Reform sonrası isteğe bağlı sigorta
Akın ŞİMŞEK / Rerabet Kurumu İdari ve Sosyal İşler Şefi
Zorunlu sigortalılığın sona ermesinde veya sigortalı olmayanların sosyal güvenlik kapsamına alınmasında bir yöntem olarak kullanılan ve SSK ile Bağ-Kur'daki isteğe bağlı sigorta uygulaması memurlar açısından Emekli Sandığı'nda isteğe bağlı iştirakçilik olarak adlandırılıyor.
Sosyal güvenlik reformu kapsamında çıkarılan 5510 sayılı SSGSS Kanunu, Anayasa Mahkemesi iptal sürecinden sonra 5754 sayılı kanunla değiştirildi ve genel olarak 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girecek. Bu sürecin tamamlanmasıyla sosyal güvenlikte yeni dönem başlayacak.
Emekli Sandığı'nda isteğe bağlı iştirakçilik
Mevcut sistemde Emekli Sandığı iştirakçisi olarak en az 10 yıl çalıştıktan sonra kanunla istenilen şekilde görevinden ayrılanlar 6 ay içinde başvurarak isteğe bağlı Emekli Sandığı iştirakçisi olabiliyor. İsteğe bağlı iştirakçiler son emeklilik haklarından hesaplanacak aylık tutarın yüzde 32'si kadar prim ödüyorlar. Bu süreleri sandık hizmeti gibi sayılıyor ancak aynı süreye ikramiye ödenmiyor ve bu sürede sağlık yardımından yararlanamıyorlar.
SSK'da isteğe bağlı sigorta
SSK'da genel olarak isteğe bağlı sigorta için, en az 1080 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim ödemiş olmak, herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna zorunlu ya da isteğe bağlı sigortalı olmamak, buralardan kendi sigortalılığı nedeni ile tarafına aylık bağlanmamış olmak, isteğe bağlı olarak her ay kesintisiz olarak 30 gün üzerinden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim ödemek ve talep dilekçesiyle başvurmak şartları aranıyor. Ayrıca ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yanlarında çalışan Türk işçilerden isteyenler 1080 gün şartı aranmaksızın isteğe bağlı sigortalı olabiliyor. İsteğe bağlı sigortalılar asgari ücret ile 6,5 katı arasında belirledikleri kazançları üzerinden yüzde 25 prim ödüyorlar ancak bu sürede sağlık yardımından yararlanamıyorlar.
Bağ-Kur'da isteğe bağlı sigorta
Bağ-Kur'da isteğe bağlı sigorta daha esnek. Zorunlu Bağ-Kur kapsamına girmeyenler, 18 yaşını dolduranlar, sosyal güvenlik kurumlarından emekli olmayanlar, ev hanımları, Türkiye'de ikamet eden yabancı uyruklular, yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının yanlarında bulunan ve hiçbir işte çalışmayan eşleri ve zorunlu Bağ-Kur sigortalılığı sona erenler isteğe bağlı sigortalı olabiliyor. Bağ-Kur basamaklarından ilk 12 basamaktan birini seçiyorlar ve bunun üzerinden yüzde 20 prim ödüyorlar. Yine bu sürelerde SSK ve Emekli Sandığı'nda olduğu gibi sağlık yardımından yararlanamıyorlar.
Reform sonrası isteğe bağlı sigorta
İsteğe bağlı sigorta 5510 sayılı kanunda kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tabi olmalarını sağlayan sigorta olarak tanımlanmış ve öncelikle Türkiye'de yasal ikamet şartına bağlanmıştır. Türkiye'de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk vatandaşları da bu haktan yararlanacak. Zorunlu sigortalılar, emekliler, 18 yaşı doldurmayanlar isteğe bağlı sigortalı olamayacak.
Ancak sigortalı çalışmakla birlikte, ay içerisinde 30 günden az çalışanlar veya son bir yıl içinde 360 günden az çalışanlar ya da tam gün çalışmayanlar isteğe bağlı sigortalı olabilecek. Mutlaka bir dilekçe ile Sosyal Güvenlik Kurumu'na başvurulacak. İsteğe bağlı sigorta süresi 5510 sayılı kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında yani mevcut durumdaki Bağ-Kur süresi olarak kabul edilecek.
İsteğe bağlı sigortalılık talebin kayıtlara geçtiği günü takip eden gün başlayacak. Zorunlu sigortalıların isteğe bağlı süreleri ile çakışan isteğe bağlı süreleri iptal edilerek ödenen primler varsa zorunlu sigorta prim borçlarına sayılacak yoksa geri verilecek. Yapılan düzenlemede önemli bir değişiklik isteğe bağlı sigortalı ve iştirakçilerin bu dönemde genel sağlık sigortası primi ödeyerek sağlık yardımından yararlanabilmeleridir. Ait olduğu aydan sonra 12 ay içinde gecikme cezası ve zammıyla birlikte prim ödenmeyen süreler, sigortalılık süresinden sayılmayacak ve bu 12 aylık süreden sonra ödenen primler iade edilecek.
Reformun götürüleri
SSK ve işe yeni başlayan memurlar için isteğe bağlı sigorta sona eriyor. Bu süre Bağ-Kur hizmeti sayılacak. Özellikle memurların emekli ikramiyeleri ile SSK'da sigortalılık süresi açısından emekliliğe hak kazanmada yeni düzenleme olumsuzlukları beraberinde getirecek. Mevcut SSK'lı isteğe bağlılar otomatik olarak Bağ-Kur'lu olacak. SSK' da 25, Bağ-Kur'da 20 olan prim oranı 32 ye çıkıyor. Primler takip eden ay sonuna kadar yatırılırken, ait olduğu ay sonuna kadar yatırılacak.
Reformun getirileri
Öncelikle SSK'da 1080 gün, Emekli Sandığı'nda 10 yıl süre şartı kalkıyor. Halen başvuruyu takip eden aybaşı sigortalı olunurken artık başvuruyu takip eden gün sigortalı olunacak. İsteğe bağlı sigortalılık süresinde sağlık yardımından yararlanılabilecek. Ay içinde 30 günden az zorunlu sigorta primi yatıranlar kalan sürelerini 30 güne tamamlayabilecek. Halen 3 ay sürekli prim yatırılmazsa isteğe bağlı sigorta sonlanırken, bu süre 12 aya çıkarıldı.