KOBİ tanımı ve kriterleri değişti
Soner ALTAŞ / Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi
Bilindiği üzere, mülga 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un Ek 1. maddesinde "Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin tanımlanmasına, niteliklerine, sınıflandırılmasına ve uygulamalarına ilişkin esaslar; net satış hasılatları, malî bilanço tutarları ve çalışan sayıları dikkate alınarak bakanlıkça hazırlanan ve Bakanlar Kurulu'nca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir. Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler kısaca "KOBİ" olarak adlandırılır. Kurum ve kuruluşların KOBİ'lere ilişkin uygulamalarında birinci fıkra uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelik hükümleri esas alınır" denilmişti. Bu yetkiye istinaden 19/10/2005 tarih ve 2005/9617 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilen "Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik" ise 18/11/2005 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmişti.
Anılan yönetmelikte, küçük ve orta büyüklükte işletme yani KOBİ; ikiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu 25 milyon Yeni Türk Lirası'nı aşmayan ve mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak sınıflandırılan ve kısaca "KOBİ" olarak adlandırılan ekonomik birimler" olarak tanımlanmakta idi.
Ancak, hatırlanacağı üzere geçen sene bazı bakanlıkların yapısında değişikliğe gidildi. Bu bakanlıklardan birisi de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı idi. 8/6/2011 tarihli ve 27958 sayılı Mükerrer Resmi Gazete'de yayımlanan 635 sayılı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun yürürlükten kaldırıldı. 635 sayılı KHK'nın 28'inci maddesinde ise "Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler kısaca "KOBİ" olarak adlandırılır. KOBİ'lerin tanımlanmasına, niteliklerine, sınıflandırılmasına ve uygulamalarına ilişkin esaslar; net satış hasılatları, malî bilanço tutarları ve çalışan sayıları dikkate alınarak bakanlıkça hazırlanan ve Bakanlar Kurulu'nca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir. Kurum ve kuruluşların KOBİ'lere ilişkin uygulamalarında bu yönetmelik hükümleri esas alınır" denildi. Bir başka deyişle, mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın yetkisi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na devredildi. İşte, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na verilen bu yetkiye istinaden Bakanlar Kurulu 10/9/2012 tarihinde KOBİ Yönetmeliği'nde değişiklik yapılmasını kararlaştırdı ve konuya ilişkin yönetmelik değişikliği 4 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yapılan yönetmelik değişikliğinde en çok dikkat çeken husus KOBİ tanımının ve kriterlerinin değiştirilmesidir.
Yapılan değişiklikle küçük ve orta büyüklükte işletme, yani kısaca (KOBİ); "ikiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirası'nı aşmayan ve bu yönetmelikte mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak sınıflandırılan ekonomik birimler veya girişimler" şeklinde tanımlanmıştır. İşletme ise "yasal statüsü ne olursa olsun, bir veya birden çok gerçek veya tüzel kişiye ait olup, bir ekonomik faaliyette bulunan birimler ve girişimler" olarak tarif edilmiştir. Dolayısıyla, bundan böyle;
- Yıllık çalışan sayısı 250 kişiden az olan,
- Net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 40 milyon Türk Lirası'nı aşmayan,
işletmeler, küçük ve orta büyüklükte işletme olarak kabul edilecektir.
KOBİ tanımı ile birlikte mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükte işletme olarak sınıflandırılmaya ilişkin kriterler de değiştirilmiştir. Buna göre;
- 10 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 1 milyon Türk Lirası'nı aşmayan işletmeler "mikro işletme",
- 50 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 8 milyon Türk Lirası'nı aşmayan işletmeler "küçük işletme",
- 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 40 milyon Türk Lirası'nı aşmayan işletmeler ise "orta büyüklükteki işletme",
olarak kabul edilecektir.
Yönetmelikte başkaca hususlar da değişmiştir, ancak burada üzerinde esas durmak istediğimiz başka bir konu vardır. 635 sayılı KHK'nın 28'inci maddesinin KOBİ'lerin tanımlanmasına, niteliklerine, sınıflandırılmasına ve uygulamalarına ilişkin esasları hazırlama yetkisini Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na verdiğini belirtmiştik. Ancak, yine hatırlayacağınız üzere, 8/6/2011 tarihli ve 27958 sayılı Mükerrer Resmi Gazete'de yayımlanan 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın şirketlerle ilgili birimi olan İç Ticaret Genel Müdürlüğü, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın birimleri arasına dahil edilmiş ve 640 sayılı KHK'nın geçici 2'nci maddesinin beşinci fıkrasında "Mevzuatta Gümrük Müsteşarlığına ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığının bu Kanun Hükmünde Kararname ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na devredilen birimlerinin görev ve yetkileri nedeniyle Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'na yapılmış olan atıflar Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na yapılmış sayılır." denilmiştir. 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 1522'nci maddesi ise küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri tanımlayan ölçütlerin, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu'nun görüşleri alınarak, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından bir yönetmelikle düzenlenmesini öngörmüştür.
Dikkat edileceği üzere, ortada iki ayrı yasal düzenleme vardır ve aynı konuda iki ayrı Bakanlığa yetki verilmektedir. 6103 sayılı Kanun'la Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na yeni TTK'dan kaynaklanan ve kendi uhdesinde olan ikincil düzenlemeleri, yani yönetmelik ve tebliğleri yürürlüğe koyma konusunda 1 Ocak 2013 tarihine kadar süre verilmiştir ve adı geçen Bakanlık KOBİ'leri tanımlayan ölçütlere ilişkin yönetmeliği henüz yayımlamamıştır. Yayımlaması durumunda nasıl bir sonucun ortaya çıkacağını bugünden kestirmek zordur.
Bakanlıkların yeniden yapılandırılması sonucunda ortaya çıkan bu çelişkiyi ortadan kaldırmak için kanımızca üç yol vardır. Birincisi, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle aynı içerikte bir KOBİ yönetmeliği hazırlamasıdır ki, kanımızca bu pek de aşina olmadığımız garip bir uygulama olacaktır. İkincisi; Küçük ve Orta Büyüklükte İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı'nın (KOSGEB) Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın ilgili kuruluşları arasında yer alması, mevcut KOBİ Yönetmeliği'nin yıllardır uygulanmakta ve bilinir olması gibi hususlar dikkate alınarak bu yetkinin Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na bırakılması ve yeni TTK'nın 1522'nci maddesi ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na verilen yetkinin kaldırılmasıdır ki, yasa değişikliği gerektiren bu hususun 1 Ocak 2013 tarihine sayılı günler kalmışken kısa sürede sonuçlandırılması mümkün görülmemektedir. Üçüncü yol ise, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılacak Yönetmelikte herhangi bir kriter getirilmeden doğrudan Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan KOBİ Yönetmeliği'ne atıf da bulunulmasıdır ki, kanımızca kısa vadede en pratik çözüm budur. KOBİ tanımında ve kriterlerinde yapılan ve yapılacak olan değişikliklerin ekonomimizin dinamosu konumundaki işletmelere hayırlı olması en büyük dileğimizdir.