Özelgeler vergi müfettişlerini bağlamaz mı?

Özelge; Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre “Bir konudaki görüşü ve yapılması gereken uygulamayı bildiren yazı” Vergi hukuku bakımından ise mükelleflerin belirsiz gördükleri vergi konuları hakkındaki taleplerini cevaplandıran Gelir İdaresi Başkanlığı yazılardır. Özelgeler, mükellef lehine veya aleyhine olacak şekilde cevaplandırılabilir. Ancak, mükellef lehine de olsa aleyhine de olsa özelgeler mükellef bakımından bağlayıcı değildir. İdarenin ise hukuki belirlilik ve istikrar ilkeleri gereği görüşleri ile bağlı olması beklenir. Özelgelerin mükellef bakımından yararı nedir? Mükellef kendi lehine sonuç doğuran özelgeye uygun işlem yaptığında; incelemede Vergi Müfettişi bu özelge yanlış dediğinde ceza ve faizden korunmuş olmaktadır. Vergi müfettişi, mükellef lehine verilmiş bir özelgenin hatalı olup olmadığına karar verebiliyor iken mükellef aleyhine bir özelgeye aynen uyup cezalı tarhiyat raporu yazacak mıdır? Yani, vergi müfettişi mükellef aleyhine özelge ile bağlı mıdır?

Mükellef kendi aleyhine verilmiş bir özelge ile bağlı değildir; aleyhine özelgeye uymak yerine lehine olacak şekilde işlem yapabilir. Fakat, vergi müfettişleri idarenin mükellef aleyhine özelgesi ile bağlı mıdır? Uygulamada mükellef aleyhine özelge ile kendini bağlı kabul edip mükellefin özelgeye uymaması halinde cezalı tarhiyat raporu düzenleyenler kadar bu özelgedeki görüşe katılmıyorum diyerek rapor yazmayan müfettişlere de rastlanmaktadır. 

Bu konuda birkaç görüş ifade edilebilir:

1. Gelir İdaresi Başkanlığı ile vergi müfettişleri Maliye Bakanlığı’nın bir parçasıdır. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın bir görüşüne aynı idareye dahil bir başkasının uymaması düşünülemez. Yani, Vergi Müfettişi, mükellef aleyhine özelgelerle bağlıdır. Bu nedenle, vergi müfettişleri, mükellef aleyhine özelgelerde yer alan görüşler ile bağlıdır, mükellef kendi aleyhine özelgeye uymamış ise cezalı tarhiyat raporu yazması gerekir. Vergi Müfettişi mükellef aleyhine özelgeye katılmıyor ise bu özelgenin mükellef lehine düzeltilmesi için cezalı tarhiyat raporu ile birlikte bu görüşünü rapor değerlendirme komisyonuna aktarmalıdır. 

2. Vergi Müfettişi, mükellef aleyhine özelgeleri, kendisi tekrar yorumlayabilir; bunlarla bağlı değildir. Vergi Müfettişi sadece mükellef lehine özelgeleri hatalı görüyorsa vergi aslını ister; ceza ve gecikme faizi isteyemez. Bu durumda da rapor değerlendirme komisyonu da mükellef lehine özelgenin hatalı olduğu kanaatini taşıyorsa bu amaçla kurulmuş komisyon devreye girer ve bu komisyonun kararı bağlayıcıdır.

Birinci görüşe katılmaktayım. İdare bir bütündür; Gelir İdaresi Başkanlığı’nın verdiği mükellef aleyhine bir özelgeyi Maliye Bakanlığı çatısına dahil bir Vergi Müfettişinin dikkate almaması beklenemez. Fakat, Özelgelerin hukuki niteliği, bağlayıcılığı, mükellef lehine veya aleyhine özelgelerin vergi incelemesindeki durumu daha çok tartışma konusu olmaya açıktır. Bu konuların, Maliye Bakanlığı tarafından genel tebliğler yoluyla açıklığa kavuşturulması, vergi incelemesi süreçlerindeki objektiflik ve şeffaflığı artıracaktır.