Türkiye'de denetimde devrim: Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu

Prof. Dr. Necdet SAĞLAM / Anadolu Üniversitesi İİBF

Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Avrupa Birliği'ne uyum süreci çerçevesinde 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kurulmuş ve 2 Kasım 2011 tarihli ve 28103 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Daha önce 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'na 18.12.1999 tarih ve 4487 sayılı Kanun'la eklenen Ek-1'inci madde uyarınca kurulan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu kapatılarak bütün yetkileri yeni kuruma devredilmiştir.

Kurum; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı tarafından önerilecek dörder aday arasından ikişer kişi, Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun bağlı olduğu bakanlıklar ile Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından önerilecek ikişer aday arasından birer kişi olmak üzere, Bakanlar Kurulu tarafından atanan dokuz üyeden oluşacaktır.

Yeni kurulan kurulun görevleri arasında uluslararası standartlarla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartları'nı oluşturmak ve yayımlamak, bağımsız denetimde uygulama birliğini, gerekli güveni ve kaliteyi sağlamak, denetim standartlarını belirlemek, bağımsız denetçi ve bağımsız denetim kuruluşlarını yetkilendirmek ve bunların faaliyetlerini denetlemek ve bağımsız denetim alanında kamu gözetimi yapmak yer almaktadır.

Kararnamede bağımsız denetçi, bağımsız denetim ve bağımsız denetim kuruluşlarına ait düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre; bağımsız denetçi bağımsız denetim yapmak üzere, 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'na göre yeminli mali müşavir ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış meslek mensupları arasından kurum tarafından yetkilendirilen kişileri ifade etmektedir. Bağımsız denetim ise; finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasını ifade etmektedir. Bağımsız denetim kuruluşu ise; bağımsız denetim yapmak üzere, kurum tarafından yetkilendirilen sermaye şirketlerini ifade etmektedir.

Kararnamede kamu yararını ilgilendiren kuruluşlar olarak halka açık şirketler, bankalar, sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri, finansal kiralama şirketleri, varlık yönetim şirketleri, emeklilik fonları, ihraççılar ve sermaye piyasası kurumları ile faaliyet alanları, işlem hacimleri, istihdam ettikleri çalışan sayısı ve benzeri ölçütlere göre önemli ölçüde kamuoyunu ilgilendirdiği için kurum tarafından bu kapsamda değerlendirilen kuruluşları sayılmıştır. Kararname ile şuanda Sermeye Piyasası Kurulu, Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu, Hazine Müsteşarlığı'nı vb. kuruluşların denetim ve muhasebe konusunda düzenleme yetkileri yeni kuruma devredilmiştir.

Kurumunun görevleri aşağıda özet olarak sayılmıştır:

- Türkiye Muhasebe Standartları'nı (TMS) oluşturmak ve yayımlamak; TMS'larının uygulamasına yönelik ikincil düzenlemeleri yapmak ve gerekli kararları almak, bu konuda kendi alanları itibarıyla düzenleme yetkisi bulunan kurum ve kuruluşların yapacakları düzenlemeler hakkında onay vermek.

- Uluslararası standartlarla uyumlu ulusal denetim standartlarını oluşturmak ve yayımlamak.

- Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının kuruluş şartlarını ve çalışma esaslarını belirlemek, bu şartları taşıyan kuruluşları ve bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarını yetkilendirerek listeler halinde ilan etmek ve bunları oluşturacağı resmi sicile kaydederek Kurumun internet sitesinde kamuoyunun erişimine sürekli olarak açık tutmak.

- Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyetleri ile denetim çalışmalarının, Kurumca yayımlanan standart ve düzenlemelere uyumunu gözetlemek ve denetlemek.

- İnceleme ve denetimler sonucunda aykırılıkları saptanan bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyet izinlerini askıya almak veya iptal etmek.

- Bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarına yönelik sınav, yetkilendirme ve tescil yapmak, disiplin ve soruşturma işlemlerini yürütmek, sürekli eğitim standartları ile mesleki etik kurallarını belirlemek, bunlara yönelik olarak kalite güvence sistemini oluşturmak ve bu alanlardaki eksikliklerin düzeltilmesi için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak.

- Türkiye'de bağımsız denetim yapmasına yetki verilen yabancı ülke denetim kuruluşları ve denetçilerini listeler halinde ilan etmek ve bunları oluşturacağı resmi sicile kaydederek kurumun internet sitesinde kamuoyunun erişimine sürekli olarak açık tutmak.

- Denetimin bağımsızlığının ve tarafsızlığının sağlanmasına, denetime olan güven ile denetimin kalitesinin artırılmasına yönelik düzenlemeler yapmak ve gerekli tedbirleri almak.

- Düzenlemek ve denetlemekle görevli olduğu alanla ilgili ikincil düzenlemeleri yapmak ve bu konularda gerekli kararları almak.

Sonuç olarak 1 Temmuz 2012 tarihinde yeni Türk Ticaret Kanunu yürürlüğe girecek ve 2013 yılı başında limited ve AŞ'ler denetçilerini atayacaklardır. Denetçiler en az Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir'den veya kurumdan yetki almış bir denetim şirketi şeklinde olacaktır. Yeni Türk Ticaret Kanunu ile Türkiye Finansal Raporlama Standartları'nın uygulaması 2012 sonu ve 2013 başında zorunlu olarak uygulanacak ve bu standartlara göre düzenlenen finansal tablolar Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu'nun yayınlayacağı uluslararası denetim standartları ile uyumlu Türkiye Denetim Standartları'na göre denetlenerek kamuoyuna şirketlerin internet sitesinden duyurulacaktır.

Bütün şirketlerin yeni uygulama olan Türkiye Finansal Raporlama Standartları'na ve daha sonra denetime hazır olmalarını gerekmektedir. Şirketlerin önlerinde eğitim, şirket içi yeniden yapılanmaları için yaklaşık 1 yılları vardır.

Referanslar:

- TTK.

- 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu'nun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname.