ODTÜ Teknokent, üniversite-sanayi işbirliğine büyük katkı sağlıyor

Dr. Mustafa Hilmi Çolakoğlu

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü Temmuz 2011 verilerine göre Türkiye'de faaliyette olan teknoloji geliştirme bölgelerinin sayısı 41'dir. Bununla birlikte faaliyette olmayan ancak altyapı çalışmaları devam eden teknoloji geliştirme bölgesi sayısı ise 10. Türkiye'de teknopark çalışmalarının 1980'li yıllarda ve Ar-Ge desteklerinin yasal olarak 2000 yılından sonra başladığı düşünülürse aslında geldiğimiz noktanın hiç de küçümsenmeyecek derecede olduğunu söyleyebiliriz.

ODTÜ Teknokent Genel Müdürü Mustafa Kızıltaş'ın verdiği bilgiye göre ODTÜ Teknokent Türkiye'nin ilk ve en büyük teknoparkıdır. ODTÜ Teknokent'in kurulması ile ilgili çalışmalara 1980'li yılların sonunda başlanmıştır. Söz konusu yıllarda Dünya Bankası'nın da destekleri ile başlanan fizibilite çalışmalarında öncelikle, ABD ve İngiltere başta olmak üzere dünya örnekleri incelenmiş, konunun önemine yönelik kamuoyu oluşturulmuştur. Bu çalışmaların neticesinde, 1992 yılında teknoloji geliştirmeye yönelik kuluçka merkezleri kurmak ana hedefi altında KOSGEB ile işbirliği içinde ODTÜ TEKMER hizmete açılmıştır. ODTÜ TEKMER'de elde edilen başarılı sonuçlarsa, ODTÜ'de bir bilim parkı (teknokent) kurulması çalışmalarını teşvik etmiştir.  2000 yılında ODTÜ Teknokent'in ilk binası hizmete açılmış ve 2001 yılındaysa Türkiye'deki teknokentler ile ilgili yasal çerçeveyi tanımlayan 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası yürürlüğe girmiştir. Bu yasayla girişimci firmalara sağlanan vergi muafiyetleri ve teşvikler, ODTÜ'nün sağladığı altyapı ve akademik bilgiyle birleşince ODTÜ Teknokent bir cazibe merkezi haline gelmiştir. Mevcut durumda ODTÜ Teknokent'te 258 Ar-Ge firması faaliyette bulunmaktadır. Bu firmaların yaklaşık 1/3'ü  (80'den fazlası) ilk defa ODTÜ Teknokent'te kurulmuş firmalardır. 258 firmada %90'ı üniversite mezunu, doktora veya yüksek lisans mezunu olmak üzere yaklaşık 3750 kişi istihdam edilmektedir.

Üniversite sanayi işbirliğine katkı sağlıyor

ODTÜ Teknokent'in kuruluş amacı günümüzde küresel rekabet edebilirliğin ve kalkınmanın en önemli unsuru olan "yeni bilgi" üretebilme sürecine üniversite sanayi işbirliğini teşvik ederek katkı sağlamaktır. ODTÜ Teknokent, üniversite ile özel sektörün ortak araştırma projeleri sonucunda yeni bilgi ürettikleri bu yeni bilginin inovasyon süreciyle yeni mal ve hizmetlere dönüştüğü, bu mal ve hizmetlerin yüksek katma değerle küresel pazarlara satıldığı bir eko sistemdir. Bu çerçevede akademik bilgi altyapısı ile sanayinin yetenekli ve yaratıcı iş gücünün bir araya geldiği ODTÜ Teknokent'te yer alan firmalarımızın bugüne kadar Ar-Ge'den elde ettikleri gelir ve Türk ekonomisine kattıkları değer 1.5 milyar TL'dir. Bu çalışmalardan elde edilen ihracat geliri ise 200 milyon dolara ulaşmış durumdadır. Bu miktarlar, firmaların sadece ODTÜ Teknokent sınırları içinde yürütmüş oldukları Ar-Ge çalışmalarından elde ettikleri gelirleri ifade etmekte, seri üretimden elde edilen gelir ve ihracat miktarları bu değerlerin içerisinde yer almamaktadır. Ayrıca, ODTÜ Teknokent firmalarının almış oldukları Ar-Ge tescilleri (Patent, Marka vb.) ise toplamda 200'ün üzerindedir.

Ar-Ge çalışmalarının yüzde 56'sı bilişim sektöründen

Bilişim, elektronik, savunma sanayi, telekomünikasyon ve biyoteknoloji ODTÜ Teknokent'in öncelikli sektörleridir. Şirketlerin %56'sı bilişim, %22'i elektronik, %6'sı telekomünikasyon, %4'ü medikal, biyomedikal, biyoteknoloji, %12'si ise ileri malzeme, uzay-havacılık, enerji, otomotiv, çevre gibi diğer alanlarda Ar-Ge çalışması yürütmektedir. Uçak/helikopter sistemleri dinamik model geliştirme ve simülasyon projeleri, uçak/helikopter kontrol sistemleri geliştirilmesi çalışmaları, uydu geliştirme projeleri, alternatif enerji ve alternatif yakıt projeleri, rüzgar ve su türbini tasarımı, araç takip sistemi, test ve ölçüm sistemlerinin tasarlanması, güç kaynakları ve enerji besleme sistemleri, lazer uygulamaları, sensor teknolojileri, doku ve gen araştırmaları, e-devlet, e-ticaret, uzaktan eğitim, e-öğrenme ve e-eğitim yazılımları, ERP-MRP çözümleri, eğitim yönetim sistemleri, coğrafi bilgi sistemi yazılımları, formatlı mesaj yönetim sistemleri, hastane yazılımları, farklı alan uygulamaları olan ileri malzeme çalışmaları ve mikro elektronik mekanik sistem uygulamaları ODTÜ Teknokent bünyesinde yürütülen Ar-Ge çalışmalarının bazılarıdır. ODTÜ Teknokent şirketlerinin yurtdışına bilgi ve teknoloji ihraç ettiği projelere ait birkaç örnek vermek gerekirse:

· Chicago Bulls (ABD), UCLA (ABD) ve Wingate Institute (İsrail) gibi kurumlara ihracatı yapılan performans test sistemi

· Rolls&Royce ile birlikte gerçekleştirilen alternatif yakıtlarla çalışan motor

· Skorksky helikopterlerine ait yazılımlar

· Airbus ve Boeing uçakları için geliştirilen elektronik sistemler ve yazılımlar

Ayrıca üniversite-sanayi işbirliği kapsamında, ODTÜ Teknokent bünyesinde 2002'den bugüne kadar ODTÜ'deki 39 farklı bölümden 475 farklı akademisyen ile 1340 sözleşme imzalanmıştır. Bu kapsamda akademisyenler, ODTÜ Teknokent şirketleri ile 774 ortak Ar-Ge projesi yürütmüştür. 2010 yılında ODTÜ'deki 126 akademisyen ve 24 bölüm ile çalışan 53 şirketimiz 129 başarılı projeye imza atmışlardır. Yine 39 tane, akademisyenler tarafından kurulmuş (spin-off) şirket ODTÜ Teknokent'te Ar-Ge çalışmalarını yürütmektedir.

Teknoloji tabanlı girişimciliğin desteklenmesi kapsamında "Teknoloji Transfer Ofisi" ve "Projeler Ofisi"nin yanı sıra, kuluçka merkezimiz ODTÜ KOSGEB TEKMER; ön kuluçka programlarımız "Yeni Fikirler Yeni İşler Yarışması" ve "METUTECH ATOM" ile teknoloji amaçlı girişimciliği desteklemek amacıyla bir finansal araç olarak geliştirilen "METUTECH-BAN Teknoloji Yatırımcıları Derneği" gibi çalışmalarımız da bulunmaktadır.

Teknoloji Transfer Ofisi

ODTÜ Teknokent bünyesinde kurulan "Teknoloji Transfer Ofisi" hem üniversite-sanayi işbirliğinin geliştirilmesi hem de teknoloji odaklı girişimciliğin desteklenmesi için geliştirilmiş bir yapıdır. Üniversitede üretilen akademik bilginin ticari değere dönüşmesi için patent alınmasından, şirket kurulmasına kadar hem finansal olarak hem de yönetsel olarak tüm süreci akademisyenler adına ODTÜ Teknokent yönetimi yürütmektedir. 2011 yılı Temmuz ayı itibari METUTECH-TTO aracılığıyla 15 ulusal, 44 uluslararası olmak üzere 59 patent başvurusu ve 2 faydalı model başvurusu gerçekleştirilmiştir. Bu başvurulardan sonuçlanan 3 ulusal, 3 uluslararası patent ve 2 faydalı model bulunmaktadır.

Projeler Ofisi

Projeler Ofisi Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı başta olmak üzere tüm uluslararası ve ulusal programlara başvuruda bulunmak için projeler yazmakta ve bu başvuruların sonrasında alınan projeleri yürütmektedir. ODTÜ Teknokent Proje Ofisi kuruluşundan bu yana geçen yaklaşık bir senelik zaman içerisinde yirmiye yakın proje yazılmasına destek vermiş ve 6 proje yürütmektedir.

ODTÜ TEKMER

Kuluçka merkezimiz olan ODTÜ TEKMER'de; hocalarımız, mezunlarımız ya da öğrencilerimiz tarafından yeni kurulmuş şirketler hiç kira alınmadan 2 sene boyunca desteklenmektedir. Ayrıca bu yeni kurulmuş şirketlere, danışmanlık hizmetleri sunulmakta, miktarı küçük de olsa finansal destekler de sağlanmaktadır. Şu anda kuluçka merkezimizde 46 tane yeni kurulmuş şirket bu kapsamda desteklenmektedir.

Yeni Fikirler Yeni İşler Yarışması

Bu sene yedincisi  "Yeni Fikirler Yeni İşler Yarışması" teknoloji tabanlı girişimciliğin geliştirilmesi ve desteklenmesi için önemli araçlarımızdan biri. Geçtiğimiz altı yılda organize edilen yarışma sonucunda 14 yeni şirket kurulması ve ODTÜ Teknokent'te başarıyla faaliyet gösteriyor olmaları çabalarımızın meyvesini verdiğini göstermektedir. 6 sene içinde kurulan şirketlerimizde istihdam edilen kişi sayısı ise 52'ye ulaştı. Bu sene ise yedinci yarışmanın finaline doğru ilerliyoruz. Bu seneki finalistler arasından kaç şirket kurulacağını önümüzdeki günler gösterecek.

METUTECH ATOM

METUTECH ATOM (ODTÜ Teknokent Animasyon Teknolojileri ve Oyun Geliştirme Merkezi) adıyla girişimci öğrencilerin oyun yazılımı alanındaki fikirlerini ve projelerini geliştirebilecekleri ve kendi şirketlerini kurma imkânı buldukları  ön kuluçka merkezi ise Mayıs 2008'de hizmete girdi. Oyun yazlımı alanında becerisi olan öğrencilere, 600 m2'lik açık ofis alanı ve toplantı salonlarından oluşan mekanda, oyun, animasyon ve simülasyon geliştirmek için ihtiyaç duyacakları altyapı, üstyapı olanakları, eğitimler ve şirketlerle ortak proje geliştirme imkanı sağlıyoruz. Sonuçta ulaşılmak istenen hedef ise, Türkiye'de bu konuda üniversite-sanayi işbirliği içerisinde yeni şirketlerin kurdurulduğu, insan kaynağının yetiştirildiği bir ekosistem yaratabilmektir. Türkiye'deki ilk ön-kuluçka merkezi olan ATOM kapsamında bir yıl içinde, 15 farklı proje grubundan 100'den fazla geliştirici ve genç girişimciye hizmet verilmiş, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın 100.000'er TL'lik Tekno Girişim desteği sayesinde, 7 grubun şirketleşmesine de doğrudan katkı sağlanmıştır.

METUTECH-BAN, Teknoloji Yatırımcıları Derneği

Teknoloji odaklı girişimciliğin desteklenmesine yönelik bir de finansal araç geliştirmeye çalıştık. "METUTECH-BAN, Teknoloji Yatırımcıları Derneği", erken dönem finansman ihtiyacı olan teknoloji tabanlı girişimciler ve yatırımcılar arasında köprü görevi görmeyi hedefleyen dernek statüsünde bir yapıdır. Projelerini belli bir olgunluk aşamasına ulaştırmış ama finansman sıkıntıları nedeniyle gereken atılımı yapamayan girişimcilere finansman kaynağı sağlamayı amaçlayan bu derneğin üyelerinin çoğu ODTÜ mezunu yatırımcılardan ya da ODTÜ Teknokent firmalarının başarılı yöneticilerinden oluşuyor. METUTECH-BAN, 2008 yılı içerisinde EBAN'a (European Business Angel Network) üye olmuş, hazırlanan teklif dokümanı kapsamında EBAN'ın 2010 yılı kongresini Türkiye'de düzenlemeye hak kazanmıştır. Türkiye'ye iş melekleri kültürünün tanıtılması ve yerleştirilmesini amaçlayan EBAN'ın 10. Yıllık Kongresi ve 5. Ödül Töreni 15-16 Nisan 2010 tarihinde METUTECH-BAN tarafından İstanbul'da gerçekleştirilmiştir.

ODTÜ Teknokent yönetimi (Ortadoğu Teknopark AŞ) olarak bazılarını yürütmekte ve bazılarını da tamamlamış olduğumuz 11 tane Avrupa Birliği projemiz de bulunmaktadır. Bu projeler aracılığıyla hem ODTÜ Teknokent bünyesindeki firmalara hem de Türkiye'deki diğer firmalara çözümler üretilmekte, üniversite-sanayi işbirliğinden faydalanabilmeleri için modeller geliştirilmekte ve teknolojilerini geliştirebilmeleri için çözümler üretilmektedir. Özellikle BSN-Anatolia adlı projemiz ile uluslararası teknoloji işbirliği için sadece ODTÜ Teknokent firmalarına değil birçok firmaya hizmet sunuyoruz. Projenin temel amacı firmaların uluslararasılaşmasının sağlanması. Bu amaç doğrultusunda yüz yüze görüşme toplantıları, eğitimler, seminerler, teknoloji öneri ve istekleri, işbirliği aracılık hizmetleri, ürün ve hizmetler için yabancı partner arayışları, Ar-Ge projeleri için yabancı partner arayışları gibi faaliyetler ile firmaların uluslararası alana açılmalarını kolaylaştırmayı hedefliyoruz.

BSN projesine benzer şekilde yine Avrupa Komisyonu, AB Rekabet Edilebilirlik ve Yenilikçilik Programı kapsamında yürüttüğümüz bir diğer proje de ELEEN. ELEEN KOBİ'lerin çevreye vermiş oldukları zararları azaltabilecek method veya araçları kullanmalarını teşvik ederken aynı zamanda da karlarını artırmayı amaçlamaktadır. Projede ekodizayn, enerji verimliliği ve çevre yönetim sistemlerinin yanı sıra EUP, REACH, WEEE ve RoHS gibi Avrupa Birliği direktifleri ile ilgili hizmetler sunulmakta ve çeşitli çalıştaylar düzenlenmektedir. METUTECH çevreye olan önemin ve duyarlılığın artırılmasında ELEEN'den destek alırken aynı zamanda da KOBİ'lerimizin gelişimine katkıda bulunmaya devam etmektedir.