Kayıt dışıyla mücadele için özel birim oluşturuldu

ANKARA - Kayıt dışı ekonomiyle mücadele edilmesi ve denetimlerin daha etkin hale getirilmesi için Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından yeni bir birim oluşturuldu.

Alınan bilgiye göre, GİB bünyesinde oluşturulan "Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Müdürlüğü", kayıt dışı ekonominin kayda alınabilmesi ve politikaların üretilebilmesi için alınacak önlemlerin fayda maliyet analizlerini yapmak ve öneriler geliştirmekle görevli olacak.

Söz konusu müdürlük, kayıt dışı ekonomiyle mücadeleye ilişkin olarak gerekli araştırmalar yapacak, alınan sektörel, kurumsal ve ekonomik tedbirleri değerlendirerek, önerilerde bulunacak.

Yeni birim, Kayıt dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planının uygulama sürecini izlemek, değerlendirmek, Eylem Planını ihtiyaçlar çerçevesinde güncellemek, yenilemek, gecikme ve hedeften sapmaları belirleyerek ve araştırarak gerekli önlemlerin alınmasını sağlayacak.

Kayıt dışı ekonomiyle mücadelede sektörel ve bölgesel mücadele stratejileri geliştirmek ve uygulanmasını sağlamakla yetkili Müdürlük, ayrıca üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları ile işbirliği yaparak, çalışmalara katılacak ve öneriler geliştirecek.

Müdürlük, kayıt dışı ekonomiyle mücadele konusunda diğer ülkelerin de çalışmalarını inceleyecek ve bu ülkelerle işbirliği yapacak.

Gelir İdaresi Başkanlığının "Vergi Uyum Stratejisini" hazırlamak, mükellef türleri, sektörler ve bölgeler itibariyle uygulanmasını sağlamakla görevli olacak Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Müdürlüğünün sorumlulukları arasında şunlar da yer alıyor:

- Kayıt Dışı ekonomiyle mücadeleye ilişkin olarak Kalkınma Planları, Hükümet Eylem Planı, Yıllık Programlar ile AB müktesebatına uyum programı kapsamında yer alan politika önceliklerine ilişkin faaliyetler yürütmek, 

- Kayıt dışı ekonomiyle mücadele konusunda gerekli toplumsal ve kurumsal desteği sağlamak, kayıt dışının önlenmesine yönelik  çalışmalar, eğitim ve toplum desteğini güçlendirici kampanyalarla sağlamlaştırmak, kamu ve özel sektör ile çalışmalar yürütmek, 

- Kayıt içi faaliyetleri özendirmek, kayıt içini cazip kılmak için geliştirilen yöntemlerin sağlıklı uygulanabilmesi açısından kayıt dışı ekonomik faaliyetlerde bulunanları saptama ve cezalandırma kapasitesini güçlendirmek için Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde ilgili Daire Başkanlıkları ile işbirliği yapmak ve çalışmaları koordine etmek,

- Vergi kanunlarına gönüllü uyumu sağlamak amacıyla denetimlerin daha etkin hale getirilmesi, mükelleflerin beyanlarının sürekli denetim altında bulundurulması, denetim sonucunda ortaya çıkacak  suçlara uygulanacak cezaların caydırıcılığının artırılması gibi hususlarda politika önerileri geliştirmek,

- Başkan, Başkan Yardımcısı, Daire Başkanı ile Grup Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak.

Devletten gizlenen, kayda geçirilmeyen ya da geçirilemeyen ve bu sebeple denetlenemeyen faaliyetler olarak tanımlanan ve "kara ekonomi, nakit ekonomisi, gizli ekonomi, saklı ekonomi, yasadışı ekonomi, informal ekonomi" olarak da adlandırılan kayıt dışı ekonomi, Türkiye'de ekonominin en önemli sorunları arasında yer alıyor.

Türkiye'de kayıt dışı ekonominin büyüklüğü konusunda kayıt dışılığın tanımı gereği üzerinde uzlaşılan ortak bir rakam bulunmazken, bazı uluslararası araştırmalarda Türkiye'deki kayıt dışı ekonominin GSMH'ye oranı yüzde 32-34 oranları arasında hesaplanıyor.

Kayıt dışının ortaya çıkış nedenlerinin başında, enflasyon, gelir dağılımı, vergi adaleti gibi mali ve ekonomik nedenler gelirken, yasaların basit anlaşılır olmaması ve defter tutma hadleri gibi hukuki nedenler, vergi idaresinin organik yapısı, teknik yapı ve denetim mekanizması gibi idari nedenlerle, vergi ahlakı ve mükellef psikolojisi gibi sosyal nedenler de etkili oluyor.

Kayıt dışı ekonomi, istatistiki olarak GSMH, istihdam, fiyatlar gibi temel göstergelerin kesin olarak belirlenememesi, etkin ve doğru politikalar ile gerekli önlemlerin alınıp uygulanamamasına yol açarken, vergi ve prim kaybına neden olduğundan bütçe açığına neden olarak daha fazla vergi alma ihtiyacı doğuruyor.

Gelir adaletinin bozulmasına, vergi verenlerle vermeyenler arasında haksız rekabete, tüketici hakları ile sosyal güvenlik sisteminin de zarar görmesine neden olan kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında, kayıt içi faaliyetler özendirmeyi, denetim kapasitesini geliştirmeyi, yaptırımların caydırıcılığı artırmayı ve bu konuda kurumsal ve toplumsal mutabakat güçlendirmeyi amaçlayan "Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı" uygulamaya konuldu.

2008-2010 yıllarını kapsayan söz konusu Eylem Planı yeni dönemde güncellenerek, yeni hedefler ve politikalar belirlenecek.