İhracatçı-sanayici şirket sayısı artmıyor

 

 

İSTANBUL - Sanayide ihracat yapan şirket sayısı son 10 yıldan bu yana yerinde sayıyor. 2003 yılında yüzde 77.1 düzeyinde bulunan İstanbul Sanayi Odası (İSO) üyesi ihracat yapan firmaların oranı, 2012 yılında da yüzde 76.7 olarak belirlendi. Son 10 yıllık dönemde ihracat yapan büyük ve küçük ölçekli firmaların oranında az da olsa artış kaydedilirken, orta ölçekli şirketlerin oranında ise düşüş yaşanıyor. Ciro içinde ihracatın payının büyüklüğünde de giyim, otomotiv ve tekstil sanayileri ilk üç sırayı alıyor. 

Türkiye ihracatında yüzde 50'ye yakın payı bulunan İSO üyesi şirketlerin ihracat eğilimlerini gösteren verilere göre, küresel krizin yarattığı durgunluk ihracata yönelimi de olumsuz etkiledi. İhracat yapan firma oranının, 2008 yılının ikinci yarısında indiği yüzde 73.2'lik seviye ile 2002 yılı ikinci yarısından sonraki en düşüş seviyeye gerilediği görülüyor. 2009 ve sonrası dönemde özellikle Türkiye'nin büyük pazarı konusundaki Avrupa'da yaşanan talep daralmasının, Ortadoğu ve Afrika pazarlarıyla ikame edilmesi ve ihracat yapan firmalar içinde 8.2 puan ile en yüksek oranlı artışın küçük ölçekli firmalarda gözlenmesi, ikame pazarlara ağırlıkla küçük ölçekli sanayicilerin yöneldiğine işaret ediyor. 2008'in ikinci yarısından itibaren küçük ölçeklilerle birlikte ihracat yapan büyük ölçekli firma oranında da artış kaydedilirken, orta ölçekli firma oranında düşüş gözleniyor. 

 

Büyük firmaların % 94'ü ihracatçı

 

Yıllık basit ortalamalara göre, 2012 yılı sonu itibarıyla büyük sanayi firmalarında ihracat yapanların oranı yüzde 93.6'ya ulaştı. Bu rakam, 2003 yılında yüzde 89.8 düzeyindeydi. Büyük ölçekli firmalarda ihracat yapma oranının en yüksek olduğu yıl yüzde 95.7 ile 2006 yılı oldu. Büyük firmalardan ihracat yapanların oranı 2006'nın ilk yarısında yüzde 94 iken, ikinci yarıda yüzde 97.3 ile rekor seviyeyi görmüştü. 

Küçük ölçekli sanayi işletmelerinden ihracat yapanların oranı ise son 10 yılda iki puanlık artış gösterdi ve yüzde 69.4 oldu. 10 yıllık trende bakıldığında 2004, 2006 ve 2008 yılları hariç olmak üzere, küçük ölçekli sanayi şirketleri içinde ihracat yapanların oranının sürekli artış kaydettiği gözleniyor. 

 

Orta ölçekli firmalar uyumda zorlanıyor

 

 

 

Orta ölçekli firmalar uyumda zorlanıyor

 

İhracat yapan orta ölçekli sanayi şirketlerinin oranında ise düşüş dikkati çekiyor. 2003 yılında yüzde 80.2 düzeyinde bulunan bu grubun ihracat yapan şirket oranı, genel trend olarak azalış yönünde bir seyir izliyor. 2003-2008 arası dönemde durağan bir görüntü sergileyen orta ölçekli sanayi şirketlerinin oranındaki düşüş, 2008 sonrasında ise daha da belirginleşiyor. 2009 yılında yüzde 82.4 olan bu oran, 2010'da yüzde 83.5'e çıktıktan sonra 2011'de yüzde 81.6'ya, 2012'nin ikinci yarısında ise yüzde 75.3'e geriledi.

Küçük ve büyük ölçekli şirketlerin ihracat oranı artarken orta ölçeklilerde düşüş yaşanması, bu gruptaki şirketlerin küçük ölçekliler kadar esnek, büyükler kadar da kurumsal ve finansal bakımdan güçlü olmadıkları ve bu nedenle kriz koşullarında zorlandıkları şeklinde yorumlanıyor. 

 

 

 

En yüksek oran kimya sektöründe 

 

2012 yılı ikinci yarı itibarıyla işletme ölçeklerinin toplamı bazında en fazla ihracatçı firma oranına sahip sektörlerin başında da yüzde 89'la kimya sektörü geliyor. Bunu yüzde 88'le giyim ve yüzde 87 ile ana metal sanayi izliyor. Ağırlığını seramik ve çimento şirketlerinin oluşturduğu taş ve toprağa dayalı sanayi ise yüzde 48'le en düşük oranda ihracatçı firmanın bulunduğu sektör olarak son sırada yer alıyor.  

Dikkat çeken bir bulgu da ölçek itibarıyla sektörlerin sahip olduğu ihracat yapan firma oranıÖ Buna göre, dördü dışındaki tüm sektörlerde büyük sanayi şirketlerinin tamamı ihracat yapıyor. Gıda, tekstil, giyim ile taş ve toprağa dayalı sanayi sektörleri dışındaki diğer dokuz sektörün tamamında faaliyet gösteren şirketlerin yüzde 100'ünün ihracatı bulunuyor. Büyük ölçekli şirketlerden ihracat oranının en düşük olduğu, diğer bir ifadeyle görece daha fazla iç pazara satış yapan sektörlerin başında da ağırlıkla çimento ve seramik sektörleri yer alıyor. 

Küçük ölçekli firmalarda da ihracat yapanların oranının en yüksek olduğu sektör yüzde 89.5'le kimya sektörüÖ  Bu grupta iç pazar ağırlıklı olanların oranında ilk sırayı yüzde 70'le gıda, içki ve tütün sektörü alırken, bu sektörü yüzde 60'lık oranlarla mobilya ve kağıt- basım sanayi izliyor. 

Orta ölçekli firmalarda en yüksek ihracat yapma oranına ise yüzde 100'le taşıt araçları sanayinin sahip olduğu görülüyor. Orta ölçekli sanayi şirketleri grubunda yüzde 83.3'le ana metal sanayi, yüzde 82.6 ile de elektrikli makine sanayi ikinci ve üçüncü sırayı alıyor.  

 

Giyim sanayi, hala en fazla ihracata çalışan sektör

 

 

Giyim sanayi, hala en fazla ihracata çalışan sektör

 

2012 yılı ikinci yarı verilerine göre, İSO üyesi ihracatçı sanayicilerin toplam cirosunun yüzde 62.7'si iç satışlardan oluşurken, ihracat gelirlerinin payı yüzde 37.3 düzeyinde kalıyor. İhracatın ciro içindeki payında ilk sırayı ise, çok az bir farkla küçük ölçekli şirketler alıyor. Küçük ölçeklilerde yüzde 39.0 olan bu oran, büyük ölçeklilerde yüzde 38.9, orta ölçekli sanayi şirketlerinde de yüzde 34.0 seviyesinde bulunuyor.

 

Sadece giyim ve otomotiv ihracat ağırlıklı çalışıyor

 

13 ana sektör içinde ihracat ağırlıklı çalışan iki sektör bulunuyor. Bu sektörler giyim sanayii ve taşıt araçları sanayiiÖ İhracat cirosunda açık ara ilk sırayı alan giyim sanayii, toplam cirosunun yüzde 61.5'ini ihracata yönelik satışlardan elde ediyor. Bu sektörde ihracatın toplam ciro içindeki payı orta ölçeklilerde yüzde 57'yi, büyüklerde yüzde 62'yi ve küçük ölçeklilerde de yüzde 65'i buluyor. Bu veriler, cironun büyük bölümü ihracat gelirlerinden oluşmakla birlikte, orta ölçekli şirketlerin giyim sektöründe de diğer gruplara göre daha fazla iç piyasa ağırlıklı çalıştığına işaret ediyor.  

İhracatın toplam ciro içindeki payında giyim sanayiinin en yakın takipçisi ise taşıt araçları sanayiÖ Bu sektörün de toplam cirosunun yüzde 53'ünü ihracat gelirleri oluşturuyor. Üçüncü sırada yer alan tekstil sanayiinin cirosu içinde ihracatın payı ise yüzde 40 seviyesinde bulunuyor.