Yabancılar 10 yılda 138 milyar dolar transfer etti

Naki BAKIR

ANKARA - Son on yılda; dış borçlara ödenen faizler ile yabancıların Türkiye'deki doğrudan yatırımlarından yaptıkları kar transferleri ve sıcak para fonlarının hisse senedi, DİBS gibi araçlara park etmiş portföy yatırımlarından elde ederek aktardıkları rantlar yoluyla yurt dışına gerçekleşen toplam kaynak transferi, 138 milyar dolara ulaştı.

DÜNYA'nın, Merkez Bankası ödemeler dengesi verileri ile yaptığı hesaplamaya göre, kullanılan krediler dolayısıyla yurt dışına 8 miyar 548 milyon dolar faiz ödemesi gerçekleştirilen 2011, Türkiye'de doğrudan ve portföy yatırımı bulunan yabancılar için de karlı bir yıl oldu. Geçen yıl yurt dışı yerleşiklerin Türkiye'deki doğrudan yatırımlarından yaptıkları kar transferi 2 milyar 999 milyon dolarla tarihi rekorunu kırdı.

Yabancılar geçen yıl, Borsa ile tahvil, bono gibi araçlara dayalı portföy yatırımlarından elde ettikleri getirilerden de 3 milyar 370 milyon dolarlık bir transfer gerçekleştirdiler.  Böylece, yabancı yatırımcıların Türkiye'den elde edip ülkelerine aktardıkları karlar ile yabancı alacaklılara ödenen borç faizlerinin geçen yılki toplam tutarı 14 milyar 917 milyon dolara ulaştı. Önceki yıla göre dış borç faiz ödemesi yüzde 1.2 oranında azalırken, doğrudan yatırımlardan yapılan kar transferinde yüzde 4.7, portföy yatırımlarından elde edilip aktarılan tutarda yüzde 7 artış yaşandı. 

On yılda 88.3 milyar dolar dış borç faizi ödendi

Yabancıların Türkiye'ye açtıkları kredilere 2002-2011 döneminde ödenen toplam faiz 88 milyar 358 milyon dolara ulaştı. Dış borç faiz ödemelerinin 2002'de 6 milyar 402 milyon dolar olan yıllık tutarı, 2004'te 7 milyar doları, 2005 yılında 8 milyar doları, 2006'da 9 milyar doları, 2007'de 10 milyar doları aştı. Dış borçlara ödenen faizler 2008 yılında ise 11 milyar 993 milyon dolarla şu ana kadarki en yüksek düzeye ulaştı. Dış borç faiz ödemeleri 2009'da 10 milyar 419 milyon, 2010'da 8 milyar 652 milyon ve 2011 yılında 8 milyar 548 milyon dolara geriledi. Son iki yıldaki gerilemeye rağmen, dış borçların hala yüksek düzeyde bir yıllık faiz yükü bulunuyor.

Sıcak para, doğrudan yatırımdan çok kazandırdı

2002-2011'i kapsayan on yıllık dönemde; Türkiye'de doğrudan yatırımı bulanan yabancı yatırımcılar toplam 18 milyar 251 milyon dolar kar transferi gerçekleştirirken, sıcak para olarak adlandırılan kısa vadeli spekülatif yabancı sermayenin portföy yatırımlarından elde ederek yurt dışına aktardığı tutar 31 milyar 325 milyon dolara ulaştı. Buna göre sıcak paranın portföy yatırımlarından elde ederek yurt dışına yaptığı kar transferi, doğrudan yatırımlardaki tutarı ikiye katladı.

Başka deyişle, parayla para kazanmak için getirdikleri sermaye ile Borsa ve DİBS'e yatırım yapan yabancılar, Türkiye'de katma değer ve istihdam yaratan ve cari açığın finansmanı açısından büyük önem taşıyan doğrudan yatırımları gerçekleştiren yabancı girişimcilere göre çok daha fazla kaynağı ülkesine transfer etti. Bu da yabancılar açısından Türkiye'de portföy yatırımlarının, doğrudan yatırıma göre daha cazip olduğunu gösterdi.

Doğrudan yatırımda yıllık kar transferi 6.5 kat büyüdü

Ancak doğrudan yatırımlardaki kar transferi, oransal bazda çok daha hızlı bir artış gösterdi. 2002-2011 döneminde 6.5 kat büyüyen yıllık tutar, portföy yatırımlarındakine yaklaştı.

Yabancıların Türkiye'deki doğrudan yatırımlarından yaptıkları kar transferlerinin 2002 yılında 401 milyon dolar olan tutarı, 2003 yılında 1 milyar doları, 2007 yılında 2 milyar doları aştı. Söz konusu transferler 2008'de 2 milyar 940 milyon, kriz yılı 2009'da 2 milyar 914 milyon, 2010 yılında 2 milyar 865 milyon dolara; 2011'de ise 2 milyar 999 milyon dolarla şu ana kadarki en yüksek yıllık düzeyine ulaştı. Doğrudan yatırımlardan gerçekleştirilen yıllık kar transferinin 2002-2011 döneminde yüzde 648 büyüdüğü dikkati çekti.

Portföy yatırımında transfer daha fazla

Yabancıların Türkiye'deki portföy yatırımlarından yaptıkları kar transferlerinin 2002 yılında 2 milyar doların üzerinde bulunan tutarı ise ilk kez 2005 yılında 3 milyar doları aştı. 2006 yılında Türkiye'deki portföy yatırımlarından kazandıkları 3 milyar 463 milyon doları ülkelerine aktaran yabancılar, 2007'de ise 3 milyar 735 milyon dolarla şu ana kadarki en yüksek yıllık transferi gerçekleştirdiler. Sıcak paranın Türkiye'de kazanıp yurt dışına aktardığı tutar 2008 yılında 3 milyar 523 milyon, 2009'da 2 milyar 994 milyon, 2010'da 3 milyar 149 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Söz konusu transferlerde, 2011'de 3 milyar 370 milyon dolarla yıllık bazda yüksek düzeylerden biri yaşandı.