Kayıtdışıyla "e-mücadele"

ANKARA - Ekonomide kayıtdışı ile mücadele için ulaştırma sektöründe e-bilet uygulaması yaygınlaştırılacak, havayolu taşımacılığı ve etkinlik biletlerine yönelik e-bilet projesi kapsamında teknik ve hukuki altyapı oluşturulacak. Ayrıca e-defter uygulaması yaygınlaştırılacak.

28445 Sayılı Mükerrer Resmi Gazete'de Yayımlanan 2013 Yılı Programı'nın "Ekonomide Kayıtdışılığın Azaltılması" başlıklı bölümünde, kayıtdışılığın, ekonomik hayatın önemli bir yapısal sorunu olduğu belirtildi.

Kayıtdışılığı ortaya çıkaran etmenlerler arasında makroekonomik istikrarsızlıklar, geçmişteki yüksek enflasyonist ortam, yüksek vergi ve prim oranlarıyla diğer idari-mali-yasal yükler gibi ekonomik sebeplerin yanı sıra yolsuzluk, çarpık kentleşme, işletmelerin çok büyük bölümünün küçük ölçekli olması, işsizliğin yüksek olması, kamu harcamalarında israf olduğu yönünde toplumda genel bir algının mevcudiyeti, bürokratik formalitelerin fazlalığı, nakit kullanımının yüksekliği, denetim sisteminin yeterince etkin olmaması, kurumlar arası koordinasyon eksikliği, sıkça çıkarılan afların gerek toplumdaki adalet duygusunu gerek kamuya karşı yükümlülüklerini zamanında yerine getirme duyarlılığını aşındırması ve kayıtdışılıkla mücadelede toplumsal ve siyasi iradenin oluşmaması gibi sosyal ve yapısal faktörlerin yer aldığı ifade edildi.
     
Kayıtdışı faaliyetler, gelir dağılımını bozuyor
    
Kayıtdışı faaliyetlerdeki artışın, bireyler ve işletmeler arasında haksız rekabetin doğmasına, gelir dağılımının bozulmasına, kayıtlı çalışan mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunun ve toplumdaki vergi bilincinin azalmasına yol açtığına işaret edilerek, bu durumun yaygınlaşmasının, kayıtdışılık sorununun toplum nezdinde normalleşmesine, meşruiyet algısının güçlenmesine ve böylece toplumsal değerlerin zedelenmesine neden olduğu bildirildi.

Türkiye'de kayıtdışı ekonominin boyutunun gelişmiş ekonomilere kıyasla oldukça yüksek olduğuna dikkat çekilerek, artan kamu finansman ihtiyacının vergi oranlarının yükseltilmesi yoluyla karşılanmasının, vergiye karşı direnci daha da artırdığı, kayıtdışılığı bir kısır döngü haline getirdiği vurgulandı.

Kayıtdışı ekonominin, ilk aşamada kayıtdışı çalışan işletmelere rekabet avantajı sağlıyor gibi algılandığı ancak bu tür şirketlerin kurumsallaşamadığı, vergilendirilemeyen kayıtdışı ekonomik faaliyetler nedeniyle girdiler üzerinde vergi yükünün arttığı belirtildi.
 

98 bin çalışan, 9 bin emekli ve 9 bin işyeri tescilsiz
 

98 bin çalışan, 9 bin emekli ve 9 bin işyeri tescilsiz
    
Son yıllarda, yatırım ortamının iyileştirilmesi kapsamında, bürokrasinin azaltılmasına, enflasyon muhasebesi uygulamasına, gümrük, sosyal güvenlik ve vergi işlemlerinde büyük ölçüde otomasyona geçilmesine, kaçakçılıkla mücadeleye, fikri mülkiyet haklarının korunmasına ve az gelişmiş yörelerde istihdamın artırılmasının teşvikine yönelik düzenlemeler yapıldığı ifade edilerek, istihdamı artırmak ve kayıtlı istihdamı teşvik etmek amacıyla 5 puan prim indirimi, genç ve kadın istihdamının teşviki, özürlü istihdamının teşviki gibi düzenlemelerin hayata geçirildiğine dikkat çekildi. Söz konusu düzenlemelerin, kayıtdışılığı besleyen unsurlarla mücadeleye yönelik altyapının oluşturulması bakımından önemli olduğu vurgulandı.

İlki 2008-2010 yıllarını kapsayan Kayıtdışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı'nın, 2011-2013 yıllarını kapsayacak şekilde yenilenerek yürürlüğe girdiği hatırlatılan ekonomik programda, şunlar kaydedildi:
"2010 yılı hesap dönemi üzerinden bilanço esasına tabi tüm gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin risk puanları belirlenmiş olup işgücü planlamasına göre belirlenen mükelleflerin incelemeye sevk edilmesi süreci devam etmektedir. Transfer fiyatlandırmasında, Merkezi Risk Analizi Modeliyle eşgüdümlü çalışacak yeni bir model geliştirilmektedir.
Vergilendirmede mükellef hizmetlerinin etkinleştirilmesi kapsamında 2012 yılının ilk 7 ayında toplam 13 çeşit beyanname, bildirim ve form gözden geçirilmiş, 3 bin 72 mükellef, e-fatura uygulamasından yararlandı.

Kayıtdışı istihdamın önlenmesi kapsamında vergi dairelerince düzenlenen yoklama fişlerindeki çalışan ve işveren bilgilerinin araştırılması, Alo 170 Kayıtdışı İstihdam ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattı aracılığıyla elde edilen bilgilerin ve ihbarların değerlendirilmesi, 1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu'na istinaden çıkarılan yönetmelik eki formlardaki çalışan ve işveren bilgilerinin kontrol edilmesi, işyerlerinin sosyal güvenlik kontrol memurlarınca denetlenmesi, Sağlık İl Müdürlüklerince düzenlenen portör muayene listelerindeki çalışan ve işveren bilgilerinin araştırılması, diğer kamu kurumlarından ve internet sağlayıcılar ile GSM şirketlerinden alınan mesleki bilgi kayıtlarının değerlendirilmesi uygulamalarına devam edilmektedir. Bu kapsamda 2011 yılında 177 bin çalışan, 14 bin emekli ve 23 bin işyerinin, 2012 yılının ilk yedi ayında ise 98 bin çalışan, 9 bin emekli ve 9 bin işyerinin tescilsiz olarak faaliyette bulunduğu tespit edilmiştir."
 

Kayıtdışı işçi çalıştıran kamu ihalesine giremeyecek

Kayıtdışı işçi çalıştıran kamu ihalesine giremeyecek

Ekonominin rekabet gücünün artırılmasının yanı sıra kamu finansman kaynaklarının sağlıklı bir yapıya kavuşturulmasının, kayıtlı ekonomiye geçiş süreciyle ulaşılmak istenen temel amaç olduğu vurgulanan 2013 Yılı Programı'nda 2011-2013 yıllarını kapsayacak şekilde güncellenen Kayıtdışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı'nın kararlılıkla uygulanmaya devam edileceğine işaret edildi.

Programa göre, kayıtdışılığın önlenmesi için 2013 yılında uygulanacak politika ve tedbirler şöyle:

"-2011-2013 yıllarını kapsayan eylem planı kararlılıkla uygulanacak, üçer aylık dönemler itibarıyla değerlendirme raporları hazırlanacak. Eylem planına ilişkin gerçekleşmeler izleme ve değerlendirme kurullarında dönemler halinde ele alınacak.

-Kayıtdışı ekonomiyle mücadelenin denetim boyutunu güçlendirmeye ve etkinleştirmeye yönelik uygulamalar hayata geçirilecek ve gerekli yasal düzenlemeler yapılacak.

-Vergilendirmede mükellef hizmetleri etkinleştirilecek. Mükelleflerin vergisel işlemlerde kullandığı beyanname, bildirim ve formların gözden geçirilmesine devam edilecek.

-Yürürlüğe giren e-fatura uygulamasının kullanımı genişletilecek ve bankacılık ödeme sistemleri ile entegrasyonu sağlanacak.

-Fatura ve diğer belgelerin elektronik ortamda arşivlenmesine imkan tanıyacak teknik ve hukuki altyapı oluşturulacak.

-Standartları, hukuki ve teknik altyapısı oluşturulan e-defter uygulaması yaygınlaştırılacak.

-Taksonomi genişletme çalışmaları sürdürülecek.

-Ulaştırma sektöründe e-bilet uygulaması yaygınlaştırılacak, havayolu taşımacılığı ve etkinlik biletlerine yönelik e-bilet projesi kapsamında teknik ve hukuki altyapı oluşturulacak.

-Kamu İhale Kanunu'nda kayıtdışı istihdamla mücadele amacıyla, kayıtdışı işçi çalıştırdığı saptanan işverenin, tüzel kişi olması halinde tüzel kişiliğin ve ortaklarının kamu ihalelerine belirli bir süre giremeyeceklerine dair değişiklik yapılacak.

-Kaçakçılıkla etkili bir şekilde mücadele edilecek. Akaryakıt başta olmak üzere canlı hayvan, et, çay, şeker ve şeker mamulleri ve e-ticaret yoluyla yapılan kaçakçılıkla mücadelenin etkili bir şekilde sürdürülmesi amacıyla eylem planları hazırlanarak yürürlüğe konulacak. Bu doğrultuda, kaçakçılıkla mücadelede araç ve yöntemler geliştirilecek, kurumlar arası işbirliği güçlendirilecek."