Yeni perakende yasası ve getirdikleri

Perakende işletmelerin açılış, faaliyet ve denetimlerine ilişkin usul ve esasları düzenleyen 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlemesi Hakkında Kanun 29 Ocak 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur. Perakende işletme tanımının kapsamına alışveriş merkezi, büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme, özel yetkili işletme, perakende ticaretle uğraşan diğer ticari işletmeler ile esnaf ve sanatkâr işletmeleri girmektedir. 

İşyeri açma ve çalışma ruhsatı PERBİS üzerinden düzenlenecek

Yasanın getirdiği yeniliklerin başında perakende işletmelerin açılış ve faaliyeti ile kapanışında gerekli başvuru ve diğer işlemlerin yapılması, ilgili kurum ve kuruluşlara iletilmesi, değerlendirilmesi, sonuçlandırılması ve bu işletmelere yönelik veri tabanının oluşturulması ile bilgi paylaşımının sağlanması amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde kısa adı PERBİS olan perakende bilgi sistemi kurulması gelmektedir. Buna göre, perakende işletmelerin işyeri açma ve çalışma ruhsatları artık PERBİS üzerinden verilecektir. Dolayısıyla, işyeri açma ve çalışma ruhsatı başvurusu, doğrudan veya PERBİS üzerinden yetkili idareye yapılacak, yetkili idare tarafından yapılan ön değerlendirme sonucu uygun bulunan başvurular; perakende işletmenin açılış ve faaliyete geçişinde gerekli kayıt ve benzeri işlemleri yapmakla görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlara PERBİS üzerinden iletilecek, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından perakende işletmenin açılış ve faaliyete geçişi için gerekli olan bilgi ve belgeler PERBİS’e işlenerek yetkili idareye iletilecek ve perakende işletmelere, yetkili idare tarafından PERBİS üzerinden işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenecektir.

Otuz gün içinde bozulabilen hızlı tüketim mallarının bedelleri 30 gün içinde ödenecek

Kanunda, yasak olan prim ve bedel taleplerine de yer verilmiştir. Büyük mağaza ve zincir mağazalar ile bayi işletme ve özel yetkili işletmeler; üretici veya tedarikçiden mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve benzeri adlar altında ürün talebini doğrudan etkilemeyen herhangi bir prim veya bedel talep edemeyecektir. Yeni yasada küçük işletmeleri korumaya yönelik düzenleme de dikkat çekmektedir. Üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen hızlı tüketim mallarına ilişkin ödemelerin süresi; alacaklı üretici veya tedarikçinin küçük işletme, borçlunun ise büyük ölçekli işletme olduğu hâllerde teslim tarihinden itibaren otuz günü geçemeyecektir. Yasada, mahallî idareler ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile bunların ortağı olduğu şirketler ve diğer tüzel kişilere; birlikte veya bağımsız olarak, perakende işletmelerin katılımıyla, yılın belli dönemlerinde, ilçe, il, bölge veya ülke düzeyinde alışveriş festivali düzenleme imkanı da tanınmaktadır. Yasada, mağaza markalı ürün, indirimli ve promosyonlu satış kampanyaları, sürekli indirimli satış konuları da açıkça düzenlenmiştir. 

Esnaf ve sanatkâra toplam satış alanının en az yüzde beşi

Kanunda dikkat çeken bir diğer düzenleme ise alışveriş merkezlerine, satış alanının en az binde beşine tekabül eden alanın sosyal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi amacıyla ayırma, yine, acil tıbbi müdahale ünitesi, ibadet yeri, bebek bakım odası, çocuk oyun alanı gibi ortak kullanım alanları oluşturma; esnaf ve sanatkâr işletmecilerine toplam satış alanının en az yüzde beşi oranında, geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere ise toplam satış alanının en az binde üçü oranında yer ayırma, mağazanın bulunduğu ilde üretilen yöresel ürünlerin satışı için raf alanı ayırma zorunluluğu getirilmesidir. 

Ayrıca, mesleğe, mevsime ve turizme özgü şartlar ve benzeri hususlar gözetilerek perakende işletmelerin bir kısmının veya tamamının çalışma saatleri, meslek kuruluşlarının müşterek teklifi üzerine yetkili idarenin görüşü alınmak suretiyle vali tarafından belirlenebilecektir. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı da taşınmaz ve ikinci el motorlu kara taşıtı alım satımı gibi ticari faaliyetleri yürütenlere yönelik mesleki davranış kuralları belirleyebilecektir.

Uygulanacak idari para cezaları

Yasada idarî para cezalarına da yer verilmiştir. Buna göre;

a) - Üretici veya tedarikçiden mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve benzeri adlar altında ürün talebini doğrudan etkilemeyen herhangi bir prim veya bedel talep eden,
- Satışa konu ürünün talebini doğrudan etkileyen reklam, anons veya raf tahsisi gibi hizmetlerden dolayı üretici veya tedarikçiden, sözleşmede türü ve oranı belirtilmedikçe prim ya da bedel talebinde bulunan
- Büyük mağaza, zincir mağazalar, bayi işletme ve özel yetkili işletmelere; her bir mağaza ya da şubesindeki her bir aykırılık için haksız olarak alınan prim ve bedel tutarında,

b) Yurt içinde üretilen ve hızlı tüketim malı niteliği taşıyan mağaza markalı ürünlerin üzerinde ve/veya ambalajında, perakendecinin ad, unvan veya markasının yanı sıra üreticinin ad, unvan ya da markasına da uygun ve kolay okunabilir bir şekilde yer vermeyen büyük mağaza ve zincir mağazalara, her bir mağaza ya da şubesindeki her bir ürün grubu için 10.000 TL,

c) - Düzenlediği indirimli veya promosyonlu satış kampanyalarının süresi; işyeri açılışı, devri, kapanışı, adres veya faaliyet konusu değişikliğinde üç ayı, tasfiye durumunda ise altı ayı geçen; başlangıç ve bitiş süresi belli olmayan indirimler yapan,
- Sürekli indirimli satış yaptığı halde işletmesinin ön cephesinde ve mağaza içlerinde, kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde bu satış türünü gösterir ya da çağrıştırır ibarelere yer vermeyen perakende işletmelere 5.000 TL, 
- Bu fiillerin büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde 25.000 TL, alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde 50.000 TL,

ç) Alışveriş merkezlerindeki satış alanının en az binde beşine tekabül eden alanı sosyal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi amacıyla ayırmayanlara, ayrılması gereken alandan ayrılmayan her bir metrekare için 20.000 TL, aykırılığın otuz günden az olmamak üzere bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde ayrılmayan her bir metrekare için 40.000 TL,

d) Alışveriş merkezlerinde, acil tıbbi müdahale ünitesi, ibadet yeri, bebek bakım odası, çocuk oyun alanı gibi ortak kullanım alanları oluşturmayanlara, her bir aykırılık için 50.000 TL, aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde her bir aykırılık için 100.000 TL,

e) - Esnaf ve sanatkâr işletmecilerine rayiç bedel üzerinden kiraya verilmek üzere, toplam satış alanının en az yüzde beşi oranında yer ayırmayan,
- Geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere kiraya verilmek üzere, toplam satış alanının en az binde üçü oranında yer ayırmayan, bu yerlerin kira bedelini rayiç bedelinin dörtte birinden fazla olarak belirleyen alışveriş merkezlerine, ayrılması gereken yerden ayrılmayan her bir metrekare için metrekare başına düşen rayiç kira bedeli tutarında, aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı,

f) Hızlı tüketim mallarının satışının yapıldığı büyük mağaza ve zincir mağazalar ile bayi işletme ve özel yetkili işletmelerde satış alanlarının en az yüzde birine tekabül edecek şekilde raf alanı, mağazanın bulunduğu ilde üretilmesi kaydıyla coğrafi işaretli olarak tescil edilen veya coğrafi işaretli olarak tescil edilmemiş olsa bile meslek kuruluşlarının uygun görüşü alınarak ticaret il müdürlüklerince belirlenen hızlı tüketim malı niteliği taşıyan yöresel ürünlerin satışına ayırmayanlara, her bir mağazası ya da şubesi için 20.000 TL, aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde her bir mağazası ya da şubesi için 40.000 TL,

g) Mesleğe, mevsime ve turizme özgü şartlar ve benzeri hususlar gözetilerek, meslek kuruluşlarının müşterek teklifi üzerine yetkili idarenin görüşü alınmak suretiyle vali tarafından belirlenecek olan çalışma saatlerine aykırı hareket edenlere 1.000 TL, bu fiilin büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde 20.000 TL, alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde ise 50.000 TL,

ğ) Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın taşınmaz ve ikinci el motorlu kara taşıtı alım satımı gibi ticari faaliyetleri yürütenlere yönelik olarak belirleyeceği mesleki davranış kurallarına ve yapılan düzenlemelere aykırı hareket edenlere 3.000 TL, bu fiilin büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde 15.000 TL, alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde 30.000 TL, 

h) Kanunun uygulanması ile ilgili olarak Bakanlıkça alınan tedbirlere ve yapılan ikincil düzenlemelere uymayanlara ve denetime yetkili olanlarca istenilen defter, belge ve diğer kayıtlar ile bunlara ilişkin bilgileri vermeyenlere veya eksik verenlere ya da denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenlere 2.000 TL, bu fiilin büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde 10.000 TL, alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde 20.000 TL,
idari para cezası verilecektir.

(a), (b), (c), (g), (ğ) ve (h) bentlerinde belirtilen idari para cezalarının verilmesini gerektirir fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı hâlinde, her bir tekrar için iki katı idari para cezası uygulanacaktır.
Yasanın bazı maddelerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiş ve bu konuda dokuz aylık bir süre öngörülmüştür. Söz konusu yönetmeliklerin yürürlüğe konulması ile birlikte perakende ticaret ülkemizde yasal bir zemine ve düzene kavuşmuş olacaktır. Kanunun perakende işletmelerimize ve tüketicilerimize hayırlı olmasını diliyoruz.