Şaşırtan Libya
Dr. Mustafa AŞULA / Emekli Büyükelçi
Son birkaç günden bu yana Bingazi, Derne be Beyda'da meydana gelen ve çok sayıda ölümlerle sonuçlandığı bildirilen olaylar, Libya hakkında bilinen ve yaşananlara pek uymuyor; yani Libya şaşırtıyor.
Yumuşak mizaçlı ve mütevekkil Libya halkının gündelik yaşam dışında, ötedenberi politika ile ve hele özgürlüklerle ilgilendiği pek söylenemez. Zira halk buna fırsat bulamadığı gibi, bu yönde bir endoktrinasyon ve alışkanlığa da sahip değildir.
1 Eylül 1969 tarihinde Kral İdris'in, Hür Subaylar adına o tarihlerde orduda üstteğmen rütbesinde bulunan Muammer Kaddafi ve arkadaşları tarafından devrilmesiyle başlatılan 'Devrim'in üzerinden 41 seneden fazla bir zaman geçmiş bulunuyor. Bu süre zarfında siyaset ve yönetim, M. Kaddafi'nin başkanlığındaki ' evrim Konseyi'nin tek ve gerçek sorumluluğu altında cereyan etmiştir. Dolayısıyla halk bu egzersizin tümüyle dışında tutulmuştur. Halka ayrılan saha, gündelik ve rutin işlerin görüldüğü veya konuşulduğu mahalle bazındaki 'halk komiteleri' olmuştur. Hükümette, çeşitli hizmetleri yürütmekle görevli ve sekreter diye tabir edilen kimselerden oluşan 'Genel Halk Komitesi' adı altında örgütlenmiştir. Gerek Halk Komiteleri, gerekse Genel Halk Komitesi mensupları her sene yapılan genel kurullar tarafından ilke itibariyle seçilirler. Yeterli görülmeyenler genel kurullar tarafından görevden uzaklaştırılırlar. Bu düzenlemenin felsefi hedefeleri ve ayrıntıları, doğrudan Albay Kaddafi tarafından kaleme alınan (redije edilen) üç ciltlik Yeşil Kitap'ta belirlenmiştir. Yeşil Kitap 1 Eylül Devrimi'nin bir bakıma manifestosu sayılır.
Gündelik yönetimin halk komitelerine havale edildiği devrim buna karşın, 'daimi'dir. Devrimde durmak düşmek anlamına geleceği için, süreklilik esastır.
Albay Kaddafi'nin lideri olduğu devrimin teminatı, onu benimsediği farzedilen halktır. Ancak halk bu görevi doğrudan değil, fakat dolaylı olarak yerine getirir. Bu konuda icracı organ Devrim Komiteleri'dir. Komiteler, devrim uğruna hertürlü mücadeleyi göze alabilecek unsurlardan oluşur ve doğrudan Lider Albay Kaddafi'ye bağlıdır. Devlette ve Genel Halk Komitesi'nde ( Hükümette) hiyerarşik herhangi bir görevi resmen üstlenmemiş olan liderin de birincil misyonu, ülkede devrim ruhunu canlı tutmak ve devrimin ilke ve ideallerini geniş halk kitlelerine olabildiğince benimsetmektir. Devrim Komiteleri bu kimlikleriyle tabiatiyle Halk Komiteleri üzerinde de nazım rol oynarlar.
Libya, yeşil doktrinlere uyum sadedinde, son zamanlara kadar hemen her anlamda kapalı bir toplum olagelmiştir. Uzunca bir süre turistlerin bile yaşamı ifsad edebilecekleri varsayılmıştır. Ancak, özellikle 90'lı yılların ortalarından itibaren Libya üzerinde yaklaşık on seneye varan bir süre uygulanan ambargonun ekonomik ve sosyal hayat üzerinde yaratmış olduğu olumsuz tesirleri kısmen de olsa giderebilmek amacıyla, çeşitli alanlarda yatırımlarda olsun, dışa açılmada olsun, Libya'da önemli açılımlar başlatılmıştır. Bu meyanda, yabancıların ülkeye girişlerine de keza kayda değer esneklikler getirilmiştir. Kontrollü de olsa, dış bağlantılara da müsamaha edilmiştir. Böylece denilebilir ki, ananevi Libya toplumunun kimyası epeyce değişmiştir.
Buna bir de komşu Tunus ve arkasından Mısır'daki gelişmeler eklenince, ötedenberi maddi olanak ve geniş kamu hizmetleriyle devrime bağlılıkları korunmaya çalışılan Libya halkı, büyük bir olasılıkla, refahın ancak özgürlüklerle takviye edilmesi halinde kalıcı olabileceğine kanaat getirmiş olacaktır ki, ilk sinyali çoğu kez küçük kıpırdanmalara öncülük eden Bingazi ve havalisinde vermek yolunu seçmiş bulunuyor.