Yeni nesil destek: Melek yatırımcı

M. Fatih ATİLABEY (Orta Anadolu Kalkınma Ajansı-Yozgat Yatırım Destek Ofisi)
 

Destek ve teşviklerin arttığı günümüzde, yeni başlayan ya da sadece fikir aşamasındaki girişimciler bu teşviklerden tam olarak faydalanamamaktadırlar. Halkımızda destek ve teşvik denildiğinde de genelde hibe destekleri akla gelmektedir. Ama bu durum gelişmiş ülkelerde biraz daha farklı yürümektedir. Öncelikle destek mekanizmalarında devlet yerine özel sektör firmaları bulunmaktadır. Bu desteği sağlayan firmalar karlı olduğunu düşündükleri firmalara ya da fikirlere ortak olmakta, onlarla bilgi birikimlerini paylaşmakta ve 3-5 yıl gibi değişen sürelerde bu ortaklıktan çıkarak başka karlı yatırımlar aramaktadırlar. Eğer finansman ihtiyacı olan firma projesine güveniyor ve yeterince kârlı olduğunu gösterebiliyorsa melek yatırımcıların ilgisini çekebilir.

Melek yatırımcı; henüz başlangıç aşamasında olan bir iş fırsatına, ilerleyen süreçte büyümesi ve gelişmesi için sermaye ve bilgi aktaran kişidir. Melek yatırımcı ortak olarak şirkete sermaye gücü sağlamış olmaktadır. Ortak olduğu süreçte bilgi birikimini firmaya aktarır. Firma ilerleyen süreçte zarar ederse melek yatırımcı da girişimci de zarar eder. Kâr ederlerse de beraber kâr ederler.

Türkiye'de hali hazırda İLab, Lab-x, Galata Business Angels, TBAA, Endeavor, Linkangel gibi melek yatırımcı şirketleri bulunmaktadır. LabX'in kurucusu olduğu birFİKRİNmiVAR? kendine özgü ve %100 yerli formatıyla girişimcilere yine büyük fırsatlar sunmaktadır. Türkiye'nin büyük şirketlerinin patronları olan jüri üyeleri, en çok gelecek vadeden girişimcileri seçmektedir. Endeavor tarafından desteklenen sağlık ve spor alanında faaliyet gösteren b-fit, seçildiği 2009'dan bugüne kadar istihdamını 20 kat artırmıştır. 2010'da seçilen ve GPS takip sistemleri alanında uzman olan Arvento firması seçildiği gündün bugüne 12 ülkeye ihracat yapmaya başlamıştır. E-ticaret alanında faaliyet gösteren ciceksepeti.com her gün 20 saniyede bir çiçek siparişi almaktadır. Airties, Endeavor girişimcisi seçildiği günden bu yana istihdamda %473 artış sağlamıştır.
Türkiye'deki melek yatırımcı şirketlerin yanında devlette bu yeni destek mekanizmasıyla ilgilenerek "Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği" 15.02.2013 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak aynı tarih itibariyle yürürlüğe girdi. Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan yönetmeliğin ilk taslağı Temmuz 2012'de kamuoyu ile paylaşılmış ve ilgili kişi ve kurumlardan görüşler toplanmıştı. Uluslararası literatürde "Melek Yatırımcı" tabiri ile kullanılan terim yönetmeliğimize Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) olarak alınmıştır.
BKY olabilmek için Hazine Müsteşarlığına başvurarak BKY lisansı almak gereklidir. Bireysel Katılım Yatırımcısı olabilmek için minimum 1 milyon TL üzerinde bir sermayenin bulunması veya Lisans almadan önceki iki takvim yılı için, yıllık gayrisafi geliri ayrı ayrı 200 bin TL ve üzerinde olan bir yatırımcı olması gerekmektedir.

Ayrıca tecrübe kriteri olarak; banka ve finansal kuruluşlarda fon veya portföy yöneticisi olarak çalışmış olmak, Lisans alınmadan önce son beş yıl içinde en az iki yıl, yıllık cirosu en az 25 milyon TL olan bir şirkette genel müdür yardımcısı veya dengi bir pozisyonda çalışmış olmak, BKY ağlarının birine lisans alınmadan önce en az bir yıl süreyle üyeliğinin bulunması ve en az üç şirkete BKY olarak ortak olunması şartlarından biri aranır.
Yönetmelikte şartları sağlayan girişimcilere vergi desteği sağlanmaktadır. Lisanslı BKY'ler, Yönetmelik kapsamındaki anonim şirketlere ait iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutmaları şartıyla, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun değerlemeye ait hükümlerine göre hesapladıkları hisselerin tutarlarının %75'ini yıllık beyannamelerine konu kazanç ve iratlarından hisselerin iktisap edildiği dönemde indirebilirler. Yıllık indirim tutarı 1 milyon TL'yi aşamaz.

Melek yatırımcılar için vergi teşvikleri karşılaştırması (%)
  Türkiye İngiltere Fransa Portekiz
Vergi Teşvikleri 75 30 25 20
 

Ortak BKY yatırımları hariç toplam lisans dönemi olan 5 yıl içinde en çok 20 farklı anonim şirkete yapılan yatırımlar için devlet desteği sağlanmaktadır. Bireysel katılım yatırımcısı bir şirkete %50'den fazla ortak olamamaktadır. Yönetmelik kapsamında sadece gerçek kişiler BKY olabilecek yani kurumlara BKY lisansı verilmeyecektir.
Melek yatırımcılara başvuru süreci
 

İlerleyen dönemde sıkça duyacağımız melek yatırımcılar bir yatırımdan 3-10 kat kar beklemektedir. Sunulan projelerin genel itibariyle %15'ine yatırım yapmaktadırlar. Bu oranların kurulacak melek yatırımcı firmalarının artması ile daha da iyileşmesi beklenmektedir.
 

Melek yatırımcıların diğer ülkelerde tercih ettiği sektörler (%)
Avustrayla Kanada Yeni Zelanda ABD AB
Bilgi ve iletişim teknolojileri 40 48 38 20 25
Biyoteknoloji ve sağlık 22 19 28 16 18
Çevre dostu teknolojiler 12 10 1 11 12
Üretim 11 8 1 1 16
Finans 5 4 5 4 3
Diğer 10 11 27 38 26
Kaynak : OECD Raporu 2011