KDV, ÖTV ve gümrük vergisi oranları nasıl tespit edilir?
VERGİ PORTALI / Durul KAYILI
Yeryüzünde mevcut her eşyanın dilimizde veya farklı dillerde nasıl bir karşılığı varsa, dünya ticaretine konu olabilecek her eşyanın da gümrük dilinde bir karşılığı bulunmaktadır.
Buradaki amaç yoğun gümrük operasyonlarında karşılaşılabilecek problemleri en aza indirmek, dünya ticaretinde ortak dili yakalamaktır.
Günlük hayatımızın vazgeçilmezlerinden diz üstü bilgisarlarımız yerine "portatif bilgisayar" veya "lap top" gibi farklı isimler kullanıyorsak, gümrük işlemlerinde de bu farklılıkları ortadan kaldırmak amacıyla tek bir tanım kullanılmaktadır.
Bir bilişim teknolojisi ürününü örenk olarak incelersek:
8471.30.00.00.00 - Portatif otomatik bilgi işlem makinaları (en az bir merkezi işlem birimi, bir klavye ve bir ekrandan oluşan ve ağırlığı 10 kg'yi geçmeyenler)
Her ne kadar dizüstü bilgisayarın bu şekilde tanımlanması karışıklığa sebebiyet veriyor gibi gözükse de; tanım başında yer alan ilk 6 rakamın tüm dünyada, ilk 8 rakamın da Avrupa Birliği ülkelerinde bu şekilde kullanılıyor olması, zor gümrük işlemlerini kolaylaştırdığı gibi dünyada bulunan bütün eşyaları da standart bir forma getirmektedir.
Türk Gümrük İdaresi tarafından ilave edilen son 4 rakamda da eşyaya ilişkin istatistiki bilgilerin ve ithalat aşamasında gerekli olan izin ve lisansların tespit edilmesi amaçlanmıştır.
Dünya üzerinde 1830'lu yıllara dayanan sınıflandırma çalışmaları, ülkemizde de 1964 senesinde ilk olarak yayımlanmış ve Avrupa Birliği ile uyum sürecinde 05.02.2000 tarihinde "Türk Gümrük Tarife Cetveli" yayımlanmıştır.
İlk 8 rakamı Avrupa Birliği mevzuatı ile aynı olan Gümrük Giriş Tarife Cetvelimiz, 12 rakamlı kod sisteminden oluşmaktadır.
21 bölüm ve 97 fasıldan oluşan Tarife Cetveli'nde canlı hayvandan, plastiğe; mobilyadan elektronik eşyaya kadar yer yüzünde bulunan her eşyanın gümrük dilindeki karşılığı en temel özellikleriyle göz önüne alınmıştır. Fasıllar kendi içerisinde daha özel pozisyonlar ve en nihayetinde GTİP şeklinde kısalttığımız 12 rakamlı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu şeklini almaktadır.
Eşyanın sınıflandırma sırasında kimi zaman tanımı, bileşimi ve teknik özellikleri, kimi zaman piyasaya sunuluş şekli, kimi zaman imalat derecesi, kimi zaman da fonksiyonu veya kullanım alanı ön plana çıkmaktadır.
Örnek vermek gerekirse bebek mamasının sınıflandırılması esnasında ürünün içeriği, buzdolabının sınıflandırılmasında da ürünün kullanım alanı ve fonkisyonu gibi özellikler ön plana çıkmaktadır.
Eşyaların sınıflandırılması da en önemli işlevlerden biri de GTİP bazında, eşyaya ilişkin ithalat aşamasında gerekli olan gümrük vergisi oranlarının, izin ve lisansların belirlenmesidir. Bu nedenle eşyanın sınıflandırılması bu aşamada daha da önem kazanmakta, sınıflandırma aşamasında yapılacak bir hatanın eşyanın gümrük vergisinin yanlış tespitinden ithal esnasındaki izin ve lisanslara kadar yanlış uygulamalara sebep olabilmektedir.
Neden ve nasıl doğru sınıflandırabiliriz?
Eşyanın doğru olarak sınıflandırılması gümrük işlemlerinde karşılaşılabilecek vergi kayıplarını engellemekte ve ithali kontrole tabi olan eşyaların doğru bir şekilde ithal edilmesini sağlamaktadır.
Yanlış sınıflandırmanın doğurduğu usulsüzlük ve vergi cezaları ithalatçı için önemli kayıplardır. Diğer yandan ithali kontrole tabi bir eşyanın sınıflandırılmada yapılan bir hata sonucunda herhangi bir kontrole tabi olmaksızın gümrüğe beyan edilmesinin Kaçakçılık Kanunu kapsamında değerlendirilme ihtimali de mevcuttur.
Katma değer vergisi (KDV) oranının belirlenmesinde tarife
2007/12143 sayılı Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespiti Hakkında Karar ile Maliye Bakanlığı'da geçmişteki uygulamaların aksine KDV'nin belirlenmesinde eşyanın tarifesini ön plana çıkarmış ve oranları tarife bazında ayrıştırmıştır.
Örneğin 0408.19.81.00.00 GTİP'da yer alan insan gıdası için kullanımına elverişli olan sıvı haldeki yumurta sarıları % 8 KDV oranına sahipken, bir üst pozisyonda 0408.19.20.00.00 sınıflandırılan ve insan kullanımına uygun olmayan yumurta sarıları % 18 KDV oranına tabidir.
0408.19 - - Diğerleri:
0408.19.20.00.00 - - - İnsan gıdası olarak kullanılmaya elverişli olmayanlar
- - - Diğerleri:
0408.19.81.00.00 - - - - Sıvı halde
0408.19.89.00.00 - - - - Dondurulmuş
Görüleceği üzere eşyanın sınıflandırılması sırasında yapılacak yanlış bir değerlendirme sonucunda % 10'luk bir vergi kaybı ve faizi doğabilmektedir.
Özel tüketim vergisinin (ÖTV) hesaplanmasında tarife
ÖTV Kanunu uyarınca eşyalara ilişkin ÖTV oranları kanun ekinde yer alan listelerde tarife bazında belirlenmiştir. Ancak; kanun ekinde yer alan bu listeler
Tarife Cetveli'nde yıl içinde yapılan değişikliklere göre revize edilmemekte, bu nedenle kanun yayınlandığı tarihte ÖTV'ye tabi olan eşya değişiklik neticesinde ÖTV tabi değilmiş gibi gözükmektedir. Dolayısıyla ÖTV Kanunu eki listesinde yer alan eşyaların her ne kadar tarifesi belirlenmiş olsa bile eşyanın özü ön plana çıkmaktadır. Bu da mükellefin kafasında soru işaretlerine neden olmaktadır.
Örneğin Kanun yayımlandığı tarihte IV sayılı liste kapsamında 8525.20.20.00.11 GTİP'da sınıflandırılan Cep telefonları tarifede yaşanan değişiklikler neticesinde 8517.12.00.00.11 GTİP'ne transfer olmuştur. Yapılan GTİP değişikliğinin ÖTV mevzuatında değiştirilmesi, diğer bir ifade ile IV sayılı listenin revize edilmesi 01.07.2008 tarihi itibariyle gerçekleştirilmiştir. Bu tarihe kadar 8517.12.00.00.11 GTİP IV sayılı listede yer almasa da, Kanun yayımlandığı tarihte eşya özü itibariyle listede yer aldığı için ÖTV uygulanması gerekmektedir.
Tam tersi uygulamayla daha önce ÖTV listesinde yer almayan ürünler de Tarife Cetveli'nde yapılan değişiklikler neticesinde ÖTV'ye tabi duruma gelmektedir. Diğer yandan ithalat esnasında tarife değişikliği göz önüne alınmaksızın Gümrük İdaresi bilgisayar sisteminde ÖTV'ye tabi gibi gözükebilmektedir.
İthalat kontrolleri sırasında tarife
İthalat sırasında diğer kurum ve kuruluş kontrollerine tabi ürünlerde tarife bazında oluşturulan İthalat Rejim Kararı ekinde yer alan İthalat Rejimi ile ilgili Tebliğler ve Dış Ticaret Standardizasyon tebliğleri ile belirlenmiştir.
Örneğin 2009/6 sayılı İthalinde Garanti Belgesi Aranacak Maddelere İlişkin Tebliğ
Uyarınca 8414.51.00.20.00 GTİP'te sınıflandırılan evlerde kullanılan fanların ithalatı sırasında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca onaylanacak garanti belgesi gümrük idarelerince aranmaktadır. Ancak, 8414.51.00.90.00 GTİP'te sınıflandırılan fanların ithaltında garanti belgesi aranmamaktadır.
Fanlar:
8414.51 - - Gücü 125 W.ı geçmeyen kendinden elektrik motorlu masa, yer, duvar, pencere, tavan veya çatı fanları :
8414.51.00.10.00 - - - Sivil hava taşıtlarında kullanılmaya mahsus olanlar
8414.51.00.20.00 - - - Evlerde kullanılanlar
8414.51.00.90.00 - - - Diğerleri
Bu nedenle sınıflandırma sırasında ev tipi fanların, basit bir hata ile 8414.51.00.20.00 yerine 8414.51.00.90.00 sınıflandırılması durumunda ithali sırasında garanti belgesine tabi olan bir ürünü belgesiz çekerek Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında değerlendirilmesi gibi ihtimallerle karşı karşıya kalınabilmektedir.
Yukarıda belirttiğimiz nedenlerle ithalatçıların ve üretim yapan firmaların tarife tespiti gibi önemli aşamayı titizlikle takip etmesi ve eşyaların GTİP'lerine aşikar olması gerekmektedir.
Bu aşamada her yılın sonunda Gümrük İdaresi tarafından yayımlanan Tarife Cetveli'nin ve izahnamenin de takip edilmesi gerekmektedir.
Bununla beraber yıl içerisinde Dünya Gümrük Örgütü tarafından yayımlanan ve Türk Gümrük İdaresi tarafından da geçerli sayılan sınıflandırma görüşlerinin ve buna bağlı mevzuatın takip edilmesinde fayda olduğu inancındayız.
Bu denli önemli bir konuda risk almamak adına yapılabilecek en kesin çözüm ise Gümrük İdaresi tarafından eşya bazında verilen Bağlayıcı Tarife Bilgisi (BTB) görüşleridir. Gümrük İdaresi'nin hiçbir bedel talep etmeden verdiği BTB görüşleri 6 yıl geçerli olmakta ve sınıflandırma konusunda doğacak riskleri ortadan kaldırmaktadır.