Sanayicinin son çeyrek beklentisi iyimser

Naki BAKIR

ANKARA - Sanayi işyerlerinin üretim,  ihracat ve iç piyasa siparişleri, birim maliyetler, satış fiyatları ve istihdamda yılın son çeyreğine ilişkin öngörü ve planları, üçüncü çeyrek gerçekleşmelerine göre daha iyimser bir tablo arz ediyor. Merkez Bankası’nın eylül ayında 2 bin 244 işyerinde gerçekleştirdiği İktisadi Yönelim Anketi’ne verilen yanıtlar, imalat sanayii sektörünün yılın son çeyreğine ilişkin beklentileri ve vizyonunu ortaya koydu. Buna göre imalat sanayiin toplam üretimin yüzde 52.4’le yarıdan fazlasını gerçekleştiren işyerleri son çeyrekte mevcut üretim düzeyini sürdürmeyi planlarken, payı yüzde 36.5’e ulaşan bir kesim ise üretim artışı hedefliyor. Son çeyrekte üretimi kısma eğilimindeki işyerlerinin toplamdaki ağırlığı yüzde 11.1’de kalıyor. Bu denge de son çeyrekte sektör genelinde üretim artışı eğiliminin görece güçlü olduğuna işaret ediyor.
Bu arada eylül ayı anketinde; son üç ayda üretim artışı kaydeden işyerlerinin yüzde 29.1 olduğu, toplam üretimde yüzde 21.4’lük bir ağırlığa sahip işyerlerinin ise üretim düşüşü yaşadığı dikkate dikkati çekiyor. Yılın üçüncü çeyreğine denk gelen bu döneme ilişkin gerçekleşmelerle karşılaştırıldığında, gelecek üç aya (son çeyreğe) ilişkin beklentiler oldukça iyimser bir tablo ortaya koyuyor.
 
Talebin artacağını öngörüyorlar
 
İmalat sanayiinin üretim artışı eğilimi, son çeyrekte iç ve dış talep düzeyine ilişkin beklentilerle paralellik arz ediyor. Sektörde toplam üretimin yüzde 37.9’unu gerçekleştiren kesim son çeyrekte toplam siparişlerde artış beklerken, yüzde 50.2’lik kesim siparişlerin aynı düzeyde seyredeceğini öngörüyor. Üretimdeki ağırlığına göre sadece yüzde 11.9’luk bir kesim toplam siparişlerde son çeyrekte düşüş bekliyor.
Gelecek üç ayda hem iç piyasa hem de ihracat siparişlerinde beklentiler iyimser bir tablo oluşturuyor. Son üç ayda ihracat siparişlerinde artış bekleyenler yüzde 34.9’a ulaşırken, yüzde 54.4’lük kesim siparişlerin mevcut düzeyde devam edeceğini düşünüyor. İhracat siparişlerinde düşüş bekleyenler ise sadece yüzde 10.7 düzeyinde bulunuyor. İç piyasadan alınacak siparişlerde mevcut seyrin devam edeceği beklentisinde olan işyerleri yüzde 55.6 oranında bir ağırlık oluştururken, yüzde 31.5’lik bir kesim siparişlerin daha da artmasını bekliyor. Son çeyrekte alacağı iç siparişlerde düşüş bekleyen işyerlerinin ağırlığı ise yüzde 12.9 düzeyinde bulunuyor.
 
Maliyetlerde artış beklentisi
 
İşyerlerinin, üretimdeki ağırlığı yüzde 38.7’ye ulaşan önemli bir bölümü, üretimde birim maliyetlerinin artacağı, yüzde 53.6 ile en büyük bölümü de aynı kalacağı görüşünde. Yüzde 7.7’lik bir kesim ise maliyetlerde düşüş bekliyor. 
 
Ancak maliyetlere ilişkin bu beklentiler, fiyatlama davranışına birebir yansımıyor. Son çeyrekte iç piyasa satış fiyatlarını artırma eğilimindeki sanayicilerin ağırlığı yüzde 24.7’de kalıyor. Toplam üretimdeki payına göre sanayicilerin yüzde 69.1’i son üç ayda iç piyasa satış fiyatlarını aynı düzeyde tutmayı planlıyor. Yüzde 6.2’lik bir kesim ise fiyatlarını aşağı çekme eğiliminde…
 
İstihdamda zayıf da olsa artış eğilimi
 
Ankete verilen yanıtlar, son çeyrekte sanayide zayıf da olsa istihdamı artırma eğilimi olduğunu gösteriyor. Sektörde toplam üretimin yüzde 76’sını gerçekleştiren işyerleri mevcut istihdam sayısını koruyacağını bildirirken, yüzde 19.2’lik bir kesim istihdam artışına gideceğini dile getirdi. Son çeyrekte çalışan sayısını azaltacağını söyleyenlerin oranı ise yüzde sadece yüzde 4.8 oldu. 2011 başından bu yana istihdam artışı eğilimindeki sanayi işyerlerinin oranı artarken, işçi çıkarma eğilimindekilerin ağırlığının giderek gerilediği dikkati çekiyor.
 
Yatırım iştahı zayıfladı
 
Gelecek 12 ayda geçmiş 12 aya göre daha fazla yatırım yapmayı öngören sanayicilerin üretim değeri ağırlıklı oranı eylülde yüzde 22.1 olarak gerçekleşti. Toplam üretimin yüzde 62.6’sını gerçekleştiren sanayi işyerleri geçmiş 12 aydaki ile aynı, yüzde 15.3’ünü gerçekleştirenler ise daha az yatırım öngördüğünü bildirdi. Yıllık bazda yatırımlarını artırmayı öngören sanayicilerin oranı geçen yılın eylül ayında yüzde 24.1’le daha yüksek düzeyde bulunuyordu. Bu oran izleyen dönemde yükselişe geçerek bu yıl nisan ayında yüzde 30’u aşmıştı. Gelecek 12 ayda geçmiş 12 aya göre daha fazla yatırım planlayan işyerlerinin oranı, küresel finansal iklimin değiştiği mayıstan itibaren ise düşüşe geçti.
 
Faizlerde yükseliş beklentisi tavan yaptı
 
Küresel piyasalarda Fed’in parasal sıkılaştırmaya gideceği algısının güçlenmesiyle, Türkiye’de de piyasa dengeleri alt üst olurken, faizde yükseliş beklentisi çok hızlı bir artış gösterdi. Gelecek üç ayda kısa vadeli TL faizlerde yükseliş bekleyen sanayi işyerlerinin mayıs ayında sadece yüzde 5.2 olan üretim değeri ağırlıklı oranı, haziranda yüzde 23.9’a, temmuzda yüzde 47.4’e yükseldi. Ağustosta yüzde 43.1 olan bu oran, eylülde de yüzde 45 olarak gerçekleşti. Buna göre üretimin yarıya yakınını gerçekleştiren sanayi işyerleri son çeyrekte faizlerde yükseliş bekliyor. Üretimin yüzde 50.7’sini gerçekleştiren sanayiciler, faizlerin geldiği bu noktada sabit kalacağını düşünürken, sadece yüzde 4.3’lük bir kesim son çeyrekte faizlerde düşüş öngörüyor. Bu arada sanayicilerin Eylül 2014 itibariyle ÜFE bazında enflasyon beklentisi de yüzde 7.4 olarak belirlendi.