Sürdürülebilir kalkınma ve tehlikeli atıklar
Kemal YAŞLI / Balıkesir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çevre Yönetim Şube Müdürü
Tehlikeli atık yönetimi atıkların tanımlanmasını, çevresel etkilerini, bertaraf edilmesini, üretim ve taşınmasının, ithalatının ve ihracatının kontrol altına alınmasını, atık envanteri oluşturmasını atığın kaynağında azalmasını, özelliğine göre ayrılmasını, işlenmesini, depolanmasını ya da bertarafından sorumlu kişi ve kuruluşların denetlenmesi süreçlerini içeren bir yönetim sistemidir.Tehlikeli atıkların kontrolünde en önemli öncelik atık üretiminin minimizasyonu olmalıdır. Çünkü minimizasyonda atığın hacmi düşer ve hammadde tüketimi azalır. Ancak esas ve önemli olan temiz üretim ve sıfır atıklı bir üretim tüketimi felsefesini yakalamaktır.
Çevre ve insan sağlığını tehdit eden katı, sıvı ve gaz halinde bulunabilen, patlayıcı oksitleyici, kendiliğinden yanmaya müsait, suyla temas halinde parlayıcı gazlar çıkaran tahriş edici, zehirli, hava ve suyla temasında toksik gaz çıkaran kanserojen ,korozif, enfeksiyon yapıcı, üreme yetisini azaltıcı, mutajenik toksik ve ekotoksik özelliklere sahip olan tehlikeli atıklar sanayinin gelişmesine paralel olarak hızla artış gösteriyor.
Hava, su, toprak, çevre, insan ve hayvan sağlığı için çevreye çok zararlı ve tehlikeli olan atıkların başlıcalar; atık yağlar, tehlikeli madde ile pislenmiş bez, eldiven, üstüpü gibi atıklar, boya kutuları, kimyasal kaplar, yağ teneke ve varilleri, üzerinde tehlikelilik işareti bulunan ambalajlar, yağlı metal talaşları, metalik çamurlar, eski piller ve aküler, flouresan lambalar, kartuş ve tonerler, pestisitler, filtre tozları, yağ içeren kablo atıkları, film banyo suları, yağlı araç parçaları, tank dibi tortular, baca gazı tozu, fosfatlama çamurları kullanılmış (mum) parafin ve yağlar, hava yastıkları, fren sıvıları, havai fişek atıkları, peroksitlerdir.
Sanayicilerin tehlikeli atıkların üretiminden itibaren yapmaları gereken yükümlülükleri 5 Temmuz 2008 tarihli Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik ve 14 Mart 2005 tarihli Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Sanayiciler, atık üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri almalı, atık yönetim planlarını hazırlamalı, atıklarını kendi tesislerinde geçici depolayacaklarsa valilikten izin almalı, atıklarının kayıtlarını tutmalı, atıklarını lisanslı firmalara göndermeleri ve yönetmelikte belirtilen diğer yükümlülüklerini yerine getirmelidirler. Tüm tehlikeli atık üreticilerinin, sanayicilerin üretimden kaynaklanan tehlikeli atıklarını küçültmeleri, çevreye uyumlu üretim ve çevre yönetim sistemlerini geliştirmeleri gerekiyor. Teknik standartlar da sağlanmalı. Bütün bunlar sürdürülebilir kalkınmanın devamlılığı için büyük önem taşıyor.