Yabancıya Norveç'ten vergi dayağı Türkiye'de kıyak

Prof. Dr. Nurettin BİLİCİ / Çankaya Üniversitesi / Hukuk Fakültesi

HES yatırımları münasebetiyle ülkemizde Başbakanını ağırladığımız Norveç, 5 milyon nüfuslu, kişi başına düşen milli gelir seviyesi ve sosyal devlet özellikleri anlamında dünyanın en ileri düzeydeki ülkelerinden biridir, belki de birincisidir.

Ancak Norveç bu özelliklerine hiç yakışmayan bir uygulamayı başlatmıştır. Norveç maliyesi Norveç'ten emekli maaşı alan Türk vatandaşlarını vergilendirmeye başlamıştır. Bu maaşlar 1.1.2010 tarihine kadar vergi kesintisi yapılmadan ödenirken, bu tarihten bu yana %15 kesinti yapılarak ödenmektedir. Getirilen vergi Norveç'te ikamet edenleri kapsamamakta olup sadece Norveç dışında ikamet edenlere yönelik olarak uygulamaya konulmuştur. Türkiye'de Norveç emeklisi belki 200 belki 400 Türk vardır. Bu sınırlı sayıdaki insanlardan birisi de bu satırların yazarının babasıdır. Babamın 6bin 500 kron olan maaşı 1.1.2010 tarihinden itibaren yapılan vergi kesintisi sonucunda 5 bin 500 kron civarına düşürülmüştür. Bu eksilme halen aylık 300 TL civarına bir kayba tekabül etmektedir.

Türkiye-Norveç Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması'nın 18. maddesi bu konuda aynen şöyle demektedir: Norveç'ten emekli maaşı alan Türklerin "geçmiş çalışmalarının karşılığında ödenen emekli maaşları ve diğer benzeri ödemeler Türkiye'de vergilendirilir".

Emekli maaşlarının vergilendirme yetkisini Türkiye'ye veren bu açık hükme rağmen nasıl oluyor da Norveç 2010 yılından bu yana vergi kesebilmektedir?

Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı vasıtasıyla bu soru Norveç yetkili makamlarına sorulmuştur. Verilen cevapta özetle şöyle denilmektedir:

"Biz 2009 yılında sosyal güvenlik mevzuatımızda değişiklik yaptık. Emekli maaşlarının önemli kısmı artık, kişi Norveç'te çalışsa da çalışmasa da (yani boş otursa da) ödenecek şekle gelmiştir. Babanızın maaşının 2/3'lük kısmı da böyledir. Sadece 1/3'lük kısmı emekli maaşı olarak değerlendirilebilir. Bu 2/3'lük kısım üzerinden vergi kesme hakkımız vardır. 1/3'lük kısım üzerinden vergi kesmekle yanlışlık yapmışız. Talebiniz halinde bu kısım iade edilecektir."

Norveç idaresi, babama yapılan emekli maaşı ödemelerinin 2/3'ünün "çalışma karşılığı olmadığını", dolayısıyla vergilendirme yetkisinin kendilerine ait olduğunu ispat etmeye çalışmaktadır. Çalıştığı ve sosyal güvenlik primlerini ödediği için emekli olan babamın, aldığı maaşların çalışma karşılığı ödenmediğini (emekli maaşı olmadığını) kanıtlamaya çalışmaktadır. Bizde bir deyim vardır hani: "Çocuk mu kandırıyorsun!" deriz ya durum aynen ona benziyor.

Yapılan vergilendirmenin aramızdaki Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması'na aykırı olduğu açık. Norveç'in Norveç'te ikamet eden emeklilerden vergi almayıp, sadece dışarıdakilerden vergi alması da uluslararası vergilendirme ilkelerine aykırı. Bu haksız uygulama uluslararası literatürde "ayırımcı vergilendirme" olarak adlandırılır ve kaçınılır.

Ayırımcı vergilendirme ile ilgili ülkemizdeki benzeri bir uygulamaya bizim Anayasa Mahkememiz 2010 yılında dur demiştir . GVK'nın Geçici 67. maddesi kamu kâğıdı faizleri ürerindeki stopaj oranını mükellef yurt dışında oturuyorsa %0, Türkiye'de oturuyorsa %15 olarak belirlemişti. Anayasa Mahkememiz bu maddeyi yukarıda sözünü ettiğimiz evrensel vergilendirme ilkelerine aykırı bularak iptal etmiştir. Kararda iptalin gerekçeleri aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır:

- Devlet yeni vergi koyarken veya vergi yükünde değişiklik yaparken vatandaş-yabancı (veya ülkede ikamet eden-etmeyen) ayırımını değil sadece "ödeme gücü"nü esas almalıdır. Zira Anayasa'mızın 73. maddesindeki kural "Herkes Ö mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür" şeklindedir.

- Malî güce ilişkin göstergeler gelir, sermaye ve harcamalardır.

- Vergide eşitlik ilkesi, ödeme gücü aynı olanların aynı vergiyi ödemeleri anlamına gelir.

- "Gelirin niteliğinde farklılık yoksa mükellefin mukimliği farklılığın nedeni olamaz".

- "Aynı gelir unsuru yönünden eşit olan tam ve dar mükelleflerden birincisinin yasayla %15 oranında vergi tevkifatına tabi tutulup ikincisinin %0 oranında tevkifata tabi tutularak tersine ayrımcılık yapılması, makul ve adil olmayıp malî gücü aynı olanların aynı, malî gücü farklı olanların ise ayrı oranda vergilendirilmesini öngören "mali güç" ve "vergide eşitlik" ilkelerine aykırılık oluşturur"

Türk Anayasa Mahkemesi bu gerekçelerle yerli-yabancı ayırımcılığı yapan kanun maddesini iptal etmiştir.

Şimdi beklenen şudur: Acaba Norveç Anayasa Mahkemesi de kendi ülkesindeki ayırımcılığa, evrensel vergilendirme ilkelerine aykırı uygulamaya dur diyebilecek midir?

*****************

(1) Bkz. 15.10.2009 tarihli Anayasa Mahkemesi Kararı: E. 2006/119; K. 2009/145; Resmi Gazete, 8.1.2010.