Şap hastalığı pazarları kapattırıyor

Ali Ekber YILDIRIM

İZMİR - Kurban Bayramı öncesinde şap hastalığı ülkeyi sardı. Çok sayıda hayvan pazarı karantinaya alınıp kapatıldığı için ülkenin büyük bölümünde hayvan alım ve satımı durdu.

DÜNYA'nın saptamalarına göre son üç ayda Türkiye'nin değişik bölgelerinde 40'a yakın hayvan pazarı şap hastalığı nedeniyle belli sürelerle kapatıldı. Halen çok sayıda hayvan pazarı kapalı. Ülkelerarası canlı hayvan ve hayvansal ürün ticaretini olumsuz etkileyen şap hastalığı büyük ekonomik kayıplara neden oluyor. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Şap Enstitüsü verilerine göre, şap hastalığı kontrol altına alınmadığında ekonomiye önemli kayıplar veriyor. Şap Enstitüsü verilerine göre şap hastalığı, süt ve et veriminde ciddi kayıplara neden oluyor. Şap hastalığından dolayı yıllık yüzde 15 süt kaybı görülürken, et kaybı yüzde 10 düzeyinde bulunuyor.

Süt kaybından dolayı ülke ekonomisinin uğradığı zararın 8 milyon dolar, et kaybından dolayı uğranılan zararın ise 81 milyon dolar olduğu ifade ediliyor. Şap hastalığı hayvanların gelişmesinde gerilik, gebe hayvanlarda yavru atma, genç hayvanlarda görülen yüksek oranda ölümler, dış ticarete getirilen kısıtlamalardan doğan ekonomik kayıplar, tedavi masrafındaki maliyet nedeniyle ekonomiye ciddi zarar veriyor.

Tarım Bakanlığı şap hastalığını kontrol altına almak üzere Avrupa Birliği'nin 65 milyon Euro'luk mali desteği ile 2008-2010 dönemini kapsayan "Türkiye'de Şap Hasatalığı‘nı Kontrolü Projesi" başlattı. Bu proje kapsamında Trakya Bölgesi şap hastalığından aşılı ari bölge ilan edildi. Bu bölgede şap hastalığı kontrol altına alındı. Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı (OIE) denetimi sonucunda Trakya'da şap hastalığı olmadığı rapor edildi.

Avrupa Birliği, Türkiye ile müzakere sürecinde Gıda, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı faslını bu rapor verildikten sonra müzakereye açtı. Uzmanlar Trakya Bölgesi'nde sağlanan bu başarının Anadolu'da yakalanamadığını belirterek, Avrupa Birliği ile yürütülen projenin son yılında şap hastalığının bu denli yayılmasının düşündürücü olduğunu ifade ediyor. Banvit A.Ş.'nin kurucusu Vural Görener'in "Edirne'den Kars'a kadar şap olmayan köy yok" açıklaması ile yeniden ülke gündemine gelen şap hastalığı hayvan üreticilerinin korkulu rüyası oldu. Hayvan ithalatı ile tedirgin olan yetiştiriciler, şap nedeniyle hayvan alım satımının durduğunu, pek çok pazarın kapandığını dile getirerek Kurban Bayramı öncesinde büyük sıkıntı yaşadıklarını dile getiriyor.

Tarım Bakanlığı şap hastalığı ile ilgili yaptığı açıklamada geçen yılın sonundan bu yana hastalık sayısında artış olduğunu kabul ediyor. Bakanlığın konuya ilişkin açıklamasında, "Türkiye'nin yer aldığı bölgenin özellikleri sebebiyle 2009 yılı Aralık ayından bugüne kadar yeni alt tipi kaynaklı hastalık sayılarında tedrici bir artış gözlenmekle beraber bu oranın, şapla mücadelede çok başarılı bir eşik kabul edilen yüzde 2'ye kadar gerilediği belirtiliyor. DÜNYA'nın hayvan pazarlarına yönelik yaptığı araştırma üreticiyi doğruluyor. Türkiye'nin her bölgesinde hayvan pazarları şap hastalığı nedeniyle belli sürelerle kapatılıyor. DÜNYA'nın saptamalarına göre sadece son üç ayda kapatılma kararı verilen 40'a yakın pazar var.

Tarım Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü verilerine göre ülkede 91 ruhsatlı hayvan pazarı faaliyet gösterirken, ruhsatlı pazardan daha fazla ruhsatsız pazar var.

Şap hastalığı nedir, nasıl bulaşır?

Şap hastalığı, ülkeler arası canlı hayvan ve hayvansal ürün ticaretini olumsuz yönde etkileyen, büyük ekonomik kayıplara neden olan, çift tırnaklı hayvanların akut ve çok bulaşıcı viral bir hastalığıdır. Şapın 7 farklı serotipi (A, O, C, Asia 1, SAT1, SAT2, SAT3) vardır. Bu serotipler çok sayıda alt tip ve varyanta sahiptir. Şap virüsü doğal şartlarda yüksek mutasyon oranına sahiptir. Bu çeşitlilik, hastalıkla mücadelede aşı kullanımını güçleştiren bir etmendir. Sınırlı sayıda bulunan aşı suşları, dünyanın farklı bölgelerinde, bazen aynı bölgede mevcut virüsler için etkili bir koruma sağlayamaz.

Türkiye’de şap hastalığı mihraklarında yapılan incelemelerde, hastalığın en yaygın bulaşma yolunun direkt bulaşma olduğu bildirilmiştir. Bu bulaşma şeklinde genellikle hayvan hareketleri ve hayvan pazarlarının önemli rolü olduğu düşünülmektedir.

Şap hastalığının neden olduğu kayıplar

- Süt ve et verimindeki kayıplar

- Hayvanların gelişmesinde gerilik

- Gebe hayvanlarda yavru atma

- Özellikle genç hayvanlarda görülen oldukça yüksek oranda ölümler

- Dış ticarete getirilen kısıtlamalardan doğan ekonomik kayıplar

- Tedavi masrafındaki maliyet

Son üç ayda belli sürelerle kapatılan hayvan pazarları

KASTAMONU

Tosya ilçesine bağlı Sapanca köyünde hayvanlarda görülen şap hastalığı nedeniyle karantina altına alınan Tosya Hayvan Pazarı, 18 Ağustos'tan 14 Eylül'e kadar kapatıldı. Şap hastalığının olumsuz etkilerini engellemek ve hayvan yetiştiricilerini korumak amacıyla Kastamonu Merkez Hayvan Pazarı 18 Ağustos tarihinden 14 Eylül tarihine kadar İl Tarım Müdürlüğü tarafından kapatıldı. Belirti rastlanan 7 bölge karantina altına alınarak o bölgelerden hayvan giriş-çıkışı yasaklandı. Taşköprü Hayvan Pazarı 27 Ağustos'ta bir ay süreyle kapatıldı. Devrekani İlçesi Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu 23.08.2010 tarihli kararı gereği; Kastamonu İl Merkezi ve civar illerde yaygın görülen şap hastalığının ilçeye sirayet etmemesi için Devrekani Belediyesi Hayvan Pazarı 23 Ağustos'ta üç hafta süreyle kapatıldı.

DENİZLİ

Her hafta salı günleri kurulan Denizli Acıpayam Hayvan Pazarı, haziran ayı sonunda görülen şap hastalığı nedeniyle kapatıldı.

BURSA

Hayvanlarda görülen şap hastalığı nedeniyle Bursa Mustafakemalpaşa Hayvan Pazarı 3 Ağustos 2010 tarihinde Hayvan Sağlığı Zabıta Komisyonu kararı ile 15 gün kapatıldı. İlçeye küçük ve büyükbaş hayvan giriş-çıkışı yasaklandı. İnegöl ilçesi Hamzabey ve Kozluca köylerinde hayvanlarda şap hastalığı görülmesi üzerine ilçeye hayvan giriş-çıkışları yasaklandı ve hayvan pazarının karantinaya alınarak 15 gün süreyle kapatıldı.

BURDUR

Karakent, Yaylabeli, Kayaaltı, Merkez İlçe Menderes Mahallesi ve Karamanlı İlçesi Dereköy'de tespit edilen şap hastalığının yayılma eğilimi göstermesi, hastalık çıkan Menderes Mahallesi'nde hayvan pazarı bulunması nedeniyle 30 Nisan'da yapılan toplantıda hayvan pazarları kapatıldı. Bugün alınan bir kararla da pazarların 15 Eylül tarihine kadar kapalı kalacağı bildirildi.

AKSARAY

Aksaray merkezde şap hastalığı ile ilgili ahır denetimleri yapan Tarım İl Müdürlüğü ekipleri, kontrollerde hayvan pazarına yakın birkaç ahırdaki hayvanlarda şap hastalığı olduğunu belirledi. Hayvan pazarı şubat ayında kapatıldı.

SİVAS

Sivas'ın İmranlı İlçesi Maden Köyü'nde şap hastalığının yayılma eğilimi göstermesi nedeniyle İlçe Tarım Müdürlüğü tarafından İmranlı Hayvan Pazarı iki kez kapatıldı. İlk olarak 28 Haziran 2010 tarihinde Hayvan Sağlığı Zabıta Komisyonu, İmranlı Hayvan Pazarı'nı 20 Temmuz 2010 tarihine kadar kapattı. Hastalığın yayılma riskine karşı pazar bir ay daha 17 Ağustos'a kadar kapatıldı.

AYDIN

Nazilli İlçesi'nde 100 başlık işletmede 15'i ağır 15'i hafif olmak üzere 30 hayvanda görülen şap hastalığı nedeniyle Nazilli Hayvan Pazarı, temmuz ayı başında bir ay süreyle kapatıldı. İlçe merkezinde hayvan giriş ve çıkışı yasaklandı. Nazilli'den sonra şap hastalığının görülmesi ve yayılma tehlikesi nedeniyle Söke Hayvan Pazarı geçici olarak kapatıldı.

BAYBURT

Bayburt Hayvan Pazarı, şap salgını nedeni ile 31 Ağustos 2010- 30 Eylül 2010 tarihleri arasında 1 ay süreyle kapatıldı. Bayburt Belediye Başkanı H. Ali Polat'ın açıklamasına göre Bayburt ve köylerinde yüzde 40 oranında hayvanlarda şap hastalığı tespit edildiği için hayvan pazarı bir ay kapatıldı.

İZMİR

Ödemiş Hayvan Pazarı iki farklı noktada rastlanan şap hastalığı nedeniyle 26 Ağustos itibariyle iki hafta süreyle kapatıldı.

DÜZCE

Haziran ayı başında Düzce Merkez ve Gölyaka ilçelerinde şap hastalığının görülmesi üzerine il genelinde meralar ve hayvan pazarları kapatıldı. Kente hayvan giriş ve çıkışı yasaklandı.

TOKAT

Tokat Merkez ve Niksar'a bağlı Cer Köyü'nde hayvanlarda şap hastalığı tespit edilmesi üzerine ilçeye hayvan giriş ve çıkışı yasaklandı. Niksar Hayvan Pazarı ve ildeki tüm pazarlar 24 Ağustos 2010 gününden itibaren kapatıldı.

ERZURUM

Üçü merkez olmak üzere 8 ilçede (Narman, Çat, Hınıs, Oltu, Şenkaya, Palandöken, Yakutiye ve Aziziye) şap hastalığı görüldü. İlde 14 gün süreyle hayvan giriş ve çıkışı yasaklandı, hayvan pazarları kapatıldı. Şap hastalığının en hızlı yayılan türü olması nedeniyle, 25 Haziran-9 Temmuz tarihleri arasında kente hayvan giriş ve çıkışı yasaklandı. Ayrıca tüm ilçelerdeki hayvan pazarlarının da bu tarihler arasında kapatılması kararı alındı.

Aynı tarihlerde Pasinler'de çıkan ve hızlı bir yayılım eğilimi gösteren şap hastalığını önlemek üzere İl Hayvan Sağlık Zabıta Komisyonu'nun 22.06.2010 tarihli kararı ile Pasinler Hayvan Pazarı 25 Haziran-9 Temmuz tarihleri arasında kapatıldı. Kararda hastalığın Ağrı, Iğdır, Ardahan ve Kars illerinden çıkış yapan kontrolsüz insan ve hayvan hareketlerinden kaynaklandığı görüşüne yer verildi.

ESKİŞEHİR

Odunpazarı İlçe Tarım Müdürlüğü görevlileri, Sevinç Mahallesi'nde besicilik yapan bir işletmede 100 büyükbaş hayvanda şap hastalığı olduğunu tespit etti. Tarım Müdürlüğü Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonu, karantinaya aldığı mahalleye hayvan giriş ve çıkışını süresiz olarak yasakladı.

SAMSUN

Havza, Vezirköprü başta olmak üzere Salıpazarı, Kavak, Bafra ve Tekkeköy ilçelerinde temmuz ayı başında tespit edilen şap salgını nedeniyle Havza ve Vezirköprü hayvan pazarları kapatıldı.

GİRESUN

Şebinkarahisar Taş Mahallesi'nde 12 Ağustos'ta tespit edilen şap hastalığı nedeniyle Şebinkarahisar Hayvan Pazarı 31 Ağustos'a kadar kapatıldı.

ADIYAMAN

Kahta Belediyesi, şap hastalığının görülmesi nedeniyle 11 Haziran'da ilçedeki hayvan pazarını bir ay süreyle kapattı. Dışarıdan ilçeye hayvan girişi yasaklandı.

ADANA

Yüreğir İlçesinde, Bahçelievler Mahallesi, Doğankent Beldesi, Camili ve Şıhmurat köylerinde şap hastalığı tespit edildi. İl Tarım Müdürlüğü İl Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Komisyonu, Yüreğir Belediyesi Canlı Hayvan Pazarını ikinci bir emre kadar kapattı. Ceyhan ve Kozan hayvan pazarları da kapatıldı.

KÜTAHYA

Tavşanlı Hayvan Pazarı, şap hastalığı nedeniyle Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonu kararıyla süresiz kapatıldı.

KARS

Kars Merkez ve Selim, Sarıkamış, Kağızman, Arpaçay, Akyaka, Digor ve Susuz ilçelerinde büyükbaş hayvanlarda görülen şap hastalığı nedeniyle Tarım İl Müdürlüğü'nce hastalığın yayılmaması amacıyla hayvan pazarı 16 gün süreyle kapatıldı.

ÇORUM

Çevre illerde görülen şap hastalığının yayılma tehlikesine karşı Çorum Hayvan Pazarı 16-31 Ağustos tarihleri arasında kapatıldı.

BOLU

Gerede'ye bağlı bazı köylerde büyükbaş hayvanlarda görülen şap hastalığı nedeniyle toplanan Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu, hastalığın yayılmaması amacıyla hayvan pazarının bir ay süreyle kapattı. Mudurnu İlçesi'nde de şap hastalığı nedeniyle hayvan pazarı kapatıldı.

KIRŞEHİR

Kaman İlçesi'ne bağlı Bayramözü ve Bayındır köylerinde şap hastalığının görülmesi üzerine ilçedeki hayvan pazarı kapatıldı.

SİNOP

Şap hastalığı nedeniyle 26 Ağustos itibariyle iki hafta süreyle Sinop'a hayvan giriş ve çıkışı yasaklandı. Kentteki tüm hayvan pazarları ikinci bir emre kadar kapatıldı.

EDİRNE

Havsa ve Keşan ilçelerinde kurulan hayvan pazarları, 9 Temmuz'da şap hastalığına karşı önlem amacıyla geçici süreyle kapatıldı. Hayvan tacirlerine yerleşim birimlerinde hayvan alım satımı yapması yasaklandı. Damızlık amaçlı hayvan alım satımının ise sadece Tarım Bakanlığı'ndan ihale almış firmalara yapılması kararlaştırıldı.