Aracınız varsa değer kaybı da var..!
Özkan KAYA - Sigorta Danışmanı-Eğitimci
Aracınız varsa derdiniz de var..! Her gün yaşadığımız trafik karmaşasında kaza geliyorum demiyor. Yaşanan trafik kazasında biraz üzülüyoruz, neyse cana bir şey gelmedi diyerek aracın maddi hasarının tazmini için sigorta şirketine başvuruyoruz. Kazadan sonra aracımız onarılıyor ve tekrar kullanmaya başlıyoruz. Bir süre sonra aracımızı satmaya karar veriyoruz, ancak bu aşamada sizi bir sürpriz bekliyor..! Bu sürpriz hem olumlu hem de olumsuz, yani aracınız varsa değer kaybı da var..! Birçok araç sahibinin bilmediği değer kaybı uygulamasını sizlere anlatmaya çalışacağım.
Aracınızın zorunlu trafik sigorta poliçesi bulunmaktadır. Bu zorunluluk Karayolları Trafik Kanunu'ndan (KTK) kaynaklanmaktadır. Kanun araç sahibi veya sürücüsünü işleten olarak tanımlamaktadır. Araç işleteninin kusurundan dolayı başkalarına verdiği bedeni zararlar ve başka şeylere verilen maddi hasarlar poliçe teminat limitlerine kadar kusurlu aracın trafik sigorta poliçesinden karşılanmaktadır.
Bir örnek ile konuyu açıklayalım; yeni aldığınız aracınız ile trafikte seyrediyorsunuz veya aracınız park halinde. Kazada kusurunuz olmadığı halde bir araç gelip aracınıza çarptığını varsayalım. Bu durumda taraflar arasında kaza raporu düzenlenir ve daha sonra araç onarım için servise bırakılır. Aracınızın hasarı ya size çarpan (kusurlu) karşı tarafın Zorunlu Trafik Sigorta poliçesinden ya da varsa aracınızın Kasko Sigorta poliçesinden karşılanır. Serviste araç onarım ile eski haline getirilmeye çalışılır. Ancak araç ne kadar iyi onarılsa bile araç için bir hasar kaydı meydana gelmiş olur. Bu hasar TRAMER’de (SBM-Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi'nde) görülecektir. Bu kazadan dolayı aracınız artık piyasada hasarlı araç olarak işlem görecektir. Aracın hasar görmüş parçaları orijinalleri ile değiştirilmiş olsa bile, araç satılmak istendiğinde, bu hasar kaydı aracın emsallerine göre satısını zorlaştıracak ve aracın piyasa değerinin bir miktar düşmesine neden olacaktır. Aracın satışa konu olması halinde aynı emsaldeki hasarsız araç ile hasarlı araç arasındaki farkın değer kaybı olduğunu yani bu kazadan dolayı maddi bir kaybınızın meydana geldiğini ifade edebiliriz.
Kusurlu araç işleteninin bu kaza ile borçlar hukukunda yer alan haksız fiilden dolayı size karşı bir sorumluluğu doğmuştur. İlgili mevzuat ve yargı kararları gereği, kazadan dolayı mağdur araç sahibinin zarara neden olan kusurlu araç işletenine ve sigorta şirketine karşı dava açma hakkı bulunmaktadır. KTK’nin ilgili hükümleri ve Zorunlu Trafik Poliçesi Genel Şartları gereği, kaza sonucu mağdur araçta meydana gelen hasar nedeniyle, kazaya sebebiyet veren kusurlu aracın trafik poliçesini düzenleyen sigorta şirketinin, poliçe teminat limitlerine kadar değer kaybı tazminatını karşılaması konusunda sorumluluğu bulunmaktadır.
Değer kaybının belirlenmesinde, aracın markası, donanımı, yaşı, kilometresi, pazarda talep görme durumu, bu kazadan önceki hasar geçmişi, piyasa rayiç değeri gibi durumlar dikkate alınmaktadır. Ayrıca değer kaybının tespitinde, meydana gelen hasarın aracın şase ve ana iskeletinde olup olmadığı, aracın onarım yöntemi, boyanan parça sayısı, onarım bedeli ve hasarın şiddeti (ağır hasar, orta hasar, hafif hasar vs.) gibi durumlar önem arz etmektedir. Zorunlu Trafik Sigortası Genel Şartları ve ekinde yayınlanmış olan değer kaybı uygulaması 01.06.2015 tarihinde yürürlüğe girmiş, ayrıca Karayolları Trafik Kanunu'nun bazı maddeleri 26.04.2016 tarihinde 6704 sayılı Kanun ile değişmiş olup değer kaybı uygulamasına yasal düzenleme gelmiştir.
Yukarıda açıklandığı gibi araçta oluşan değer kaybı, aracın kaza öncesi piyasa rayiç değeri ile kaza sonrası piyasa rayiç değerleri arasındaki bedel farkıdır. Bu farkı gerçek zarar olarak da ifade edebiliriz. Piyasa rayiç değeri tespiti yöntemi dışında değer kaybının belirlenmesinde farklı hesaplamalar da bulunmaktadır. Birçok Avrupa ülkesi ve Amerika’da değer kaybı tespitinde farklı yöntemler rastlanılmaktadır. Aracın marka ve modeli, kilometresi, hasar şiddeti, rayiç değeri gibi ölçütler dikkate alınarak farklı hesaplama formüllerinin uygulandığı görülmektedir. Ülkemizde de 01.06.2015 tarihinden itibaren Zorunlu Trafik Sigortası Genel Şartları'na ekli olan değer kaybı hesaplama sistemi uygulaya başlamıştır.
Trafik Sigortası Genel Şartları'na ekli değer kaybının hesaplama formüllerinde, aracın ana gövdesi (karoseri), kaynaklı parçalar ve şasesinde yapılan parça değişim ve onarım durumu önem arz etmekte, bu parçalarda onarım bulunması durumunda hasarın ağırlığına göre eksper takdiri (çarpan) formüle eklenmektedir. Ayrıca onarılan ve değişen parçaların boya işlem adedi değer kaybı hesaplama formülünde yer almaktadır. Değer kaybını etkilemeyen plastik, cam, mekanik vb. özellikteki bazı parçalar hesaplamaya katılmamaktadır. Değer kaybının tespitinde aracın piyasa rayiç değeri ve kaza esnasındaki kilometre bilgisi hesaplama formülünde dikkate alınmaktadır. Ayrıca aracın değer kaybına konu olan hasarlı kaporta parçalarından, aracın eski kazalarında hasar ve onarım görmüş olanlar değer kaybı hesaplamasına katılmadığı hususunu dikkatlerinize sunarım.
Değer kaybı tazminat tespiti, uzmanlık gerektiren bir iş olup bu bilirkişiliğin kara araçları konusunda ruhsat sahibi sigorta eksperleri tarafından yapılması önem arz etmektedir. Mevzuat gereği kaza tarihinden itibaren iki yıl içinde sigorta şirketine tazminat talebinde bulunabilirsiniz.
Değer kaybı talebi için önce kusurlu aracın trafik sigorta şirketine başvurulması ve istenen evrakların tam olarak sigortacıya teslim edilmesi gerekmektedir. KTK’nin 97. maddesi gereği, zarar görenin dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekmektedir. Sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın yetersiz olması ya da ödenen değer kaybının talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık oluşması halinde, zarar gören sigortacılık mevzuatı gereği Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurabilir veya dava açabilir.
Değer kaybının hesaplanma yöntemi ile teminat dışı haller Trafik Sigortası Genel Şartları eklerinde belirtilmiştir. Ancak değer kaybının hesaplanmasına ait teminat dışında kalan hallerin bazı hükümleri hakkında Danıştay’a yapılmış itirazlar sonucu yürütmeyi durdurma kararları bulunmaktadır. Değer kaybının formülle hesaplanmasında, araç eski model ve kilometresi yüksek ise veya aracın geçmişte pert/ağır hasar kaydı varsa araç için değer kaybı tazminatı çıkmadığı görülmektedir.
Ayrıca şu konu karıştırılmaktadır; mağdur aracın kazadan dolayı çalışamadığı günlere ilişkin gelir kaybı, doğrudan gerçekleşmiş bir zarar olmadığından dolayı trafik sigorta poliçesinin kapsamı dışındadır. Değer kaybı doğrudan bir zarar olup mağdur aracın hasarı ve değer kaybı, trafik sigortası teminat limitlerine kadar sigorta şirketleri tarafından karşılanmaktadır. Eğer trafik sigortası maddi teminat limitinin yetersiz kalması durumunda, çarpan kusurlu aracın varsa kasko poliçesinde yer alan ihtiyari mali sorumluluk sigortasına da başvurulabilmektedir.
Kazasız günler dilerim…