İhracatın 3`te1`i Ahmet`e kalanı Hans`ın cebine

ANKARA - CHP Genel Başkan Yardımcısı Umut Oran, her 100 dolarlık ihracat için 62 dolarlık ara malı ithal edildiğini belirterek, "İhracatın üçte biri Ahmet’e, üçte ikisi Hans’ın cebine gitti" dedi.
 Oran'ın, dahilde işleme izin belgelerine dayanarak ortaya koyduğu araştırmasına göre Ocak ayında 100 dolarlık ihracat için 62 dolarlık ara malı ithalatı yapılıyor.

"Türkiye’nin ihracat manzarası: montajcı Türkiye, makyajcı AKP" diyen Oran, Ocak ayı Dahilde İşleme İzin Belgelerinin Türk sanayinin, 100 dolarlık ihracat yapabilmek için 62 dolarlık girdi ithal ettiğini ortaya koyduğunu belirterek şöyle dedi:
 "AKP döneminde küresel finansal sermayenin ‘vur kaç’ alanına dönen Türkiye’ye gelen yoğun sıcak paranın döviz arzını artırarak TL’nin yapay biçimde değerlendirmesi, sanayiyi ithal girdi bağımlısı yaptı.
 Bu süreçte; ucuza gelmesi nedeniyle giderek tamamen ithal girdiye yönelen sanayide ‘montajcılık’ eğilimi güçlendi; neredeyse ihracat faaliyeti ithal edilen yarı mamul ürünlerin, küçük katkı ve operasyonlarla başka bir ülkeye aktarmadan ibaret hale geldi. Dünyaya satılan mallar içinde ‘gerçek ihraç ürünü’ denebileceklerin payı son derece düştü.
 Sanayide çarkların yavaşladığı, ekonominin durduğu 2012’de yatırım ve tüketim malı ithalatı azalırken, ara malı ithalatı artmaya devam etti. İç piyasa ve ihraçlık ürün üretiminde kullanılan ithal ara malına ödenen döviz 175 milyar dolarla toplam ithalatın yüzde 74’üne ulaştı. Türkiye’nin tüm ihracatı, ithal ara malı faturasını ödemeye yetmedi.
 Sanayinin iç piyasa ve ihracata yönelik üretiminde ithal girdi bağımlılığı, ihracat hacmini kağıt üzerinde büyütse de ihracatın katma değerini düşürüyor. Bu yapıda ihracat arttıkça ithalat daha çok artıyor, bir çeşit bumerang etkisiyle Türkiye kendi kendini vuruyor.
 AKP’nin ekonomi politikalarının bir sonucu olarak ihracatın ithalata mutlak bağımlı hale geldiği bu yapıda ihracat artışı ithalat büyümesini de beraberinde getiriyor ve dış ticaret dengesi aleyhte gelişiyor. Başka deyişle bu yöntemle kırılan ‘ihracat rekoru’ aslında ‘Pirus Zaferi’nden öte bir anlam ifade etmiyor."
 
İşsizlik
Türkiye’de istihdamın büyük bölümünü gerçekleştiren KOBİ’lerin, yerli ara malı üretimini de omuzladığına işaret eden Oran, "İthal girdiye yöneliş, hemen hepsi KOBİ olan yerli ara malı üreticilerini, dolayısıyla da istihdamı olumsuz etkilerken; ithalat yapılan ülkelerin üretim ve istihdamına katkı yapıyor. Ucuz ithal girdiyle rekabet edemeyen KOBİ’lerin büyüyememesi, işsizliğin çözümünü zorlaştırıyor. On yılı aşan AKP iktidarında Türkiye küresel finansal sermayenin rant ve vurgun alanına dönüşürken, gelir dağılımındaki bozulma ve geniş halk kitlelerinin giderek yoksullaşması bu döneme damgasını vurdu. AKP’nin, rakamsal illüzyonlarla kendini ekonomide başarılı göstermeye yönelik manipülasyonlarının ise ardı arkası gelmiyor" ifadelerini kullandı.
 Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan’ın ihracatta başarı öyküleri anlattığını belirten Oran, "İddialı hedefler ortaya atıyor, sonra da bunun tutturulması için alışılmadık uygulamalar gündeme geliyor. Bu kapsamda; İran’dan alınan petrol ve gazın bedeli için yapılan ‘altınla ödeme’nin ihracat gibi gösterilerek, toplam ihracat hacminin kağıt üzerinde büyütüldüğünü daha önce deşifre etmiştik. Ancak bu tür rakamsal makyaj ve oynamalar bir yana, ihracatın dinamiklerine ve işleyişine baktığımızda ise bundan daha da vahim çarpık bir tablo, yapısal bir sorunla karşılaşıyoruz" değerlendirmesini yaptı.
 
100 dolarlık ihracat için 62 dolarlık girdi ithalatı
AKP’nin ekonomi politikalarının, sanayiyi hem iç piyasa hem de ihracata yönelik üretiminde "ithal girdi bağımlısı" yaptığını iddia eden Oran, şöyle dedi:
 "AKP döneminde küresel finansal sermayenin ‘vur kaç’ alanına dönen Türkiye’ye borsa ve DİBS’e gelen yoğun sıcak para döviz arzını artırarak TL’yi yapay biçimde değerlendirdi. Bu gelişme, sanayiyi ithal girdi bağımlısı yaptı; yerli ara malı sektörünü ise adeta bitirdi. Bu süreçte; ucuza gelmesi nedeniyle giderek tamamen ithal girdiye yönelen sanayide ‘montajcılık’ eğilimi güçlendi; neredeyse oradan buradan ithal edilen yarı mamul ürünleri, küçük bir katkı ve operasyonla başka bir ülkeye aktarmanın adı ‘ihracat’ oldu.
 Kağıt üzerinde şişirilerek büyük gösterilen ihracatın katma değeri ise giderek düştü. Gelinen aşamada, dünyaya satılan mallar içinde ‘gerçek ihraç ürünü’ denebileceklerin payı son derece düşük bir düzeye indi."
 
Bağımlılığı ortaya koyuyor
Dâhilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında düzenlenen Dahilde İşleme İzin Belgeleri ile ihracatçıların belli bir ihracat taahhüdünde bulunarak, söz konusu ihraç ürünlerinin üretiminde kullanacağı ithalat miktarını bildirdiğine işaret eden Oran, "Bu kapsamda ihracatçıya bir çeşit ihracat teşviği olarak söz konusu ithalatı vergisiz ve harçsız olarak gerçekleştirme olanağı sağlanıyor. DİR kapsamında firmaların taahhüt ettiği ihracat ile bunun için yapmaları gereken ithalatın oranı, Türkiye’nin üretim ve ihracatındaki ithal girdi bağımlılığını ortaya koyuyor.
 Zafer Çağlayan’ın başında bulunduğu Ekonomi Bakanlığı tarafından Ocak ayında düzenlenen söz konusu izin belgeleri kapsamında 653 firma toplam 4 milyar 872 milyon dolarlık ihracat taahhüdünde bulunurken, bunun üretimi için 3 milyar 27,4 milyon dolarlık ithalat izni aldı. DİR kapsamında dâhilde işlenip ihraç edilen ürünlerin üretiminde kullanılan girdiler vergisiz-harçsız ithal ediliyor. En son Ocak ayına ait Resmi Gazete’de yayımlanan DİR verilerine göre firmalar, taahhüt ettikleri ihracatın yüzde 62,1’i kadar ithalat gerçekleştirecekler.İhracatta ithal girdiye bağımlılığı gösteren bu oranın giderek daha da büyüdüğü, TL’deki değerlenmenin ithal hammaddeyi ucuzlatmasının etkisiyle, üretimin büyük bölümünün ithal girdiyle gerçekleştirilir olduğu dikkati çekiyor. DİR kapsamında öngörülen ithalatın taahhüt edilen ihracata oranı, geçen yılın aynı ayında yüzde 58,5 olmuştu" dedi.
 
Üretimde ithalata en fazla bağımlı sektörler
Ocak ayında düzenlenen dâhilde işleme izin belgelerinde sektörlere göre en yüksek tutarlı ithalatı demir çeliğin yapacağına işaret eden Oran, şu tespitlerde bulundu:
 "İthalata bağımlılığın da en yüksek bu sektörde olduğu belirlendi. Toplam 1 milyar 453,4 milyon dolarlık ihracat taahhüdünde bulunan 40 sektör firması, bunun yüzde 76,8’i oranında toplam 1 milyar 116,8 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirecek.
 DİR kapsamındaki ihracat taahhüdü ve bunun için yapılacak ithalat tutarına göre hesaplanan ithalata bağımlılık oranında demir çelik sektörünü yüzde 76.4’le işleme, yüzde 69.3’le demir dışı metaller, yüzde 66.2 ile gıda ve içki, yüzde 63,8’le elektrikli makineler, yüzde 62,9’la pişmiş kil ve çimento gereçleri izledi. Bağımlılık oranı orman ürünlerinde yüzde 61, lastik sektöründe yüzde 60,2, elektronikte yüzde 59.8, madeni eşyada yüzde 59, makine imalatında yüzde 53,7, deri ve köselede yüzde 53,6, dokuma ve giyimde yüzde 52,5, mesleki ve optik cihazlarda yüzde 45,7, kağıtta yüzde 43, kimyada yüzde 42,7 olurken, en düşük seramikte yüzde 28.6 ile en düşük düzeyde gerçekleşti."
 
Sanayi sektörünün ithal girdi bağımlılığı devam etti
Oran’ın araştırmasında yer alan diğer tespitler şöyle:
"Sanayide çarkların yavaşladığı, tüketimde daralma, ekonomide soğuma yılı olan 2012’de, sanayi sektörünün ithal girdi bağımlılığı devam etti; ara malı (hammadde) ithalatına ödenen fatura 175 milyar doları buldu. Geçen yıl yatırım ve tüketim malı ithalatındaki hızlı düşüşlere karşılık, hammadde ithalatı artışını sürdürdü. TÜİK verilerine göre, geçen yıl 236.5 milyar dolar olan toplam ithalatın dörtte üç oranındaki 174.9 milyar dolarlık bölümünü, ara malları oluşturdu. Ara malı ithalatı önceki yıla göre 4.3 milyar dolar arttı.
 Buna karşılık sermaye malı ithalatı 3.3 milyar dolar azalarak 33.9 milyar dolara; tüketim malı ithalatı da yaklaşık 3 milyar dolar azalarak 26.7 milyar dolara geriledi. Toplam ithalatta ara malının önceki yıl yüzde 71.9 olan payı, 2012’de daha da yükselerek yüzde 74’e çıktı.
 Türkiye’nin toplam ihracatı, hem iç piyasa hem de ihracata yönelik üretim yapmak için ithal edilen ara mallarının toplam faturasını ödemeye yetmedi. Yıl boyunca yapılan toplam ihracat, ara malı ithalatının ancak yüzde 87’sini karşılamaya yetti. Diğer bir deyişle ara malı ithalatı toplam ihracatın yüzde 115’ine ulaştı. Geçen yıl toplam ihracatla ithal girdi maliyeti arasındaki makas biraz daralmakla birlikte yine de ihracat, hammadde ithalatının altında kalmaya devam etti. 2011’de toplam ihracatın yüzde 128’i kadar ara malı ithal edilmişti.
 Geçen yılki ara malı ithalatının da 73.9 milyar dolarla en büyük bölümünü 'sanayi için işlem görmüş hammaddeler' oluşturdu. Söz konusu ithalat montaj sanayi faaliyetinin ağırlığına işaret ediyor. İkinci büyük kalemi ise 'veri gizliliği' uygulaması dolayısıyla TÜİK istatistiklerinde 'gizli veri' olarak yer alan 39.5 milyar dolarlık petrol ürünleri oluşturdu. Hammadde ithalatındaki asıl artış da bu kalemden kaynaklandı. Söz konusu ithalat önceki yıla göre yüzde 14.8 arttı. İşlem görmüş diğer yakıt ve yağlar kalemi de yüzde 6 artışla 17.4 milyar dolar oldu. Buna karşılık sanayi için işlem görmemiş hammaddelerin ithalatı yüzde 5 azalarak 15.3 milyar, taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları yüzde 9.8 düşüşle 11.1 milyar dolara geriledi. Yatırım mallarının aksam ve parçaları 10.9 milyar dolarla yerinde saydı. Esası yiyecek ve içecek olan işlenmemiş hammaddeler yüzde 15.5 düşüşle 3.7 milyar dolara gerilerken, aynı kategorideki işlenmiş hammaddelerin ithalatı yüzde 19.1 artışla 2.1 milyar dolar oldu.
 
Tak-yap sanayi
Değişik yollardan sağlanan araç-gereç parçalarını birleştirip bütün elde ederek üretim yapan sanayi dalları için 'montaj sanayi' adlandırması kullanılıyor. 'Tak yapçılık' da denen montaj sanayiinin öne çıktığı sektörlerin başında otomobil, buzdolabı, çamaşır makinesi üretimi başta olmak üzere öteki elektrikli ev aletleri, elektronik aletler ve büro araç ve gereçleri sanayii geliyor. Daha çok Türkiye’de ve az gelişmiş ülkelerde görülen bu tür sanayinin yarar ve zararları tartışılıyor. Özellikle, parçaların ithal yoluyla dış ülkelerden getirilerek yalnızca birleştirilmesi için bir sanayi düzeni geliştirilmesinin, ulusal sanayiyi engellediği belirtiliyor.
 
İthal girdi daha çok iç piyasaya yönelik üretimde kullanılıyor
2012 yılı ihracatında ikinci büyük bölümü ise 55.6 milyar dolarla tüketim maddeleri oluşturdu. Tüketim malı ihracatındaki artış yüzde 6.5’de kaldı. 2011 yılında yüzde 30.2 olan tüketim malı ihracatının ara malı ithalatına oranı 2012’de çok az yükselerek yüzde 31.8’e yükseldi. Buna göre ithal girdinin ihraçlık ürüne dönüşüm oranı, geçen yıl yerinde saydı. Bu gelişme sanayicinin ucuz ithal girdi kullanarak daha çok iç piyasaya üretim yapmayı daha çok tercih ettiğini gösteriyor. Yapılan tüketim malı ihracatı, girdi ithalatının üçte birine bile ulaşmıyor."