Performans düşer, yetişmiş eleman özel sektöre geçer

Mehmet KAYA

ANKARA - Maliye Bakanlığı denetim yapısını tamamen değiştiren düzenleme mutabakat sağlanamamış olmasına karşın, Kanun Hükmünde Kararname ile yapıldı. Düzenlemeyle; verginin yanı sıra, kamu mali denetimi rolü de bulunan ve 1876 yılında kurulan Teftiş Kurulu ile 1945 yılında kurulan Hesap Uzmanları Kurulu tarihe karıştı. Her iki kurum da kamu mali yönetimi açısından okul olma niteliği yanında, mali ve finansal fonksiyonları bulunan hemen hemen bütün üst düzey bürokratların yetiştiği birim olma özelliği taşıyor. Yine kamunun vergi denetiminin sayısal yükünü üstlenen Gelirler Kontrolörleri Başkanlığı da sona erdi.

DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre kısa süre içinde yapılan düzenlemeden bütün kurullar rahatsız. Özellikle, yeni yapıda müfettiş, hesap uzmanı, vergi denetmeni ve kontrolörlerin tam olarak nasıl yerleştirileceği belirsiz. Eski uzmanlar, kısa vadede hayal kırıklığı ve uyum nedeniyle denetim performansının düşeceğini ve teklif alanların kamudan özel sektöre geçişlerinin hızlanacağını tahmin ediyor.

"KHK taslağı tartışılmadı"

DÜNYA’nın görüştüğü Hesap Uzmanları ve Maliye Müfettişleri, kanun hükmünde kararname hazırlığından kısa süre önce haberdar olduklarını, öncesinde uzun süre tartışılmasına rağmen taslak üzerinde tartışma açılmadığını belirttiler. Düzenlemenin hızla yapılmasının kendilerini şaşırttığını belirten uzman ve müfettişler, yeni oluşturulan

grup başkanlıklarının nasıl yapılandırılacağının henüz bilinmediğini, bu noktada verilecek kararın da kısa vadeli uyum sürecinde etkili olacağını belirttiler.

Düzenlemeye göre Maliye Bakanlığı bünyesindeki bütün denetim kurumları kaldırılarak yerine "Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı" kuruldu. Bu kurulda "Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler", "Büyük Ölçekli Mükellefler", "Organize Vergi Kaçakçılığı ile Mücadele" ve "Örtülü Sermaye, Transfer Fiyatlandırması ve Yurtdışı Kazançlar" grup başkanlıkları oluşturuldu. Gruplar içinde sadece Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı'nda hangi denetim elemanlarının görev yapacağı belli oldu. Vergi Müfettişi, Vergi Denetmeni ve Vergi Denetmen Yardımcısı kadroları bu gruba alındı. Diğer unvanlardaki denetim elemanlarının hangi grupta yer alacağına yönelik madde kararnameye konulmazken üç grubun adı sıralanarak "bu gruplarda görevlendirilir" denildi.

"Ekol olmuş unvanlar değişti"

KHK ile denetim elemanlarının tabi olduğu ve kamu içinde "ekol" olarak adlandırdıkları kadro ve unvanlar da değişti. Maliye Başmüfettişleri ve Baş Hesap Uzmanları ile Gelirler Başkontrolörleri Vergi Başmüfettişi kadrolarına, Maliye Müfettişi, Hesap Uzmanı ve Gelirler Kontrolörleri ile Vergi Denetmeni kadrolarındakiler Vergi Müfettişi kadrolarına atandı.

KHK ile mesleğe giriş de farklılaştı. Daha önce her kurul için ayrı ayrı işe giriş süreci uygulanırken, vergi müfettişi olarak Başkanlığa girenlerin yüzde 20’sinin "daha üst düzey gruplarda" görev için ayrılması benimsendi. Maliye Bakanlığı, düzenlemeyi "Dağınıklık ve çok başlılığı ortadan kaldırılmak" olarak tanımlarken, yaptığı yazılı açıklamada siyasi kararlılık vurgusu yaptı. Düzenlemeyle koordinasyon ve etkinliğin artacağı belirtildi.

"Hayal kırıklığı var, ayrılmalar olur"

Eski Maliye Müfettişi Zeki Gündüz de kısa vadede sorunlar yaşanmasının kaçınılmaz olduğunu ve siyasi etki altında kalınması endişesini taşıdığını belirtti. "Kısa vadede, bir hayal kırıklığı yaşanacak, kişiler süreci sorun olarak algılayacaktır" diyen Zeki Gündüz, "Uzunca bir süre sindirme, kabullenme, yeni organizasyonda nasıl bir yer bulacakları, nasıl çalışacakları konusunda yoğunlaşma yaşayacaklar. İlk bir yıl ya da çalkantı tamamlanıncaya kadar performansta düşüş olabilecektir.

Bu dönemde eğer fırsatını bulurlarsa genç arkadaşlardan yoğun olarak ayrılma gözlenebilir. Çünkü kurullar bir okul olarak görülüyor ve o nedenle çalışıyorlardı. Bu işlevin bittiği gözlenirse ya da böyle bir algı oluşursa dış tekliflere açık hale gelirler. Maliye, belirli aşamalarda bu kişileri yurtdışına gönderme dahil çok iyi bir eğitim veriyordu. Bu süreç ayrılmaların dışında, parlak öğrencileri çekmekte de sıkıntı yaratabilir" dedi. Zeki Gündüz, mali denetimin siyasi irade ile ilişkisinin önem taşıdığını da vurgulayarak şöyle konuştu

"Vergi inceleme elemanlarına dönük geçmiş dönemde siyasi etki kaygısı yüzünden bağımsızlığın artırılması tartışılıyordu. Teftiş ve Hesap Uzmanlarının bir geçmişi, gelenekleri vardı. Ekol olan bu gruplar siyasi baskılara daha fazla direnebilme, kendi gelenekleriyle davranabilme, farklı, daha dik tavırlar gösterme imkanı bulurken, bu geleneklerin yok edildiği bir ortamda amirin emrini mutlak itaatle uygulayan bir yapı ortaya çıkabilir deniliyordu.

Bu endişeyi ister istemez ben de paylaşıyorum. Geleceğe dönük bir sorun olarak görülebilir, etkiye açık bir yapı ortaya çıkabilir. " Zeki Gündüz, yeni yapının bütün kurulların ve denetim birimlerinin hangi ihtiyaca dayalı olarak ortaya çıktığını tam kavramadığını belirterek, uzun vadede düzeltilecek bir yapının şimdiden görüldüğünü kaydetti. Maliye Müfettişliğinin sadece vergi denetimi değil, bütün mali sistem, kamu yönetimi hatta özel sektör ile ilişkiler açısından kamusal bir bakış açısı olduğunu söyleyen Gündüz, yeni yapıda bu unsuru karşılayacak bir yapılanmayı görmediğini kaydetti.