Kooperatif ortaklığından usulsüz ihracın yaptırımı
Soner ALTAŞ / Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 16’ncı maddesinin birinci fıkrasında "Kooperatif ortaklığından çıkarılmayı gerektiren sebepler ana sözleşmede açıkça gösterilir. Ortaklar ana sözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar" denilmektedir. Buna rağmen, kooperatif ortaklarının, zaman zaman sebepsiz yere ya da usule aykırı şekilde ortaklıktan çıkarılmaları bahis mevzuu olabilmektedir. Oysa, böyle bir davranış, kooperatif yönetim kurulu üyelerinin cezalandırılmasını gündeme getirmektedir. Zira, Kooperatifler Kanunu’nun Ek 2’nci maddesinin ikinci fıkrası "ortakları kooperatif ana sözleşmesinde açıkça gösterilmeyen sebeplerden dolayı ihraç eden kooperatif yönetim kurulu üyelerine" altı aya kadar hapis ve otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası" verilmesini öngörmektedir.
Dolayısıyla, ortaklıktan çıkarılma sebeplerinin ana sözleşmede açık bir şekilde gösterilmiş olması ve de ortakların ancak ana sözleşmede gösterilen bu sebeplerden dolayı kooperatiften ihraç edilmeleri gerekir. Ortaklıktan çıkarılmayı gerektirir sebepler kooperatif türlerine göre değişkenlik arz edebilmektedir. Bu nedenle, cezai sorumluluğun tespitinde kooperatifin ana sözleşme hükümlerine bakılması gerekmektedir. Örneğin, konut yapı kooperatifi örnek ana sözleşmesinde ortaklıktan çıkarılmayı gerektirir sebepler; "ortaklık şartlarının kaybedilmesi; parasal yükümlülüklerin otuz gün geciktirilmesi üzerine, yönetim kurulunca noter aracılığı ile yapılacak ihtarı takip eden otuz gün içinde bu yükümlülüklerin halen yerine getirilmemiş olması; kur’a çekimi sonucunda kendisine düşen konutun kabul edilmemesi; tapudaki tescilden önce konutlarda yapılan tahribat veya tadilatın yazılı ihtara rağmen düzeltilmemesi; kooperatifin para, mal ve belgeleri üzerinde işlenilen suçlardan dolayı mahkum olunması" olarak sayılmaktadır. Bu itibarla, ancak bu koşulların varlığı halinde konut yapı kooperatifi ortaklarının ihracı söz konusu olabilecektir.
Yoksa "yönetim kurulunu tenkit etmesi; kanuni haklarını elde etmek amacıyla yetkili mercilere başvurması; yönetimle ilgili konularda endişelerini dile getirip yöneticileri eleştirmesi ve hatta onlar hakkında ihbar ve şikayette bulunması" gibi nedenlerle bir kişinin kooperatif ortaklığından çıkarılması doğru olmayacak ve bu kararı alan yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumluluklarına
gidilmesi gündeme gelecektir.
Bir başka deyişle, kanunun emredici hükümlerini dikkate almayarak ana sözleşmede gösterilen sebepler haricinde bir sebeple ortaklıktan çıkarma kararı alan yönetim kurulu üyeleri altı aya kadar
hapis ve otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılacaktır. Bu nedenle, kooperatif yönetim kurulu üyelerinin, ortaklıktan çıkarma hususunda kooperatif ana sözleşmesine
bağlı kalmaları ve yine ortaklıktan ihraç konusunda bir ayrıma gitmeyip aynı durumda olan tüm kişilere aynı işlemi uygulamaları menfaatlerine olacaktır.