İşletmelerde stratejik planlama, performans ölçümünde finansal ve finansal olmayan göstergeler

 Kuram olarak stratejik planlama işletmenin bulunduğu nokta ile ulaşmayı arzu ettiği durum arasındaki yolun belirlenme sürecidir. Her kademedeki kişinin katılımı ile yöneticinin tam desteğini içeren sonuç almaya dönük çabaların bütünü olarak isimlendirilebilir. Geleceğe dönük ve uzun vadeli olma özelliği yanında sonuca odaklı, gerçekçi bir değişimin planlanmasıdır.

Sonuçların, performansın aşağıda konu edeceğimiz farklı nitelikteki göstergelerle ölçümlenmesinde temel oluşturur. Bütçelerin hazırlanmasında rehberlik eder. Hem finansal hem de finansal olmayan öğeler taşır. Bu yönüyle sadece bütçeye dönük değil ancak bütçeyi yönlendirendir.

Günümüzde işletmeler varlıklarını devam ettirmek istiyorlarsa geleceği bu günden planlamak performans kriterlerini bu günden belirleyip bütçelerini buna göre yapmaları gerekmektedir. Yönetim anlayışlarında da bazı unsurların öne çıkarılması düşünülmelidir. Bunların başında da ürün ve hizmet kalitesi, kaynak kullanımı verimliliği ve etkinliği ve ölçülebilir mekanizmaların geliştirilmesi gibi hususlar gelmektedir. Stratejik planlama işletmenin tepe yöneticilerinin sistematik düşünce ve analizlerini gerekli kılar ve aşağıdaki sorulara yanıt bulmaya yöneliktir.

· Neredeyiz?

· Nereye gitmek istiyoruz?

· Oraya nasıl gideceğiz?

· Performansımızı nasıl takip eder ve değerlendiririz?

İşte bütün mesele bu sorunların yanıtlarının analitik bir bakışla gerçekçi, doğru ve sonuca odaklı ve ölçülebilir nitelikte verilmesinde yatıyor.

Neredeyiz sorusunun yanıtında kapsamlı bir durum analizinin gerekliliği, Nereye gitmek istiyoruz? Sorusunun yanıtında ise işletmenin var oluş nedeninin öz bir biçimde ifadesi anlamına gelen misyon, vizyon ve işletmenin faaliyetine yön veren ilkeler gizlidir. Oraya nasıl gideceğimizin yanıtını ise uygulanacak yöntemler, diğer bir ifade ile stratejiler verecektir.

Son olarak izleme ve değerlendirme süreci ise performans ölçümlemesi ve planın gözden geçirilmesi işlemini tanımlamaktadır.

İşletmelerde performans ölçüm kriterleri:

Bilindiği üzere bir işletmede süregelen faaliyetlerin başarısı veya başarısızlığı hakkında bir yargıya varabilmek için, o faaliyetlerin ölçülebilir karşılaştırılabilir bir referans noktasına, bir göstergeye gereksinmesi vardır.

İşletmelerin performansının ölçülmesinde kullanılan göstergeleri finansal olmayan ve finansal olarak iki bölümde irdeleyebiliriz. Aslında her iki grup gösterge birbirinin sonucudur.

Finansal olmayan göstergeler:

Çağımızda global ekonominin baş döndürücü gelişmeleri finans dışındaki bazı unsurların önemini arttıran bazı faktörlere neden olmaktadır.

· Küresel rekabet

· Ürün yenilemenin hızlanması

· Artan müşteri etkisi

· Şirket itibarını azaltan riskler ilk planda sayılabilecek bazı faktörler olarak öne çıkmaktadır.

Bu faktörlerin etkisinin her geçen gün artması

· Müşteri memnuniyeti

· Hizmet/ürün kalitesi

· Kritik iş süreçlerinin niteliği

· İnsan kaynakları yönetiminin başarısı

· Üst yönetim süreci gibi finansal nitelikte olmayan göstergelerinde önemini çoğaltmaktadır.

Son dönemde ülkemizde özellikle müşteri memnuniyeti, marka gücü, kalite, inovasyon gibi unsurların öne çıktığını gözlemlemekteyiz.

Performans ölçümünde işletme yönetimlerine alarm zili çaldıracak unsurlar olarak dönemsel bazda

· Müşteri memnuniyetindeki düşüş

· Çalışan memnuniyetindeki düşüş

· Rekabette ki artış gibi gelişmeler sayılabilir.

Finansal olmayan göstergelerin önemli bir etkisi de aslında ileriye dönük olumlu finansal göstergelerin itici gücü olmasıdır. Böylece işletmelerimiz pazarlama strateji ve planlarını, insan kaynakları politikalarını gözden geçirerek, alınan önlemlerle olumsuz finansal sonuçların önüne geçmiş olabilirler.

Bu tür göstergeler işletmede neler olduğunu öğrenmenin araçlarıdırlar, sistemdeki riskler konusunda uyarıda bulunurlar. Ancak kendilerinden beklenen sonuçların alınmasında günümüzde bazı handikapları da bünyelerinde taşımaktalar. Yönetim kademelerinin bu göstergelerin önemine dönük inanç eksikliği bu handikapların en başta gideni, ardından da analize dönük yöntem eksikliği gelmektedir. Müşteri memnuniyetinin ölçülmesi gibi bu tür araçlara yapılacak yatırım, anketler vs. araçların maliyeti ve sağlayacağı gelir gibi analizler çok önem taşımaktadır.

Stratejik planlama süreçlerinden hedefe nasıl ulaşılacağı noktasında işletme yönetimleri, tüm unsurların uyması gereken parametreleri oluşturduğunda bunları güçlü etik standartlar, güçlü bir sorumluluk sistemi, iyi bir yönetişim sistemi ile süslenmesine olanak sağladığında finansal olmayan göstergelerin analitik yapısı da o denli güçlü olacaktır.

Finansal göstergeler

Faaliyet sonuçlarının ölçülebilir, karşılaştırılabilir olma gerekliliği işletmelerimizde bütçeleme tekniklerinin, finansal analiz yöntemlerinin kullanılmasını gerekli kılıyor. Stratejik planlama doğrultusunda hedeflerin belirlenmesinin bir sonucu olarak bütçeleme çalışmaları kapsamında saptanan verimlilik göstergeleri ile faaliyetlerin rakamsal ve oransal bazda performans değerlemesi yapmak mümkün olabilmektedir. Başarılı bir bütçe çalışması istemenin, maliyetleri düşürme, çabuk ve doğru karar alabilme, olumsuzlukları hızlı biçimde giderme gibi sonuçları olacaktır. Standartlara göre maliyet verim oranları, sermaye kullanımının verimliliğini ölçen oranlar, bütçelenen satış verimliliği, kârlılık oranları gibi kriterler de bu kapsamda ki finansal kriterler olarak sayılabilir.

İşletmenin mali yapısını ölçmeye yarayan göstergelere baktığımızda öne çıkan göstergeler olarak aşağıdaki finansal araçları sayabiliriz.

Öz kaynak değişim analizi: Bilindiği üzere öz kaynak başlı başına işletmenin faaliyetlerini yürütmesi için bir kaynak olduğu kadar üçüncü kişilere karşıda bir güvence unsurudur.

Net işletme sermayesi analizi: İşletme sermayesinin ekonomik kullanımı uzun vadeli başarının bir anahtarıdır. Bu yönüyle önemli bir performans ölçütüdür.

Bu analizlerin bir tamamlayıcı unsuru olarak işletmenin borç ödeme gücünü, finansal yapısını, karlılığı, varlıkların verimli kullanılıp kullanılmadığı gibi soruların yanıtını oransal göstergelerde bulabiliriz.

Likidite oranları, borçlanma oranları, faaliyet oranları ve kârlılık oranları bu kapsamda sayabileceğimiz oransal analiz teknikleridir.

Bilindiği üzere çağımızda her şey çok hızlı yaşanmakta, diğer alanlarda olduğu gibi ekonomide de bu durum yoğun rekabet ortamı ile tetiklendiğinde kurumların ölçme ve değerlendirmeye ve verimliliğe önem vermeleri bir zorunluluk haline gelmiştir. Sanıyoruz kurumlarımızda başarının anahtarı doğru stratejilerle yola çıkmak ve uygun göstergelerle performans ölçümünü sürekli kılmaktan geçmektedir.