Referandumların ortak mesajını okumak…

Ünal SADE / Kamu Yönetimi Uzmanı

1982 Anayasa'sı halkoylamasına sunulduğunda:

1.626.431 "red" (yüzde 8.63) oyuna karşılık, 17.215.559 "evet" (yüzde 91.37) oyuyla kabul edilmişti. Yani referanduma katılan toplam seçmen sayısı 18.841.990'dı.

1982 Anayasa'sı bu güne kadar iki önemli dönemeçte üç referanduma sahne oldu.

Birisi 6 Eylül 1987'de yapıldı. Çok önemliydi 1981 Anayasa'sının geçici 4 ve 5. maddeleri ile pek çok siyasetçiye siyaset yasağı getirilmişti. Halkoylaması bu yasakların kaldırılıp kaldırılmaması konusunu milletin oyuna sunuyordu. Görünürde 1000'e yakın siyasetçiyi ilgilendiren bu oylama aslında Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan, Alparslan Türkeş ve Bülent Ecevit'e getirilen yasağın kaldırılması konusunda odaklanmıştı.

Bir tarafta "Hayır"cı Turgut Özal diğer tarafta "Evet"ci Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan, Alparslan Türkeş ve Bülent Ecevit ve pek çok siyasetçi vardı. Bu kadar güçlü bir "Evet" bloğuna rağmen çıkan sonuç şöyleydi:

Halk oylamasına 24.436.821 seçmen katılmış; geçerli 23.347.856 oydan 11.711.461'i 'evet' (% 50.16), 11.636.395'i 'hayır' (% 49.84) çıkmıştı. Bu referandumda evet oyları ile hayır oyları arasında sadece 75.066 oy farkı vardı. Halk kıl payı ve istemeye istemeye "yasakların" yanında yer almamayı tercih etmişti.

İkinci önemli halkoylaması ise 21 Ekim 2007 tarihinde yapıldı. Değişiklik başka bazı hükümleri içerse de esas önemli kısmı Cumhurbaşkanı'nın halkoyu ile seçilmesinin halk oyunu sunulması anlamına gelmekteydi.

Katılım oranının % 67.49 olduğu bu halk oylamasında:

Evet: 19.422.714 (Oranı %68.95)

Hayır: 8.744.947 (Oranı %31.05)

Sonuçları alınmıştı. Meclisi etkisiz bırakıp Abdullah Gül'ün Cumhurbaşkanı olmasının önünü kesme girişimi bu halkoylaması ile boşa gitmiş ve Abdullah Gül'e Cumhurbaşkanlığı yolu açılmıştı.

12 Eylül 2010 tarihinde ise son referandumu yaşadık. İçerikten burada hiç bahsetmeyeceğim. Üzerinde çokça tartışılan içerik hepimizin malumu.

Sonuçları tekrar hatırlayalım:

Katılım oranının yaklaşık %76 olan referandumda "Evet" oyları %58 (Yaklaşık 21 milyon) "Hayır" oyları %42 (Yaklaşık 15 milyon) olarak gerçekleşti. Böylece 1982 Anayasası 17 milyon "evet" oyu ile kabul edilmişken 21 milyon "evet" oyu ile değiştirilmiş oldu.

Bu üç referandumda da birilerinin "göbeğini kaşıyan adam" "çoban" diye aşağılamaya çalıştığı halk "silahların kafasına dayalı olmadığı" her oylamada sağduyu ile hareket etmiş; hep demokrasi ve insan hakları eksenli teklifin tarafında olmuştur.

Halka ve onun sağduyusuna sığındıkça Türkiye'nin demokrasi yolculuğunda engeller birer birer ortadan kalkmaya devam edecektir. Tamir edile edile yamalı bohçaya dönen Anayasa'nın sil baştan yapılacağı günlere ramak kaldığını düşünmek ve ummak belki de çok yakında hayal olmaktan çıkacaktır.