Türk Maliye'sinde yaratıcı yıkım
Dursun Ali YAZ / S.M.Mali Müşavir (MBA)
Maliye Bakanlığı, uygulanabilirliği kalmamış fikir ve organizasyonları tümüyle reddederek, yeni ekonominin gerektirdiği ilkeler üzerinde yoğunlaşmış organizasyonlar ile örgütsel anlamda yaratıcı yıkımı gerçekleştirmiştir.
Sürdürülebilir kalkınmanın saç ayaklarından olan yaşam kalitesi-çevre ve kalkınma olgularını bir potada toplayarak Kyoto Protokolü'nü imzalamış ülkelere samimiyet ve gerçeklik dersi vermiştir.
VEDOP (Vergi Dairesi Tam Otomasyonu Projesi)
Internet World Stats verilerine göre dünyada internet kullanıcı sayısı 1 milyar 463 milyona ulaştı. Bu rakamın yüzde 39,5 Asyalı, yüzde 26,3 Avrupalı, yüzde 21'i ise Kuzey Amerikalı kullanıcılardan oluşuyor. 1996 yılına kadar ne olduğu bilinmeyen internetten Afrika'da bile 50 milyonun üzerinde kullanıcı yararlanıyor.
Gözlerimizi dünyadan Türkiye'ye çevirdiğimizde ise daha 5-10 yıl öncesine kadar Maliye'nin taşra teşkilatlarında bilgisayar dahi yokken Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü'nün başlattığı; Vergi Dairesi Tam Otomasyonu Projesi (VEDOP II) ile evrak girişinden başlayarak sicil, tarhiyat, tahakkuk, tahsilat, düzeltme, takip, iade, araç tescil, muhasebe, özlük, gümrük, motorlu taşıtlar vb. işlemleri vergi dairelerinde bilgisayar ortamında ve birbiri ile entegre durumda tamamlanmaktadır.
VEDOP, daha ilk yıllarında, Cebit-Eurasia Bilişim (2002) etkinliklerinde TÜSİAD tarafından büyük ödül ile Computerworld Honors (2003) arışmasında ise birinciliğe layık görülmüştür. Kamu sektörünün en büyük bilgi teknoloji projesi VEDOP 3 ihalesi ise 2009 yılında tamamlanmak üzere Siemens tarafından 99 milyon dolara alınmıştır.
VEDOP II programı uygulamaya başlandığı Ekim 2004 döneminden itibaren Maliye Bakanlığı vergi mükelleflerinin beyanlarını internet üzerinden verebilmesini sağlamıştır. Üç yıldan beri belli hadleri aşan mükellefler beyannamelerini zorunlu olarak internet üzerinden veriyorlardı. 18.10.2007 tarih ve 26674 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan '376 sıra no'lu VUK'nun Genel Tebliğ hükmü ile gerçek usulde vergilendirilen tüm gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için beyannamelerini internet üzerinden verilme zorunluluğu getirilmiştir.
Maliye Bakanlığı mükelleflerin beyanname ve dilekçelerini internet üzerinden alımı için yıllardır teknoloji ve eğitim yatırımları yapmaktadır. Bunların neticesinde ise, önlenen kaynak ve zaman israfını rakamlarla dile getirmek için Gelir İdaresi Başkanlığı'nın sitesinde yer alan ana mükellef grupları üzerinden yapılan hesaba göre; (Yıllık)
Mükellef grupları Mükellef sayısı ve bey. adedi Top. bey. sayısı
Gelir vergisi faal mük. sayısı : 1.718.837 Ad. * 5 Adet bey. = 8.594.185 adet bey.
Gelir stopaj vergisi FM say. : 2.339.832 Ad. * 12 adet bey. = 28.077.984 adet bey.
GMSİ faal mükellef sayısı : 749.786 Ad. * 1 adet bey. = 749.786 adet bey.
Kurumlar vergisi FM sayısı : 641.851 Ad * 5 adet bey. = 3.209.255 adet bey.
KDV faal mükellef sayısı : 2.281.968 Ad. * 12 adet bey. = 27.383.616 adet bey.
Basit usul mük. sayısı : 820.248 Ad. * 1 adet bey. = 820.248 adet bey.
BA-BS formları : 1.500.000 Ad. * 24 adet bey. = 36.000.000 adet bey.
İnternet üzerinden verilecek toplam beyanname sayısı = 104.835.074 adet beyannamedir.
Her beyanname için beş sayfa kağıt tasarruf edildiği düşünülecek olursa, toplam 524.175.370 (=104.835.074*5) adet A4 sayfasında tasarruf edilen kağıtların ortalama ağırlığı 2.600 tondur.
Elektronik Fatura Kayıt Sistemi (EFKS)
Elektronik Fatura Kayıt Sistemi, şirketlerin düzenlemek zorunda oldukları faturalarda bulunan bilgilerin, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın belirlediği esaslar çerçevesinde yine başkanlığın sistemine aktarılması sureti ile faturalara ait ikinci nüshaların kağıt ortamında saklanması zorunluluğunu ortadan kaldıran, bununla beraber alıcılarına verilmek üzere hazırlanan birinci nüsha faturaların da güvenli elektronik imzalı dijital belge şeklinde oluşturulmasına imkan sağlayan bir sistemdir.
Dolayısıyla Şubat 2008 faaliyete geçen bu uygulama, düzenlenmesi gereken her bir fatura için en az iki sayfa kağıdın (faturalar en az bir asıl ve bir suret bastırılmak zorundadır.) tasarruf edilmesine imkan sağlamıştır.
Yine efatura.gov.tr sitesinde yer alan istatiksel bilgiye göre "15.Ocak 2009 tarihi itibariyle E.F.K. Sistemi'ne geçmiş altı adet firmanın ikinci nüshasını basmadığı fatura adedi 408.897.136 adettir." 408 milyon adet kağıt tasarrufu bir yılın sonunda ulaşılan rakamdır.
Elektronik ortamda fatura düzenlenebilmesine imkan veren uygulama sonucunda halihazırda 6 firmanın kağıt kullanmaksızın düzenlediği fatura adedi/yıl 980 milyon adede ulaşmış olup tasarruf edilen kağıtların ortalama ağırlığı 4.860 tondur.
(Elektronik Fatura kayıt Sistemi: 408.897.136 Ad.* 2Adet fatura = 817.794.272 Adet olmak üzere kağıda basılmayan beyanname ve fatura sayfalarından toplamda tasarruf edilen A4 sayfasının 1.341.969.642.- adet olduğu görülmektedir.)
Yaratıcı yıkım
Vergi beyanlarının internet üzerinden verilmesi ve faturaların elektronik ortamda düzenlenebilmesine olanak sağlayan yasal düzenlemeler ve teknolojik yatırımlar neticesinde sadece A4 sayfası olarak toplam 1,5 milyara yakın adet, başka bir ifadeyle yaklaşık 7.500 ton kağıt tasarruf edilmiştir.
1 ton kağıt elde edebilmek için kesilmesi gereken yetişmiş ağaç sayısı 17 adettir. Bu durumda tasarruf edilen toplam ağaç sayısı 127.500 sayısına tekabül etmektedir. Bununla beraber 1 ton atık kağıt sayesinde 2,3 m2 ormandan 31.787 litre sudan ve 4.100 kilowatt elektrikten tasarruf sağlanmıştır.
Şaka gibi belki ama, Maliye Bakanlığı'nın teknolojiye yaptığı yatırım sonrası Türkiye'nin 10 yılda kesilmekten kurtardığı yetişkin ağaç sayısı 1,3 milyon adet olup bu rakam ekili onlarca hektar araziye tekabül etmektedir. Hattızatında yukarıdaki milyonlarca beyannameyi tarh, tahakkuk, tasnif, arşiv ve depolama maliyetlerinden sıyrılan Maliye idaresi, toplam personel mesaisinde de ciddi bir zaman tasarrufuna ulaşarak verimli, etkin, eğitimli ekibe sahip olmak ve kaliteli hizmet sunabilmek için önündeki önemli engellerden birini bertaraf etmiştir.
Reel sektör ve sivil toplum örgütlerinin görüşleri
Yıldız Ambalaj Grubu'ndan (Ülker) Sn. Cahit Paksoy'un geçen yıl CNBC-e kanalında açıkladığı rakamlar ile konuya katkıda bulunmak gerekirse;
Türkiye'deki yıllık kağıt tüketimi: 4 milyon tondur. Bunun sadece 1.6 milyon tonu sanayiye geri dönüyor. Başka bir ifadeyle atık kağıtların yüzde 60 toplanamıyor. Bu olumsuz oran Avrupa'da yüzde 40, Amerika'da ise yüzde 20 civarında. Hatta ABD eyaletleri bu işi kanun düzeyinde ele alarak ciddi önlemler alıyor. Ülkemizde çöpe atılan kağıtlar geri döndürülse on yılda 3 milyar doların üzerinde tasarruf edilebileceği hesaplanıyor.
Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Filiz Demirayak, "Tüm üretim ve tüketim süreçlerinde doğaya bağımlıyız. Doğal kaynaklarımız olmadan onlara bağlı üretimin ve sanayinin olamayacağı bir gerçektir" şeklindeki açıklaması sivil toplum örgütleri ve sanayiciler açısından dikkate değer hatırlatmadır.
Sınırsız olmayan doğal kaynaklarımıza zarar veren kişi ve kurumların cezalandırılması kadar faydalı iş ve fikirler üreten ve bunları hayata geçiren kurumlarında ödüllendirilmesi bilgili ve bilinçli kamuoyu oluşmasını sağlayacaktır.
Son söz
Türkiye'deki tüm defterdarlık, vergi daireleri, mal müdürlükleri ve takdir komisyonlarını tam otomasyona kavuşturmayı hedefleyen Vergi Daireleri Otomasyon Projesi (VEDOP) serisinin üçüncü aşamasını Mayıs 2009'da tamamlamayı hedefleyen, Siemens IT Çözümleri ve Hizmetleri Bölüm Direktörü Ali Rıza Ersoy, VEDOP'un Türkiye'nin kuruluşundan bu yana en büyük bilişim projesi olduğunu vurgularken sözkonusu proje ile hayat geçmesi beklenen e-defter, -e-haciz, e-tahsilat, e-arşiv uygulamalarının ekonomiye sağlayacağı faydalar kuşkusuz sıralamakla bitmeyecektir.
Bilgi ve fikir üzerine yeniden yapılanan dünyaya paralel olarak varlığını sürdürmek isteyen
devletlerin ekonomi, ordu, adalet, eğitim, sağlık gibi temel işlevlerini teknolojik gelişmelere ve değişimlere entegre ederek gerektiğinde halkına öncülük etmesi kaçınılmaz bir durumdur.
Ülkemizde hızla yayılan e-devlet uygulamasında, bu günün ihtiyaçlarını geleceğin kaynaklarını harcamadan gerçekleştirebilen Maliye Bakanlığı'nın alkışa değer çabalarının istisnai bir durum olarak kalmaması için toplumun tüm kesimlerinin uyum noktasında destek olması kaçınılmaz bir gerekliliktir.