK / GMY-Bilirkişi-Dış Ticaret Danışmanı
Danıştan 10'uncu dairesi 4059 sayılı kanunun 6'ncı maddesinin C fıkrası ikinci cümlesini Anayasa'nın 7, 123,135 inci maddelerine aykırılığı ile iptali sonrasında, 18.6.2009 tarih 5910 sayılı TİM ile İhracatçılar Birliklerinin Kuruluş ve Görevleri hakkında kanun yürürlüğe girdi.
Devlet memurunun yapması gereken işlemleri sözleşmeli personelin yapmaması, SSK kapsamında çalışan personelin yapmaması hususuna yer verdiğim yazılarımda Dış Ticaret Meclisi tüm Türkiye de ihracat ithalat işlemini yapan gümrük müşavirliği, nakliyeci, ihracatçı, devlet kuruluşları dâhil tüm konu dâhili kurum ve kuruluşları bünyesine alabilmesini ve dış pazar iç pazar konularında Türkiye genelini kapsayacak hedef ve kararlar alabilmesini önermiştim. Ancak yasa TİM yasası olarak çıktı.
TİM Kanunu ile ihracatçılar birliklerinde çalışanların 4857 sayılı İş Kanunu ve insan kaynakları yönetmeliği hükümlerine bağlı olarak çalışacakları "Personel" başlıklı 20'nci maddede ifade edilmektedir. Bu madde ile TİM ve ihracatçı birliklerinde çalışanların kamu görevlisi sayılamayacaklardır. Kamu görevlisi olmayan kişiler tarafından hak ediş belgelerinin incelenmesi ve hak edişe onay verilerek ihracatçıların kamu fonlarından yararlandırılması fiilen 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu'na göre suç unsuru taşımaktadır. Aynı zamanda 5910 sayılı TİM Kanunu'nun 3'üncü maddesinde de kamu fonlarının idaresi hakkında TİM ve ihracatçı birlikleri çalışanlarına bir görev kanunen verilmemiştir. Devlet destekleri fonlarından yararlandırmalarda ilgili Birlik Personelin işlemlerinin kontrol ve hatalı işlemlerde diğer uygulamaların yapılabilmesi şartları da kanunda belirtilmemiştir.
Marka yardımları, Pazar araştırması, pazarlama destekleri, tarımsal ürünlerde iadeler, tasarım çalışmaları yardımları 2008 yılındaki ödeme toplamı yaklaşık 357.000.000. TL'dir. Ödemede kimin imzası vardır bilir misiniz? Hazine Müsteşarlığı yetkililerinin imzası vardır. Devlet memurunun imzaladığı ödeme emrine ait dosyayı yapan kimdir? 4857 sayılı Kanun ile çalışan TİM - ihracatçılar birlikleri kamu çalışanı olmayan çalışanlarıdır.
Diğer değişle kamu görevlisi olmayan bir kişi ödeme ile ilgili her bir hususu yerine getirmekte, ödeme talimatını TCMB'ye göndermektedir. Ve ödenekten aktarma belgesi sunmaktadır. Ne, Ne kadar, Niçin ödeme yapıldığı bilgisi kamu görevlisi olmayan kişide kalmakta devletimde fondan ödemeyi Hazine Müsteşarlığı yetkilisince yapılmaktadır. Bu ödeme şekli 5018 sayılı kanunun "Müşterek Fon Hesabı" başlıklı ek 2 maddesinde belirtilenlere de aykırı davranış olmaktadır.
DTM'nin DFİF çerçevesinde Marka Turquality destekleri ödeme talimatlarına ait DTM'nin düzenlediği uygulama esasları tebliğinde yer alan hususların Para Kredi Kurulu 2006/4 sayılı tebliği ile uyumlu olmadığı tespit edilebilmektedir. Para kredi kurulunun veya DTM'nin tebliğlerinde uyumluluk olmaları gereklidir.
KOSGEB de zamanında Devlet Denetlenme Kurulu'nun, ilgili diğer kurumların ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teftiş Kurulu'nun yaptığı incelemeler ile ortaya çıkan hatalı işlemler ve verilen desteklerin geri talep edilmesi konusu geçmişte ihracatçıları ve KOSGEB çalışanlarını üzmüştü. İhracatçılar Birliklerinin Kanun ile kurulmuş olmaları nedeni ve uygulama şekilleri nedeni ile benzer bir denetimden geçirilebilme ihtiyacı her halde yakında zorunluluk haline gelebilecektir.
TİM ve İhracatçı birlikleri, üyelerine dış ticaret konusunda bilgilendirme ve eğitimini, devlet desteklerinden nasıl yardımcı olabileceklerini yeni pazarlara nasıl girebileceklerini bölgesel ürünler ve bölgesel destekler, Rusya'da bulunan temsilcilik gibi tüm ticaret yapılan ve veya yapılabilecek tüm ülkelerde kendilerinin temsil ofislerini açabilmeye çalışmaları gereklidir.
Bu nedenler ile Birliklerin 5910 da belirtilen görevleri yerine getirmeleri gerekli iken Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerinin 657 sayılı Devlet Memurları kanuna göre görev yapan kamu görevlileri - devlet memurlarının da bu fonların işlemlerinin ifası daha uygun değil midir?
Dış Ticaret Müsteşarlığı taşra teşkilatının İhracat Beyannameleri tasdiklerini ve bu tasdikten dolayı alınan nisbi aidatı DTM ye yani Hazine kayıtlarına alınması sağlanabilmelidir. Bu sayede nisbi aidat gelirlerinin ana bütçeye aktarılması ve devlet kuruluşu tarafından hesapların kontrolü sağlanabilmelidir. Kontrol Sonuçları da TBMM den onaylanabilmelidir.
TİM ve ihracatçı birlikleri öncelikle kuruluş kanunundaki 3 maddede belirtilenleri yerine getirmeye çalışabilmelidir.
DTM bölge müdürlükleri sadece tarım ürünleri ihracatı kontrolünden öteye gidebilmeli ve var olan unvanına uygun çalışabilmelidir. DTM'nin bölge müdürlükleri ve bu unvana göre de tüm İhracatın desteklenmesinde var olan ve DTM'ye bağlı diğer kuruluşlarca kullandırılan FON kullanımını Teşvik Belgelerini, ihracat beyanname tasdiklerini, ithalat kayıt işlemlerini, kısaca DTM'nin müdürlüklerinin tümünün işlerini DTM Bölge müdürlükleri yapabilmelidir.
