Nakit çıkışları bütçesinin hazırlanması

Salim ÇAM / PROGROUP Uluslararası Danışmanlık Genel Müdürü

Geçen hafta bahsettiğimiz, nakit akım bütçesinin oluşturulması için gerekli nakit girişleri bütçesinin hazırlanmasından sonra, bu hafta da nakit çıkışları bütçesinin hazırlanmasından bahsedecek

ve nakit akım bütçesini tamamlayacağız. Bir işletmenin nakit girişlerinin satışlar, yatırımlardan gelecek kâr payı ve faizleri, duran varlıkların satılması veya kiraya verilmesi, hurda ve atıkların satılması, hisse senedi ve tahvil yatırımlarının elden çıkarılması ve alınan krediler olduğunu söylemiştik. Peki, işletmede nakit çıkışları hangi işlemler sonucunda gerçekleşir? Gelir kaleminin sınırlı olmasına karşın, gider kalemlerini istediğimiz kadar artırabiliriz. Bunlardan başlıcaları ve en büyük paya sahip olanlar hammadde ve yardımcı madde maliyetleri, üretim maliyetleri ve faaliyet giderleri ve vergilerdir. Üretim yapan işletmelerde hammadde maliyetleri toplam maliyetlerin çok büyük bir kısmını kapsarken, üretim yapmayan işletmelerde bu oran faaliyet giderlerinde yoğunlaşmaktadır.

Bunların yanı sıra işletmelerde nakit çıkışı gerektirmeyen, ancak gider olarak gösterilebilen bazı işlemler bulunmaktadır. Duran varlıklara ayrılan amortismanlar, dönen varlıklar için ayrılan değer

kaybetme karşılıkları, şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıklar, kayıtlardan silinen değersiz alacaklar, duran varlık değer kaybetme oranları ve gider tahhakkuklarını örnek gösterebileceğimiz bu işlemler nakit bütçesinde yer almazlar. Geçen haftalardaki örneğimize devam ederek, TAM GIDA AŞ‘de nakit çıkışları bütçesini oluşturmaya başlayalım. Bunun için TAM GIDA AŞ‘nin ödnem giderleri ve ödeme vadeleri ile ilgili bilgi sahibi olmamız gerekir. Hatırlayacak olursak, TAM GIDA AŞ şekerli pasta üretimi ve satışı yapan bir işletmeydi. İşletmenin nakit çıkışlarına konu olacak kalemler; maliyetlerden kaynaklanan nakit çıkışları, faaliyet giderleri, kısa vadeli yabancı kaynak ödemeleri ve önceki dönemden devreden ödemeler olacaktır.

TAM GIDA AŞ‘nin maliyetlerinden kaynaklanan nakit çıkışları ile kastedilen, hammadde maliyet giderleri, direkt işçilik maliyetleri giderleri ve genel üretim giderleri giderleridir. TAM GIDA AŞ hammadde ödemelerinin yüzde 20’sini peşin yüzde 40’ını 60 gün vadeli kalan yüzde 40’ını da 90 gün vadeli olarak yapmaktadır. Direkt işçilik giderleri ve genel  üretim giderleri ise peşin olarak yapılmaktadır. Bu bilgilere göre önce ödemeleri yaşlandırma tablosunu hazırlayacağız.

Daha sonra da bütçe döneminde gerçekleşecek maliyetlerle ilgili nakit çıkışlarının tespit etmiş olacağız. Maliyetlerle ilgili nakit çıkışları Tablo 1’de gösterilmiştir. Buna göre ikinci çeyrekte hammadde maliyetlerinden kaynaklanan nakit çıkışları incelenecek olursa; 41.118 TL olan hammadde satınalma maliyetleri için, 28.343 TL ilk çeyrekte nakit olarak ödenecektir. Her çeyrek içindeki satın almaların aylara göre eşit olacağı varsayılarak yapılan hesaplamalara göre, ilk çeyrekteki her ay için 41.118 / 3 = 13.706 TL (Nisan, mayıs, haziran aylarında yapılacak hammadde satınalma maliyetleri) hammadde maliyeti olacaktır. Buna göre ikinci çeyrek için hammadde maliyetlerinden doğan nakit çıkışları da hesaplanmıştır. Maliyetlerden doğan nakit çıkışlarının

bütçelenmesinden sonra, sırada faaliyet giderlerinin bütçelenmesi gelmektedir. Faaliyet giderlerinin çoğu da sabit giderlerden oluştuğundan, peşin ödeme yapılmaktadır. Buna göre, daha

önce oluşturmuş olduğumuz AR-GE, pazarlama-satış-dağıtım ve genel yönetim giderleri bütçelerinin toplam tutarlarını olduğu gibi nakit çıkışları bütçesine yazabiliriz.

Tablo 3‘ten de görüleceği gibi Faaliyetlerden doğan nakit çıkışları ilk çeyrekte 27.200 TL, ikinci çeyrekte 34.000 TL, üçüncü çeyrekte 31.850 TL ve son çeyrekte 30.600 TL olacaktır. Bunların dışında

şubat ayında alınan kredinin geri ödemesi nisan ayında başlayacaktır ve her ay 3.000 TL ödeme yapılacaktır. Bunun için de son üç çeyrek, çeyrek başına 3.000 TL x 3 ay = 9.000 TL kısa vadeli yabancı kaynak ödemesi için nakit çıkışı yapılacaktır.

Ayrıca, TAM GIDA AŞ‘nin bir önceki yıldan devreden borçları da bulunmaktadır. Ocak ayına devreden 6.000 TL, şubat ayına devreden 4.000 TL mart ve nisan aylarına devreden ise 2.500 TL borcu

gözükmektedir. Bu verilerle birlikte, bir önceki hafta yazımızdaki nakit girişleri bütçesini birleştirdiğimizde tablo 2‘deki gibi nakit akım bütçesi hazırlanmış olur.

Böylece ilk sonuç tablosu olan nakit akım tablosu bütçesini oluşturmuş olduk. Tabloyu incelemek gerekirse, nakit girişleri ve çıkışlarının dengeli olmadığı ve her çeyrekte nakit açığı olduğu gözlenmektedir. Kasa, İlk çeyrekte 34.095 TL, İkinci Çeyrekte 143.278 TL, üçüncü çeyrekte 240.000 TL ve son çeyrekte 343.863 TL açık vermektedir. Buna göre yapılan bütçede durumun pek de iç açıcı olmadığı görülmektedir.

Bütçe yaparak bu tabloyu daha sene başınada görebilecek ve gerekli önlemleri alabileceksiniz. Düşünün ki bu tablo 31.12.2009 tarihinde karşınıza geldi. Tabloyu düzeltmek elinizde mi? Eğer tablo verileri fiili ise yani bütçe yapılmıyorsa iş işten geçmiş demektir ve duruma müdahale şansı kalmamıştır. Ancak bu tablo 1.1.2009 tarihinden önce elimizde ise, kötü duruma düşmeden önümüzdeki yıl simülasyonu yapılarak hatalar bulunmuş olur, gerekli düzeltme ve eklemelere de şans kalır.

Bu yüzdendir ki bütçe çok önemlidir ve her işletmenin bütçe yapmaya ihtiyacı ve zorunluluğu vardır. Bütçe yapmadan yaşayan işletmeler şans eseri yaşıyordur ve hayatlarını çok uzun süre sağlıklı

sürdüremezler. Çok iyi durumda olduğunu sanan işletmeler bile bir süre sonra tökezleyip düşmeye başlarlar. Kötü senaryolara hazırlıklı değillerdir. Hatta hiçbir senaryoya hazır değillerdir. Nakit akım tablosunu bu hafta incelediğimiz TAM GIDA AŞ‘nin, acaba proforma gelir tablosu ne durumda? Onu da daha sene başından görecek ve ona göre hareket edeceğiz. Yıl sonunda ulaşılması

planlanan kârlılığa nasıl ulaşılacağımızın krokisi olacak proforma gelir tablosuna göre, yaptığımız bütçe sonucu kârda mıyız, yoksa zarar da mıyız? Bu soruların cevapları için bir hafta daha

beklememiz gerekecek. Gelecek yazımızın konusu proforma gelir tablosunun hazırlanması olacak.

İyi haftalar diliyorum…

Maliyetlerden doğan nakit çıkışları Tablo:1

Hammadde satınalma maliyetleri yaşlandırması                                  1.Çeyrek    2.Çeyrek    3.Çeyrek    4.Çeyrek    Toplam

1. Hammadde Nakit Çıkışları                  12.197       28.343         29.648        30.010     100.199

Hammadde Maliyetleri                                    36.592       41.118         39.603        42.507      159.820

Peşin ( %20 )                   7.318         8.224          7.921          8.501        31.964

60 Gün Vadeli ( %40 )                    4.879          15.240        16.245        16.228       52.593

90 Gün Vadeli ( %40 )                 - 4.879          5.482          5.280        15.642

2. İşçilik Maliyetleri Nakit Çıkışları                                    23.976        27.972         25.974        27.972     105.894

3. Genel Üretim Gid. Nakit Çıkışları                 130.972      142.368       135.750       146.780     555.870

Nakit girişleri bütçesi Tablo:2

Kalemler                                                                            1.Çeyrek   2.Çeyrek   3.Çeyrek     4.Çeyrek   Toplam

A. DÖNEM BAŞI NAKİT MEVCUDU                            40.000    -34.095       -143.278       -240.000     40.000

NAKİT GİRİŞLERİ                                                           162.750   156.000        156.500       161.500     636.750

1. Satış Gelirleri      83.250    135.000       135.500        140.500     494.250

2. Bir Önceki Yıl Devreden Alacaklar                                  13.500         0                 0                  0         13.500

3. Kira Gelirleri                                                                   21.000     21.000         21.000         21.000       84.000

4. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar                                       45.000          0                0                 0           45.000

NAKİT ÇIKIŞLARI                                                            206.845    235.183     223.222        235.363       900.613

1. Hammadde Maliyetleri                                                    12.197      28.343      29.648          30.010       100.199

2. İşçilik Maliyetleri                                                              23.976      27.972      25.974          27.972       105.894

3. Genel Üretim Giderleri                                                    130.972    142.368     135.750       146.780       555.870

4. Faaliyet Giderleri                                                             27.200      34.000       31.850         30.600       123.650

5. Bir Önceki Yıl Devreden Borçlar                                      12.500        2.500            0                 0           15.000

6. Kredi Geri Ödemesi                                                              0           9.000          9.000          9.000        27.000

D. DÖNEM SONU NAKİT MEVCUDU                                      -4.095      -113.278    -210.000     -313.863       -223.863

ASGARİ NAKİT SEVİYESİ                                                    30.000       30.000       30.000        30.000        120.000

NAKİT AÇIĞI VEYA FAZLASI                                                    -34.095 -143.278 -240.000 -343.863 -343.863