Zayi Belgesi iptal edilebilir mi?

Bilindiği üzere, Türk Ticaret Kanunu gereği, ister gerçek ister ise tüzel kişi olsun, bütün tacirler, defter tutmak zorundadır. TTK.nun 66ncı maddesine göre; tüzel kişi tacirler, yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve karar defteri; gerçek kişi tacirler ise yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri veya işletmesinin mahiyet ve önemine göre sadece işletme defteri tutarak bu yükümlülüğü yerine getirmektedirler. Ancak, tacirlerin tutmakla yükümlü oldukları defterlerin zaman zaman yangın, su baskını, hırsızlık gibi öngörülemeyen birtakım sebeplerle zayi olduğu bilinen bir gerçektir. Bu hususlar göz önünde bulundurularak, Türk Ticaret Kanunu ile tacirlere zayi belgesi alma imkanı tanınmıştır.

Bununla birlikte, zayi belgesi alınmasından, bu belgenin iptal edilemez olduğu sonucunu çıkarmak doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Zira, zayi belgesi verilmesine ilişkin mahkeme kararı kesin hüküm niteliği taşımamakta, dolayısıyla da, aksinin ispatlanması ya da usulsüz alındığının tespiti halinde zayi belgesinin iptal edilmesi her zaman için mümkün olabilmektedir.

Nitekim, zayi belgesi alabilmek için bazı tacirlerin gerçeğe aykırı beyanda bulundukları sonradan ortaya çıkabilmektedir.

Örneğin; geçtiğimiz günlerde, sel felaketi nedeniyle defter ve belgelerinin ziya uğradığını iddia ederek zayi belgesi alan bir şirketin, ticari defterlerinin incelenmek üzere vergi dairesine verildiğinin ve halen vergi dairesinde bulunduğunun ortaya çıkması gazete haberlerine de konu olmuştur.

Bu itibarla, mahkeme tarafından verilmiş olsa dahi;

- Zayi belgesi talebinin, zayi olma keyfiyetinin öğrenildiği tarihten on beş gün geçtikten sonra yapıldığının,

- Zayi belgesinin TTK.nun 66ncı maddesinde belirtilenler haricindeki defter ve belgeler için verildiğinin,

- Zayi belgesinin henüz kullanılmaya başlanılmamış boş defter ve belgeler için alındığının,

- Defteri kebir, karar defteri ve işletme defterinin açılış tasdiklerinin, yevmiye defteri ve envanter defterlerinin ise hem açılış hem de kapanış tasdiklerinin yaptırılmadığının,

- Tacirin, defter ve belgeleri saklama hususunda gerekli önlem ve tedbirleri almadığının ve kaybolan defter ve belgelerin ticari işletmeyle bağdaşmayacak bir yerde saklandığının,

- Beyan edilen mücbir sebep ile defter ve belgelerin kaybolması arasında, zaman, mekan, sebep, sonuç ilişkileri yönünden, makul ve mantıksal bir ilişkinin bulunmadığının,

- Defter ve belgelerin kaybolmasını gerektirir olayın meydana gelmesinde, zayi belgesi verilmesini isteyen taci rin veya yanında çalışanların maddi ya da manevi bir kat kısının ve kusurunun bulunduğunun tespit edilmesi halinde, zayi belgesinin iptal edilmesi mümkündür. Nitekim, mahkemelerceverilmiş zayi belgelerinin yukarıdaki veya benzeri sebeplerden ötürü iptal edilmesi yönünde alınmış birçok yüksek  yargı kararı bulunmaktadır. Yeri gelmişken, zayi belgesinin, ceza mahkemelerini bağlamayacağını ifade etmekte de fayda görülmektedir.